Gotycki romantyzm: literatura, sztuka, architektura 3700-AL-GRLSA-OG

Ten interdyscyplinarny kurs poświęcony zostanie fenomenowi romantycznego gotyku, unikalnemu zjawisku, które wyłoniło się w XVIII i XIX wieku w literaturze, sztuce i architekturze. Gotyk został przez romantyków zreinterpretowany jako symbol tajemnicy, grozy i melancholii. Odzwierciedlał jednocześnie fascynację przeszłością oraz lęki związane z nowoczesnością.

W trakcie zajęć przeanalizujemy kluczowe dzieła literatury gotyckiej, zarówno w całości, jak i we fragmentach. Poznamy m.in. twórczość Horacego Walpole’a, Mary Shelley, Matthew Lewisa, Edgara Allana Poe i innych autorów, których utwory ukształtowały wyobraźnię romantyczną. Odkryjemy motywy charakterystyczne dla literatury gotyckiej, takie jak zamki, zjawy, tajemnicze ruiny, szaleństwo, izolacja i destrukcyjna siła natury.

Równolegle z literaturą przyjrzymy się dziełom sztuki, które inspirowane były estetyką gotyku. Analizować będziemy obrazy Caspara Davida Friedricha, ilustracje Henry’ego Fuseli’ego, jak również dzieła mniej znanych artystów.

Ważną część kursu stanowić będzie omówienie tendencji neogotyckich w architekturze XIX wieku. Przeanalizujemy odrodzenie gotyckiego stylu w Europie, zwracając szczególną uwagę na twórczość Augustusa Pugina. Skupimy się na wpływie „Notre-Dame de Paris” Victora Hugo na odnowę gotyku oraz neogotyckich realizacjach architektonicznych, takich jak parlament w Londynie czy zamek Neuschwanstein w Bawarii.

Podczas kursu skupimy się na kilku kluczowych tematach, które łączą literaturę, sztukę i architekturę, takich jak:

• Ruiny jako metafora przemijania i melancholii;
• Natura jako przestrzeń grozy i tajemnicy;
• Przestrzenie zamknięte (zamki, katedry, podziemia) i ich znaczenie symboliczne;
• Postaci i emocje: samotność, szaleństwo, lęk;
• Groza i nadprzyrodzoność jako kluczowe elementy gotyckiej wyobraźni.

Szczególną uwagę poświęcimy dialogowi między literaturą a sztuką, badając wzajemne inspiracje i przenikanie tematów wyobraźni, a także idei między tymi dziedzinami. Studenci będą mieli możliwość rozwinięcia umiejętności analitycznych i krytycznych, poznają zarówno kulturowe tło epoki, jak i wpływ gotyku na współczesną kulturę wizualną i literacką.

Kurs zakończymy dyskusją nad dziedzictwem romantycznego gotyku i jego obecnością w kulturze współczesnej.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Podstawowa – w zakresie szkoły średniej – znajomość historii literatury i sztuki. Znajomość angielskiego umożliwiająca lekturę tekstów naukowych i literackich (teksty literackie przesyłane będą w tłumaczeniach, jak i w oryginale). Student deklaruje gotowość czytania dłuższych tekstów literackich. Brak przygotowania do zajęć uniemożliwi zaliczenie kursu. jw. Przedmioty dedykowane wyzwaniu kierunkowemu Historie i tożsamości ułatwią naukę opisywanego przedmiotu, np. „Historia sztuki XIX wieku”. Od studenta oczekuje się otwartości i gotowości do prezentowania wyników prac. Student deklaruje gotowość czytania dłuższych tekstów literackich. Brak przygotowania do zajęć uniemożliwi zaliczenie kursu.

