Fotografia i film. Artystyczne przestrzenie obrazów (nie)ruchomych 3700-AL-FFAP-OG

Medium filmowe i medium są genetycznie spokrewnione, ale ich wzajemne relacje są dynamiczne i historycznie zmienne. Film to (w największym uproszczeniu) 24 nieruchome fotografie wyświetlane w trakcie jednej sekundy – proces ten jest zapętlony i powtarzalny przez cały czas projekcji. Co jednak z przypadkami, kiedy medium filmowe inspiruje artystki i artystów pracujących z medium fotografii nieruchomej (znalezionej, fotochemicznej, cyfrowej?). Co z przypadkami kina posługującego się (w części lub wyłącznie) nieruchomą fotografią w trakcie projekcji? W ramach zajęć przyjrzymy się zarówno konkretnym praktykom artystycznym, jak i towarzyszącym im kontekstom politycznym, technologicznym, dyskursywnym i społecznym.

Podczas zajęć poruszane będą zagadnienia związków tych mediów w oparciu o m.in. poniższe przykłady:

ZJAWISKA FOTOGRAFICZNE:

Chronofotografia Edwarda Muybridge’a i Étienne-Julesa Mareya (lata 70.-80. XIX wieku)
Chronofotografia to eksperyment polegający na utrwaleniu ruchu w serii obrazów, poprzez udokumentowanie jego kolejnych faz metodą wielokrotnej ekspozycji motywu, w regularnych odstępach czasu. Interpretowana jako technika poprzedzająca wynalezienie obrazu ruchomego, w tekście Bergsona porównana została do starożytnego fryzu Partenonu.

Surrealistyczne filmy i fotogramy Man Raya
Man Ray był twórcą fotogramów i filmów, które odzwierciedlać miały założenia surrealistycznego postrzegania świata. Do najsłynniejszych jego dzieł filmowych należały “Le Retour à la Raison” (2 minuty, 1923); “Emak-Bakia” (16 minut, 1926); “L'Étoile de Mer” (15 minut, 1928); “Les Mystères du Château de Dé” (27 minut, 1929).

Robert Capa, reportaż z desantu w Normandii (6.06.1944) + “filmowość” fotografii reporterskiej agencji “Magnum”
Zdjęcia Roberta Capy, podobnie jak innych reporterów II wojny światowej, miały przybliżyć odbiorcy w możliwie najbardziej sugestywny sposób wydarzenia tego czasu. Sięgano po metody i techniki, które pozwalały “zamrozić” w obrazie akcję, przybliżać ją odbiorcy w sugestywny sposób, niczym zatrzymane kadry z filmów.

Zdzisław Beksiński, Jerzy Lewczyński, Bronisław Schlabs
Trzej fotografowie z nieformalnej grupy, tzw. grupy gliwickiej, w końcu lat 50. sięgnęli po medium fotografii, zainspirowani estetyką “czarnego realizmu” czy też “neorealizmu” w kinie.

Cindy Sherman, “Untitled Film Stills” (1977-80) + Aneta Grzeszykowska, “Untitled Film Stills”, 2006
Inspirowane kinem lat 50. i 60., fotografie Sherman koncentrują się na stereotypowym wizerunku kobiety, który wpływał na społeczne role i ograniczenia praw kobiet. Aneta Grzeszykowska dokonując zawłaszczenia (appropriation) około 30 lat później, zadaje pytanie, co zmieniło się w sposobie postrzegania kobiet i konstruowania ich kulturowego wizerunku.

Gregory Crewdson i Richard Tuschman
Zdjęcia dwóch amerykańskich fotografów, Crewdsona i Tuschmana, wyraźnie nawiązują do estetyki kina amerykańskiego. Sposób komponowania obrazów, a w przypadku Crewdsona także technika ich produkcji, mają prowokować skojarzenia z kadrami filmowymi.

ZJAWISKA FILMOWE:

City of Gold (1957, Pierre Berton) + Dawson City: Czas zatrzymany (2016, Bill Morrison, 120 minut; fragmenty!)
https://www.youtube.com/watch?v=KGxHHAX1nOY
Pionierski film dokumentalny złożony z nieruchomych fotografii o “gorączce złota” na Alasce w XIX wieku + esej filmowy na ten sam temat, zrealizowany pół wieku później z użyciem nieruchomych zdjęć i złożonej ścieżki dźwiękowej

Powszedni dzień gestapowca Schmidta (1963, Jerzy Ziarnik, 11 minut)
https://ninateka.pl/movies,1/powszedni-dzien-gestapowca-schmidta--jerzy-ziarnik,3935
Dokument zbudowany z fotografii wykonanych hobbystycznie przez oficera gestapo w trakcie okupacji Polski i Holokaustu.

Filar (1962, Chris Marker, 28 min) + Szklana forteca (2016, Alain Bourret, 29 minut)
https://www.dailymotion.com/video/x8x33rc
https://www.youtube.com/watch?v=PQ6Au4BzFMQ

1. Fabularny film sci-fi, zbudowany z samych nieruchomych fotografii (z jedynym wyjątkiem pojedynczego ruchomego ujęcia).
2. Fabularny film sci-fi używający nieruchomych obrazów do adaptacji powieści futurystycznej Jewgiejnija Zamiatina My z 1921 roku

Pasażerka (1963, Andrzej Munk, 63 minuty)
https://35mm.online/vod/fabula/pasazerka
Film (adaptacja słuchowiska radiowego Zofii Posmysz) nieukończony, z prologiem i finałem zbudowanym z fotosów roboczych zmontowanych w całość przez zespół po tragicznej śmierci reżysera.

Lato w Żabnie (1977, Kazmierz Karabasz, 20 minut) + Portret w kropli (1997, Kazimierz Karabasz, 22 minuty)
https://35mm.online/vod/dokument/lato-w-zabnie
https://www.dailymotion.com/video/x22meyl
Lato w Żabnie to film zbudowany wokół serii fotografii amatorskich wykonanych przez Marię Kolano, pochodzącą ze wsi studentkę SGGW, która relacjonuje lato spędzone z rodzicami-rolnikami. Portret w kropli to poemat nieruchomych fotografii zrealizowanych w Warszawie czasów wczesnej transformacji.

Powiększenie (1966, Michelangelo Antonioni, 119 minut)
https://www.cda.pl/video/1661548222
Inspirowana prozą Cortazara medytacja na temat natury fotografii ujęta w formę filozoficznego thrillera. Interpretowana będzie w kontekście trzech kanonicznych tekstów: William Henry Fox Talbot, “The Pencil of Nature” (1844), Walter Benjamin, “Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej” (1936), oraz Roland Barthes, “Światło obrazu” (1980).

Obrazy starego świata (1972, Dušan Hanak, 70 minut)
Dokument zbudowany z obrazów życia starych ludzi w słowackiej wiosce.