Myślenie przyszłości 3700-AL-MPR-OG

Michael Foucault twierdził, że „Są takie chwile w życiu, gdy koniecznie trzeba sprawdzić, czy można myśleć inaczej, niż się myśli, i postrzegać inaczej, niż się widzi, aby móc potem znów patrzeć i rozmyślać”. Penser autremont będące celem filozofii jako takiej, staje się również podstawowym założeniem niniejszych zajęć. Pragniemy bowiem szukać w świecie „tlenu możliwości”. Poszukiwania te umocowane muszą być jednak w pytaniu o myślenie przyszłości – pytaniu, które staje się jednym z najbardziej palących problemów współczesnego myślenia. Nie mamy bowiem łatwości z wyobrażeniem sobie nowego, lepszego jutra, zaś kolejne kryzysy i destabilizacja świata prowokują do mnożenia scenariuszy apokaliptycznych. Powtarzane raz po raz dictum Frederica Jamesona, iż łatwiej pomyśleć koniec świata, aniżeli koniec kapitalizmu zdaje się pozostawiać nas w swoistym klinczu, z którego niełatwo znaleźć wyjście. Pozycja depresyjna, na której lądujemy po tych słowach sama w sobie wymaga przemyślenia, dlatego też kurs rozpoczniemy od tez Marka Fishera o anulowaniu przyszłości oraz tez Hana Byung-Chula o zmęczonym społeczeństwie i spróbujemy poszukać stanowisk, które pomogą nam na nowo myśleć o przyszłości.
Zdaniem Gillesa Deleuze’a to Henri Bergson dokonał wielkiej zmiany w filozofii zadając pytanie o nowość zamiast o wieczność. Myślenie radykalnej zmiany czy radykalnej możliwości okazuje się jednak niezwykle trudne. Sam Bergson dostarcza nam zresztą dość gorzkiej lekcji powtarzając, iż nie istnieje swego rodzaju „szafa z możliwościami”. Mówiąc inaczej - świat nie czeka na to by zaoferować nam gotowe możliwości – nowe możliwości trzeba będzie dopiero stworzyć. Zadanie to zbiega się z myśleniem przyszłości i koniecznością przemyślenia samego zagadnienia możliwości. Filozofia niekiedy pokładała nadzieję w nowych początkach (Hanna Arendt) czy „ludzie, który ma nadejść” (Gilles Deleuze). Dziś stajemy jednak przed trudniejszym zadaniem, zadaniem myślenia przyszłości w świecie, który wydaje się być pozbawiony nadziei. Niewątpliwie jest to czas, by sprawdzić czy można myśleć inaczej (Foucault) i czy można jeszcze wymyślić nowe sposoby istnienia lub możliwości życia (Deleuze).

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Znajomość języka angielskiego umożliwiająca lekturę tekstów źródłowych.

Koordynatorzy przedmiotu

Adam Cichoń

Efekty kształcenia

Wiedza
K_W01 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze
K_W05 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury
K_W06 zna podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej
Umiejętności
K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
K_U04 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności
Kompetencje społeczne
K_K01 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie
K_K07 przestrzega zasady tolerancji i ma poszanowanie dla różnic kulturowych
K_K08 docenia bogactwo kultury
K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej
K_K10 jest gotów do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim

Kryteria oceniania

Przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach (ocena ciągła).
Egzamin będzie miał formę krótkiej rozmowy z prowadzącym na jeden z wybranych tematów poruszanych podczas zajęć
Na zajęciach dopuszczalne są dwie nieobecności.

Literatura

LiLiteratura:

• M. Fisher, Realizm kapitalistyczny: czy nie ma alternatywy?, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2020.
• M. Fisher, Ghosts of My Life: Writings on Depression, Hauntology and Lost Futures, Zone Books, Winchester, Waszyngton 2014.
• H. Byung-Chul, Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje, Krytyka Polityczna, Warszawa 2022.
• H. Byung-Chul, The Spirit of Hope, Polity, Cambridge 2024.
• H. Bergson, Możliwe i rzeczywiste, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
• F. Berardi, Futurability. The Ago of Impotence and the Horizon of Possibility, Verso, Nowy Jork 2017.
• F. Berardi, Breathing, Semiotext(e), Los Angeles 2019.
• B. Stiegler i Kolektyw Internacja, Konieczna bifurkacja „Nie ma alternatywy”, Katowice 2023.
• M. Augé, The Future, Verso, Nowy Jork 2014.
• N. Srnicek, A. Williams, Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019.
• K. Saito, Slow Down. The Degrowth Manifesto, Astra House, Nowy Jork 2024.
• P. Virno, Déjà Vu and the End of History, Verso, 2015.
• T. Morton, Mroczna ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia, Oficyna Związek Otwarty, Warszawa 2023.
• A. Tsing, Grzyb u kresu świata: o możliwości życia na ruinach kapitalizmu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2024.
• S. Žižek, Too Late to Awaken. What Lies Ahead When There is No Future?, Allen Lane, 2023.

(ewentualne zmiany proponowanych lektur zostaną uzgodnione ze studentami na pierwszych zajęciach)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-MPR-OG w USOSweb