Koordynatorzy przedmiotu

Milena Chilińska

Efekty kształcenia

Wiedza: absolwent zna i rozumie
K_W01 Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze – terminologia związana z teorią dzieła literackiego (rodzaje narracji, funkcje przestrzeni, itd.), historią sztuki i architektury;

K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury – komparatystyka, intertekstualność; student potrafi oddzielić teoretyczne przesłanki tekstu od faktografii;

K_W07 Zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych – student rozumie, że do pełnowymiarowego zrozumienia dzieła kultury niezbędne jest integrowanie wiedzy, narzędzi, teorii i technik z różnych dziedzin nauki;

Umiejętności: absolwent potrafi
K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych;

K_U03 Skontekstualizować dzieło kultury w odniesieniu do czasu jego powstania i momentu lektury – potrafi określić moment powstania dzieła na podstawie znajomości zabiegów i tendencji artystycznych; odnaleźć zależności pomiędzy czasem powstania dzieła a poruszaną w nim problematyką i tematyką;

K_U07 prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie – potrafi pracować w grupie i przedstawiać wyniki pracy na forum grupy;

Kompetencje społeczne: absolwent
K_K01 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie – znajomość wybranych dzieł kultury pomaga mu rozpoznawać romantyczne inspiracje średniowieczem, dzięki czemu potrafi zrozumieć literaturą i sztukę tego okresu; student jest gotów do samodzielnego uzupełniania wyniesionej wiedzy o europejskim i polskim romantyzmie;

K_K02 jest gotów do podejmowania pracy zespołowej – student rozumie, że działania grupowe umożliwiają wieloaspektowe spojrzenie na dzieło kultury, dlatego jest gotów do podejmowania pracy zespołowej i konsultacji ze środowiskiem naukowym;

K_K04 ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji wskazanych zadań – student wie i rozumie, że analiza dzieła kultury wymaga sięgania po teksty naukowe z określonej dziedziny;

Kryteria oceniania

- praca z tekstem kultury, komparatystyka, regularne czytanie tekstów na zajęcia;
- dyskusja, aktywność;
- eksperyment myślowy;
- analiza i interpretacja tekstów, zarówno utworów literackich, jak i tekstów źródłowych, a także dzieł plastycznych;
- kryteria pracy zaliczeniowej: znajomość terminologii i metodologii omawianej i wykorzystywanej na zajęciach, umiejętność analizy tekstu literackiego i dzieła sztuki, znajomość omawianych na zajęciach kontekstów;
- dopuszczalna liczba nieobecności: 2 w semestrze.

Literatura

Opracowania – wybór:

BARSKI Kamil, W mroku kazamat. Wpływ gotycyzmu na grozę romantyków – próba syntezy, w: Fantastyka, fantazmaty, imaginaria. Zagadnienia i realizacje, red. J. Brońka, K. Zielonka, Wrocław 2022;
CARROLL Noel, Filozofia horroru, tłum. M. Przylipiak, Gdańsk 2023;
CZEREMIŃSKA Małgorzata, Gotyk i pisarze, Gdańsk 2005;
EöRSI Anna, Gotyk międzynarodowy, przeł. H. Andrzejewska, Budapest: Corvina 1986;
GAMER Michael, Romanticism and the Gothic. Genre, Reception, and Canon Formation, Cambridge 2004;
GOTYCYZM i groza w kulturze, red. Grzegorz Gazda, Agnieszka Izdebska i Jarosław Płuciennik, Łódź 2003;
HUME Robert D. Hume, Gothic Versus Romantic: A Revaluation of The Gothic Novel, Cambridge 2020;
JANION Maria, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk 2023;
KOWALCZYKOWA Alina, Ciemne drogi szaleństwa, Kraków 1978;
LEYKAM Marek, Architektura średniowiecza. Cz. 2, Okres romański – gotyk, Szczecin 1980;
PUNTER David, BYRON Glennis, The Gothic, Wiley 2004;
REBELLO Stephen, The Art of The Hunchback of Notre Dame, Hardcover 1996;
RUSTOWSKI Adam, Angielska powieść gotycka doby wiktoriańskiej, Katowice 1977;
SIEGIEL Linda, Caspar David Friedrich and the Age of German Romanticism, Branden Books 1999;
SZTUKA gotyku: architektura, rzeźba, malarstwo, red. R. Tomana, przeł. A. Baranowa, Köln: Könemann, 2000;
WATT James, Contesting the Gothic. Fiction, Genre and Cultural Conflict, Cambridge 2004;
I inne opracowania, a także dzieła wymienione w spisie poszczególnych zajęć – powieści, nowele, opowiadania.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-GRLSA-OG w USOSweb