Ciało w tradycji wschodniochrześcijańskiej: mistyka, sztuka, liturgia. 3700-AL-CTW-OG

W tradycji wschodniochrześcijańskiej ciało jest stałym archetypem myślenia teologicznego, problematyzując takie dziedziny jak wcielenie, kościół, holistyczna wizja zbawienia, przebóstwienie i wizja raju. Cielesny archetyp nadaje wielu kategorią myśli teologicznej nie tylko sensualne konotacje, a wręcz postuluje zmysłowy charakter raju, zbawienia i samego Boga. Integralny obraz człowieka we wschodniej patrystyki, zakłada, że ciało jest niezbywalnym elementem człowieka, a wobec tego, nawet najbardziej przesadna forma ascezy działa jako próba cielesnej hermeneutyki podmiotu. Mistyka wschodniochrześcijańska, szczególnie w tradycji syryjskiej, będzie się odwoływać do ciała jako konceptu jednoczącego rzeczywistość człowieka, liturgii i świata boskiego. W tym ujęciu, ciało jest medium, które jako jedyne zachowuje swoją tożsamość i spina ze sobą różne porządki rzeczywistości. W tym względzie szczególną rolę zyskują wszystkie liturgiczne obrzędy związane z ciałem i jego rola jako centrum liturgii, spełniająca się w eucharystii jako spożywaniu ciała Boga, oraz Kościele, jako nowym ciele człowieka. Patos wcielenia i rola ciała w doświadczeniu mistycznym powodują to, że problematyzacja ciała stanie się jednym z głównych wysiłków sztuki wschodniochrześcijańskiej. Z jednej strony, w ramach styli plastycznych wypracowuje się nowa forma ciała, zaś z drugiej, w kwestii ogólnego paradygmatu doświadczenia sztuki, buduje się koncept przejścia od obrazu ku ciału, ich ontologiczna tożsamość w ramach liturgii.
Zagadnienia:
- status ciała: dar czy przekleństwo?
- kto jest lepszy: bezcielesny anioł, czy cielesny człowiek?
- tajemnica wcielenia Boga w teologii wschodniochrześcijańskiej.
- zmysłowość Boga we wschodniej mistyce.
- cielesna wizja zbawienia: zmysłowość raju.
- ciało jako archetyp myślenia teologicznego (semantyka ciała w teologii).
- asceza wschodniochrześcijańska: cielesna hermeneutyka podmiotu.
- liturgia: tajemnica ciała Boga.
- cielesne archetypy liturgii: od słowa ku ciału.
- syryjska mistyka i jej cielesne konotacje
- ciało w sztuce bizantyńskiej
jak obraz staje się ciałem: o tajemnicy sztuki.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Efekty kształcenia

- wiedza (W) absolwent zna:
K_W01 podstawowe kategorie teologii, kultury i mistyki bizantyńskiej i rozumie ich rolę w kulturze europejskiej.
K_W05 podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury
K_W06 podstawowe kierunki myśli, mistyki i sztuki w kulturze bizantyńskiej
- umiejętności (U) absolwent potrafi:
K_U02 dokonywać analizy testów teologiczno-filozoficznych, dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
K_U10 przygotować wystąpienie ustne uwzględniające potrzeby odbiorców
K_U11 zaplanować i zrealizować pracę grupową
- kompetencje społeczne (K) absolwent jest gotów/ma:
K_K02 do podejmowania pracy zespołowej
K_K08 docenia bogactwo kultury

Kryteria oceniania

obecność, rozumiejąca lektura, aktywny udział w dyskusji i pracy w grupie
Są dopuszczalne dwie nieobecności, następne są rozliczane poprzez streszczenie wybranych lektur.

Literatura

Do każdego z tematów zostanie podana specjalistyczna literatura, poniższy wyraz obejmuje najbardziej zasadnicze i ogólne pozycje, dotyczące tematyki zajęć:
J. Meyendorff, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
S. Horużyj, Dyptyk milczenia. Ascetyczna nauka o człowieku w świetle teologii i filozofii, tłum. H. Paprocki, Tyniec 2025.
P. Brown, Ciało i społeczeństwo : mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, tłum.. I. Kania. Brown, Kraków 2006.
J. Pelikan, Tradycja chrześcijańska. Historia rozwoju doktryny. Tom I. Powstanie wspólnej tradycji (100-600), tłum. M. Höffner, Kraków 2008.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-CTW-OG w USOSweb