Ślōnsko godka (język śląski) – poziom początkujący 3700-AL-JSL-qF
Kurs obejmuje systematyczną naukę języka śląskiego. Jest to język największej rdzennej mniejszości w Polsce – Ślązaków.
Język śląski to język zachodniosłowiański używany obecnie obecnie na Górnym Śląsku (tj. w części obecnych województw śląskiego i opolskiego na terenie RP oraz w kraju morawsko-śląskim i ołomunieckim w Republice Czeskiej), a także wśród śląskiej diaspory, zwłaszcza w Niemczech, a wyspowo także w Teksasie.
Pomimo licznych starań śląskich organizacji i parlamentarzystów nie zyskał dotychczas oficjalnego uznania w Polsce, tym niemniej jest aktywnie używany w niemal wszystkich sferach życia – życiu codziennym, rodzinnym, handlu, rozrywce, kulturze, a także w sferze nauki i religii.
Jak wynika z badań, język śląski jest istotnym wyznacznikiem tożsamości rdzennej ludności Górnego Śląska i postrzegany jako ważna składowa śląskiej kultury.
Celem zajęć jest opanowanie języka śląskiego w stopniu komunikatywnym na poziomie podstawowym. Osiągnięciu tego celu służyć będą następujące aktywności i pomoce naukowe:
• ćwiczenie rozumienia ze słuchu
• utrwalanie słownictwa i podstawowych konstrukcji gramatycznych
• filmy edukacyjne
• tłumaczenie tekstów śląskich
• odgrywanie sytuacji komunikacyjnych
• nawiązywanie do struktury innych znanych studentom języków słowiańskich (np. polskiego, czeskiego)
W trakcie zajęć przedstawione zostaną następujące zagadnienia
językowe:
• podstawy wymowy i pisowni (ślabikorzowy szrajbōnek)
• podstawowe słownictwo
• podstawy koniugacji
• podstawy deklinacji
• podstawy składni
• wyrazy funkcyjne
• grzeczność językowa
• elementy gramatyki historycznej języka śląskiego
• elementy śląskiej dialektologii
Ponadto w zarysie omówiona zostanie sytuacja językowa Ślązaków historycznie i współcześnie oraz wybrane zagadnienia dot. piśmiennictwa śląskiego oraz kultury śląskiej.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Efekty kształcenia dla przedmiotu obejmują następujące obszary: student studiów I stopnia (K_W05) zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury, umie (K_U01) selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych, (K_K07) przestrzega zasady tolerancji, rozumie dziedzictwo kulturowe i ma poszanowanie dla różnic kulturowych, (K_K08) docenia bogactwo kultury.
Student studiów II stopnia (K_W01) ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze, (K_W04) zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych, (K_U01) potrafi samodzielnie selekcjonować informacje pochodzące z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych oraz dokonać ich krytycznej oceny, (K_K01) jest gotów do kształcenia ustawicznego (lifelong learning), (K_K03) ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań, (K_K05), szanuje zasady tolerancji i wykazuje wrażliwość wobec różnic kulturowych, (K_K07) ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej i przyrodniczej.
Kryteria oceniania
Ocenie podlega regularne, systematyczne uczestnictwo w zajęciach oraz wykonywanie prac domowych. Efekty uczenia się będą ponadto weryfikowane za pomocą testu końcowego, składającego się z części rozumienia ze słuchu i części pisemnej. Wynik testu stanowił będzie 30% oceny końcowej.
Literatura
-Adamus Rafał, Tambor Jolanta et al., Gōrnoślōnski ślabikŏrz, Chorzów 2010
-Dyrda Dariusz, Rýchtig Gryfno Godka, Lędziny 2013
-Hauptmann Gerhart, Tkŏcze; przełożōł na ślōnski jynzyk Mirosław Syniawa, Kotórz Mały 2024
-Jaroszewicz Henryk, Zasady pisowni języka śląskiego, Siedlce 2022
-Maciołek Marcin, Tambor Jolanta, Głoski śląskie. Z zagadnień fonetyki i fonologii współczesnego języka śląskiego, Katowice 2024
-Neblik Stanisław, Orliński Wojciech, Dykcjōnorz, https://dykcjonorz.eu/
-Neblik Stanisław, Opowiadania i ôzprowki, Kotórz Mały 2024
-Saint-Exupéry Antoine, Mały princ: ze ôbrozkami ôd autora; przełożōł na ślōnski jynzyk Grzegorz Kulik, Poznań 2018
-Syniawa Mirosław, Cebulowŏ ksiynga umartych, Kotórz Mały 2018
-Syniawa Mirosław, Dante i inksi, Kotórz Mały, 2014
-Syniawa Mirosław, Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów 2010
-Szyma Rafał, Jak pisać po ślōnsku, Kotórz Mały 2025
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: