Katastrofa Nietzschego w Turynie 3700-AL-KNT-OG

Proponowanym zajęciom przyświeca filozofia badania przeszłości w ujęciu mikrohistorycznym. Będziemy się starać dokonywać opisu jednostkowej sytuacji Friedricha Nietzschego w okresie od kwietnia 1888 roku do stycznia 1889 roku, zaznaczając analogie między jego kondycją a kondycją kulturową epoki. Autor najważniejszego na ten temat opracowania, Anacleto Verrecchia, dokonał godnej podziwu kwerendy obejmującej prace naukowe, dokumentację medyczną, prasę epoki, którą uzupełniał wywiadami z potomkami świadków pobytu Nietzschego w Turynie, aby ustalić fakty o ostatnim twórczym okresie Nietzschego i walczyć z narosłą na nim legendą „obłąkanego filozofa”, który na piazza Carlo Alberto w Turynie w porywie litości objął batożonego przez woźnicę konia. Verrecchia wskazał na całą serię nadużyć i złych praktyk, które doprowadziły do powielania informacji jedynie po części prawdziwych. Czy możliwe jest dotarcie do prawdy o wydarzeniach, które pokryła już patyna czasu, zapomnienia, a także celowych konfabulacji i wypaczeń? Komu zależało na alternatywnej wersji faktów i dlaczego?
Na zajęciach wzbogacimy pracę Verrecchi o autorski wybór zagadnień, które uzupełniają obraz katastrofy, gdyż szkicują jej polityczne i filozoficzne tło. W tym celu przyglądać się będziemy intymnym, filigranowym scenom z życia Nietzschego, który to był w Turynie zawieszony między postępującą maniakalną egzaltacją (widoczną i pęczniejącą w pismach pamfletowych z okresu, np. Przypadek Wagnera oraz listach i notatkach) a poczuciem dojmującej samotności i przeświadczeniem, że jego fundamentalne założenia (jak na przykład „przewartościowanie wszystkich wartości”) są dalece niezrozumiane i nie przystają do mentalności stadnej epoki, która to przecież już wówczas parła do konfliktu zbrojnego, była silnie nacjonalizująca i pseudonaukowa (weźmy choćby fizjonomikę czy eugenikę jako paranaukowe podstawy dla wzbierającej fali antysemityzmu).
W okresie turyńskim Nietzsche zacieśnił związki z Augustem Strindbergiem, z którym odczuwał rodzaj powinowactwa myślowego. Ostatecznie rozprawił się również ze swoim dawnym mistrzem, Richardem Wagnerem (Przypadek Wagnera), którego uważał zresztą za „problem fizjologiczny”. Przez pryzmat wybranych tekstów Strindberga oraz wyjątkowo wówczas popularnej w Europie muzyki Wagnera i samej jego legendarnej już wtedy biografii, a także jego postulatów twórczych, przyjrzymy się, co Nietzsche pojmuje jako główne zagrożenie dla woli życia i jaką osobiście chce odegrać w tej sytuacji rolę. Zajmuje go „wielka polityka” (wyraża wyjątkowo niepochlebne opinie o wpływie polityki Bismarcka, Wilhelma II i o całym projekcie „Trójprzymierza”) i pisze Ecce homo, które – jego zdaniem – rozłupie historię ludzkości na dwie części.
Na zajęciach pochylimy się również nad zagadnieniem tabuizowania choroby psychicznej, która to pojmowana była wówczas jako rodzaj wstydliwej tajemnicy rodzinnej wymagającej należytej ochrony. Pokażemy również, jak na niemej (i pełnej przekłamań) tragedii Nietzschego, który przecież przeżyje jeszcze 11 lat druzgocącej ciało i ducha choroby, zbudowano imperium Archiwum Nietzschego w Weimarze, ten ośrodek wypaczeń jego filozofii. Wyeksponujemy w tym kontekście wysiłek twórczy Giorgia Collego i Mazzina Montinariego, którzy doprowadzili do ogłoszenia drukiem rzetelnego wydania krytycznego dzieł wszystkich Nietzschego będących po dziś dzień podstawą badań nad jego myślą. Krótko mówiąc, pokażemy, jak Nietzsche zamilkł w Turynie, ale również tu, we Włoszech, po II wojnie światowej odrodził się w języku włoskim.