Deliberatorium Mediterraneum: Spotkania w świecie Śródziemnomorza: Centra wzrostu, linie podziału i regionalne przestrzenie. 3700-AL-DMS-QSP

Jest to próba połączenia interdyscyplinarnej refleksji nad Światem Śródziemnomorskim z wprowadzeniem uczestników w przygotowania do powstania projektu badawczego. Śródziemnomorze będzie ujmowane jako Świat wielu różnorodnych regionów i wielu lokalnych ośrodków koncentrujących ludzką aktywność w nawiązaniu do koncepcji F. Braudela. Równocześnie będziemy rozważać Śródziemnomorze jako ekumenę ludzi wielu cywilizacji w okresie ponad tysiąca lat po rozpadzie imperium rzymskiego. Między rozważaniem chronologicznym a badaniem problemowym ustanowiona będzie wspierająca oba przedsięwzięcia struktura dialogiczna w rozumieniu E. Morina. Podstawą będzie podejście eko-historyczne przedstawione w pracach J. Kieniewicza.
Wstępną tezą jest uznanie, że Śródziemnomorze jako rzeczywistość bardzo różnych regionalnych wspólnot ludzkich było zawiązane przez kilka ponad kulturowych relacji nazywanych cywilizacjami (relacji ludzi z systemami wartości). To nie tylko cywilizacje arabska, bizantyńska, łacińska, osmańsko/bałkańska czy w końcu europejska (zachodnia). To również np. cywilizacje andaluzyjska i hiszpańska, a także żydowska i ormiańska. Świat ten łączyły wędrówki, wojny, handle i pielgrzymki, dzieliły spory religijne oraz interesy grup władzy.
Świat wielocywilizacyjnego Śródziemnomorza załamał się, gdy nowoczesna Europa wykreowała nową postać cywilizacji zachodniej i rozpoczęła globalną ekspansję. Na przełomie XVIII i XIX wieku nastąpiło pęknięcie Śródziemnomorza na strefy północną i południową. Podział ten związany z ekspansją kolonialną, a potem globalizacją kapitalistyczną, utrzymał się do czasów współczesnych. W takim kontekście rozważać się będzie zagadnienia związane z życiem różnych wspólnot: etnicznych, religijnych, zawodowych. Będziemy także chcieli podjąć próbę określenia „człowieka śródziemnomorskiego”.
Nasze zadanie polega na weryfikacji hipotezy o Świecie Śródziemnomorskim i jego rozpadzie w konsekwencji ekspansji europejskiej. Równocześnie chcemy poszukać słabości wewnętrznych regionów, które uniemożliwiły przekształcenie w kapitalistyczną Gospodarkę-Świat w ujęciu I. Wallersteina.
Przyjmujemy do rozważenia kwestię orientalizmu w dziejach tego Świata w okresie od epoki krucjat do dzisiaj. Co nie oznacza pomijania poprzedzających stuleci i nie przesądza o chronologicznym wymiarze Śródziemnomorza. Równorzędnie zaproponujemy ujęcie tego Świata w konwencji orientalizmu/kolonializmu z uwzględnieniem dwu idei: nacjonalizmu i socjalizmu. A także ich religijno-politycznego wyrazu w postaci fundamentalizmu.
Zakres przestrzenny wyznaczyliśmy dwoma elementami:
- współistnieniem ludzi różnych cywilizacji
- wspólnotą relacji między społeczeństwami a środowiskiem.
Co to znaczy?
1. Skupienie uwagi na ludziach.
2. Szukanie tego co łączy ludzi ponad kulturami, to znaczy cywilizacji i sposobu w jakim są one obecne. W szczególny sposób zostanie potraktowana kultura kulinarna/kultura stołu jako niezbędny komponent całości ekonomicznej, politycznej i religijnej.
3. Potraktowanie tych idei, a także prób opisania nimi rzeczywistości, kształtowania jej, jako drogi do odtworzenia wcześniejszego stanu Świata.
4. Podjęcie refleksji nad procesami określonymi jako obrona tożsamości i szukanie tożsamości.
5. Uwzględnienie możliwości prezentacji komparatystycznej czyli wskazania na równoległy proces anihilacji Świata Międzymorza czarnomorsko-bałtyckiego (w tym rozbiory Rzeczypospolitej).
Takie ujęcie prowadzi do weryfikacji koncepcji Śródziemnomorza jako Świata oraz do dyskusji nad jego zmiennością przestrzenną. Służy także odejściu od popularnych ujęć przeciwstawiających Zachód Wschodowi a chrześcijaństwo/Europę islamowi/światu arabskiemu.
Nie trzeba nawet podkreślać, że propozycja ta jest nowatorska w świecie nauki. Orientalizm nie był w ten sposób badany, Śródziemnomorze nie zostało dotąd przedstawione w parametrach kolonializmu.
W analizie formowania się a następnie rozpadu całości nazywanej Światem będą pokazywane centra wzrostu ludzkiej aktywności, ekonomicznej i umysłowej. Przedstawione zostaną także zmienne religijne i polityczne linie podziału wspólnot, i podjęta zostanie koncepcja granic naturalnych i kulturowych. Zasadniczym tematem staną się przestrzenie spotkań ludzi różnych cywilizacji oraz następstwa ich destrukcji w konsekwencji rozpadu ekumeny. W końcu zostanie postawione pytanie o dziedzictwo śródziemnomorskie i jego rolę w budowaniu możliwej nowej przestrzeni współżycia światów podzielonych..