Miłość, przemoc, idea – Platon bez reszty. Czyli: dialogi niedoczytane 3700-AL-MPI-QSP

Dzieło Platona jest znakomitym wprowadzeniem do filozofowania. Będziemy dalej szukać źródłowych skarbów w dialogach. Proponuję poszerzenie standardowej listy lektur o tytuły mniej rozchwytywane, aby pokazać bogactwo wątków, finezję powiązań między tekstami, uwidocznić relacje platońskich bohaterów, śledzić dramaturgię dialogów. Rozpoczniemy od konfliktu filozofii z poezją, by zastanawiać się na ile Platon w filozofowaniu pozostał artystą, czy faktycznie wytyczył granice filozoficznej twórczości. Głównym celem jednak będzie analiza początków filozoficznego myślenia, sposobu rozumienia świata, które jednocześnie jest wspólnym doświadczeniem ludzi.

1. „Timajos” – filozof w kosmosie
„Jeden, dwóch, trzech. A czwarty z towarzystwa, kochany Timaiu, gdzie? Z tych co wczoraj byli na przyjęciu, a dzisiaj przyjęcie urządzają?”
Zgodnie z zamysłem Platona rozpoczynamy od rozmowy nazajutrz po „Państwie”, śledzimy w jaki sposób wątki znane z tamtego dialogu zostają rozwinięte w rozmowie poświęconej kosmologii. Definiujemy kosmos. Nawiążemy do książki Koyrégo „Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata”.

1. „Kritias” – gdzie leży Atlantyda

Wyprawa poza kosmos w dialogu o niepełnej formie, jednak dramaturgicznie nawiązującym do „Timajosa”.
„Posejdon dostał w udziale wyspę Atlantydę i osadził tam potomków swoich i jednej kobiety śmiertelnej”. (113c).

2. „Ion” – filozof naprzeciw poety
„Doprawdy ja nieraz, Ionie, zazdrościłem wam, śpiewakom, sztuki waszej. Bo takiemu artyście zawsze się i ubrać ładnie wypada i wyglądać bardzo pięknie, a przy tym mieć do czynienia z poetami. […] Przecież nie wyjdzie na śpiewaka taki, który by nie rozumiał słów poety. Przecież śpiewak musi być dla słuchaczów tłumaczem myśli poety”.

Wyjście z mitu, rozgraniczenie między poetycką a filozoficzną kosmologią u samych źródeł. Przypomnienie o tym, jak poeci romantyczni rozumieli pozycję poety i śpiewaka. Nawiązanie do Przyjemności tekstu Rolanda Barthesa, fizycznych walorów tekstu literackiego.

3. „Sofista” – logiczne spory
„Więc cóż by to był za cud w tej zdolności sofisty? Pod jakim względem cud? To, jakim sposobem oni potrafią u młodych ludzi wyrobić sobie tę opinię, że sami są ze wszystkich ludzi najmądrzejsi pod każdym względem”.
Lektura Sofisty z pomocą słynnego tekstu Mariana Przełęckiego „O tym, czego nie ma. Na marginesie Sofisty Platona”.

4. „Fedon” – o nieśmiertelności
Lektura jednego z „największych” dialogów Platona z wykorzystaniem myśli zawartych w „Socrates’ second sailing” Setha Bernardete:

„The title of this book alludes to the phrase Platon has Socrates use in his intellectual autobiography in Phaedo (96a-100b). Socrates tells his story as a preface to his reply to Cebes’ couterargument to the proof Socrates has given about the deathlessness of soul”.

5. „Menon” – czy dzielności można się nauczyć?
„Jeśli więc dzielność jest czymś, co mieszka w duszy i koniecznie musi być pożyteczne, to ona musi być rozumem, bo przecież wszystko, co się z duszą wiąże, samo przez się ani jest pożyteczne, ani szkodliwe, a dopiero przez dołączenie się rozumu albo głupoty staje się szkodliwe lub pożyteczne” (88d)

6. „Obrona Sokratesa” – czy za filozofię warto umierać
Sokrates przed sądem. Przyglądamy się, które postaci znane z innych dialogów przychodzą na tę rozprawę. „tylkom jak zwykły człowiek do każdego z osobna chodził świadczyć mu największe dobrodziejstwo, ja przynajmniej tak uważam, tak szedłem i próbowałem każdego z was namawiać, żeby o żadną ze spraw swoich nie dbał prędzej, zanim dbać zacznie o siebie samego”.

7. „Prawa”, ks. I - pielgrzymujemy po Krecie
Poznajemy Kreteńczyka Kleiniasa i odtwarzamy drogę z Knossos w Góry Idajskie do jaskini, w której ukryto maleńkiego Zeusa. Sięgamy do myśli Pitagorasa oraz do tradycji minojskiej, by rozważyć relację między „Prawami” a „Państwem”.

„Kreta bowiem, jeżeli idzie o jej naturalne ukształtowanie, nie jest,widzicie, tak jak Tessalia, równiną. Dlatego też Tesalczycy używają raczej koni, my natomiast uprawiamy bieg”. (625c)

8. „Prawa”, ks. XII - kogo filozof skaże na śmierć, jak żyją władcy
„Przez cały czas pełnienia swych obowiązków mieszkać będą w świętym okręgu Apollina i Heliosa, w którym dokonano ich wyboru”. (946d)
Po lekturze pierwszej, przejdziemy do ostatniej księgi Praw.

9. „Eutyfron” – prawa boże
Poznajemy coraz lepiej przeciwników Sokratesa i powody jego skazania.
„Meletos z pewnością najpierw chce nas wytępić do czysta, którzy młode latorośle psujemy, jak powiada. Potem oczywista, jak się i starszymi zajmie, to dopiero położy około państwo rozliczne a niespożyte zasługi” (3a).

10. „Protagoras” – jak człowiek mierzył rzeczy
Definiujemy filozoficzny relatywizm i relację między filozofami a sofistami. Szukamy odpowiedzi na pytanie, czy coś nadal znaczy myśl „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”.

11. „Polityk” – co przyda się kandydatom na urzędy?
„Umiejętność królewska zaprzyjaźnia je, harmonizuje i doprowadza do współżycia, a wytworzywszy tkaninę najwspanialszą i najlepszą ze wszystkich tkanin, obejmuje tą swoją plecionką i zespala wszystkich ludzi w państwach”. (311c).

Metafora tkaniny pomoże podsumować historię starcia idei z przemocą w platońskich dialogach.

12. „Uczta” – pora na miłość
Podsumowanie cyklu „Filozofia i miłość”. Odpowiedź na pytanie, jaką rolę miłość może odegrać w rozwiązywaniu konfliktów przemocy i do jakiego stopnia potrzebna jest idei oraz jaką rolę pełni w świecie wiedzy.

Na każde zajęcia lektura długości ok. 25 stron.
Pod koniec semestru - napisanie pracy 5-8 stron, w sesji krótka rozmowa o pracy