Kosmos i zaświaty. Motywy quasi-religijne w fantastyce XX w. 3700-AL-KZM-qKR
Fantastyki od wieków używano do dywagowania, co leży poza granicami znanego nam świata – za oceanem, na Księżycu, na otulonych mgłą szczytach najwyższych gór. Opowieści mityczne, sagi o bogach i herosach, podania ludowe etc. zadają metafizyczne pytania, których nie sposób rozważać w literaturze realistycznej. W połowie XX wieku fantastyka stała się domeną kultury popularnej, później motywy science fiction (SF) przeniknęły do filmu, zdominowały komiks, gry RPG i cały przemysł multimedialny. Dziś kultura masowa oferuje niezliczone opowieści o aniołach zakochujących się w lekarkach pogotowia, bohaterach ratujących świat przed zagładą z kosmosu, post-kastroficzne historie o życiu w ruinach naszej cywilizacji. Do metafizyki sięga się bez ograniczeń – w serialach telewizyjnych pokazywany jest np. Sąd Ostateczny nad duszami po śmierci ich ciał. Niski poziom intelektualny większości takich tekstów sprawia, że mało kto szuka w nich poważnej refleksji teologicznej. Wychodząc z przedstawionych powyżej dwóch założeń: że, po pierwsze, poetyka fantastyczna umożliwia rozważania metafizyczne i, po drugie, że u schyłku XX wieku kultura masowa jest przesiąknięta fantastyką, spróbujemy określić miejsce religii, zwłaszcza chrześcijańskiej, w popkulturowych „śmieciach”. Prześledzimy, jak zmieniał się sposób mówienia o Bogu w popularnych tekstach. W połowie XX wieku powstawały teksty głęboko chrześcijańskie, traktujące SF jako sposób trakcyjnego przedstawienia odwiecznych prawd. Następnie, wraz z nadejściem epoki new age i jednoczesnym uaktywnieniem się, zwłaszcza w USA, ruchów milenarystycznych, spłycone wątki religijne stały się sensacyjnym standardem. Globalizacja i rozwój technik przekazu wraz ze wzrostem zainteresowania okultyzmem, azjatyckimi religiami i parapsychologią spowodowały, że metafizyka stała się podstawową pożywką atrakcyjnych wizualnie fantastycznych filmów i gier, a odniesienia religijne „dostosowywano” do dominującej kultury new age. Celem Konwersatorium jest pokazanie jak na przestrzeni wieku XX zmieniał się sposób mówienia o religii w literaturze popularnej, zwłaszcza fantastycznej. Od brytyjskich prekursorów gatunku fantasy (C.S. Lewis, J.R.R. Tolkien) po amerykańskich twórców quasi-religijnej fantastyki końca XX wieku (Philip K. Dick, Neil Gaiman) i przesiąknięte pop-metafizyką filmy z ostatnich lat ubiegłego millennium kultura popularna odzwierciedla lęki i tęsknoty metafizyczne.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
Absolwent
• K_W01 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i przyrodniczych i rozumie ich rolę kulturze
• K_W04 rozumie różne teorie przyrodoznawcze oraz sposób ich funkcjonowania w przestrzeni społecznej i kulturowej
• K_W05 zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych
Umiejętności
Absolwent
• K_U01 potrafi dokonywać analizy tekstów naukowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
• K_U05 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności
• K_U03 Skontekstualizować dzieło kultury w odniesieniu do czasu jego powstania i momentu lektury
• K_U10 posługuje się wybranym językiem obcym na poziomie B2
Kompetencje społeczne
Absolwent
• K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych
• K_K05 jest gotów do samodzielnego wyznaczania zadań, odpowiedzialny i przedsiębiorczy
Kryteria oceniania
Ocena końcowa będzie wypadkową następujących ocen cząstkowych:
20% regularne czytanie tekstów na zajęcia
30% aktywność w czasie zajęć
50% ustne kolokwium
Dopuszczalna liczba nieobecności – 3 w semestrze 2 na bdb
Literatura
Berger, James „After the End. Representations of Post-Apocalypse”, Minneapolis, London, 1999
Cadigan, Pat. „Rozterka Ładnego Chłopca”, tłum. Jacek Manicki w: „Don Wollheim proponuje 1987”, Warszawa 1987
Carpenter, Humphrey, „Inklingowie. C.S. Lewis, J.R.R. Tolkien, Charles Williams i ich przyjaciele”, tłum. Zbigniew A. Królicki, Poznań 1999
Clarke, Arthur C. „9 miliardów imion Boga” tłum. Marek Cegieła (online)
Dick, P.K. „Labirynt śmierci”, tłum. Arkadiusz Nakoniecznik, Poznań 1997
Gaiman, Neil i Terry Pratchett Dobry omen, tłum. Juliusz Wilczur Garztecki, Jacek Gałązka, Prószyński i s-ka, 2019
Hilton, James Zaginiony horyzont, tłum. Witold Chwalewnik, Wydawnictwo Śląsk, 1988.
Kurzweil, Ray Nadchodzi osobliwość , tłum. Eliza Chodkowska Anna Nowosielska, Kurhaus, 2013.
Lewis, C. S. „Bóg na ławie oskarżonych”, tłum. Maria Mroszczak, Warszawa 1985
- „Listy starego diabła do młodego”, tłum. Stanisław Pietraszko, Warszawa 1990
- „Perelandra”, tłum. Andrzej Polkowski, Kraków 1990
- „Kroniki Narnii”, tłum. Andrzej Polkowski, Warszawa 1991
Łaba, Jolanta Idee religijne w literaturze fantasy, GKF 2010
Moody, Raymond A. jr., „Życie po życiu”, tłum. .Irena Doleżał-Nowicka, Poznań, 2002
Shippey, T. A. „Droga do Śródziemia”, tłum. Joanna Kokot, Poznań 2001
Tolkien, J. R. R. Potwory i krytycy. Zysk i S-ka, 2000
-„Władca pierścieni”, tłum. M. Skibniewska, Warszawa 2002
Thompson, Damian „Koniec czasu. Wiara i lęk w cieniu millennium”, tłum. Bogumiła Nawrot, Warszawa
===========
„Harry Angel”, reż. Alan Parker, 1987
„Linia życia”, reż. Joel Schumacher, 1990
„Armia Boga”, reż. Gregory Widen, 1995
„Joe Black”, reż. Martin Brest, 1998
„Miasto aniołów”, reż. Brad Silberling, 1998
„Między niebem a piekłem”, reż Vincent Ward 1998
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: