Archeologia spojrzenia wertykalnego: od gołębia pocztowego do dronów 3700-AL-ASW-qMF
W jednym z wywiadów Francis Fukuyama stwierdził „Zapomnijcie o końcu historii, nadszedł czas histerii”. Słowa te Fukuyama wypowiadał opowiadając o swoim nowym hobby jakim stało się budowanie dronów w zaciszu własnego garażu. Zarówno słowa Fukuyamy, jak i jego zainteresowanie dronami pobudzają naszą wyobraźnię. Słusznym byłoby bowiem pytać choćby o to, czy po końcu historii przychodzi czas chłodnego, nie-ludzkiego spojrzenia wzbijającego się w przestworza i czy jest to rzeczywiście czas histeryczny? Pytania te zyskują na znaczeniu w obliczu toczących się konfliktów zbrojnych, w których drony wykorzystywane są na skalę większą niż kiedykolwiek wcześniej. W 2022 roku, za sprawą wojny w Ukrainie, utwór muzyczny o bezzałogowym aparacie rozpoznawczym „Bayraktar” pojawił się w centrum debaty publicznej. Dron stał się nie tylko jednym z najważniejszych zasobów militarnych, ale również obiektem powszechnego ubóstwienia, o którym pisze się pieśni pochwalne. Również podczas prowadzonych w Strefie Gazy działań militarnych dron wydaje się jednym z najważniejszych zagadnień. Dlatego też należy przyjrzeć się „spojrzeniu wertykalnemu”, które jak się wydaje w powiązaniu z kwestią nadzoru i przemocy, staje się nieodłącznym elementem dyskusji o współczesnych systemach sprawowania władzy i prowadzenia wojen.
To właśnie w tym kontekście chcemy przeprowadzić swoistą archeologię spojrzenia wertykalnego. Celem zajęć jest zaproponowanie metody analizy procesów i zjawisk, którą nazywamy „archeologią spojrzenia wertykalnego”. Polega ona na przyglądaniu się procesom i zjawiskom z góry, z lotu ptaka, z odpowiedniego dystansu za pośrednictwem technologii. Podejmowane w ramach zajęć tematy będą dotyczyły zarówno pierwszych prób obserwacji ziemi z powietrza, jak i współczesnych działań, których celem jest mapowanie terenu, nadzór na populacjami i prowadzenie wojny. Przyjrzymy się przemianom zachodzącym w obrębie samego spojrzenia, jak i konsekwencjom jakie te przemiany niosą za sobą w perspektywie biopolitycznej, nekropolitycznej i geontopolitycznej. Pragniemy zastanowić się nad narodzinami spojrzenia wertykalnego, momentem wzniesienia się spojrzenia ponad ziemię, nad wykorzystaniem tego spojrzenia i jego algorytmizacją. Nasza analiza będzie przebiegała od gołębi pocztowych fotografujących pola bitwy, poprzez fotografię śledczą Alphonse’a Bertillona, tezy Paula Virilio dotyczące oka jako maszyny wojennej, filmy Haruna Farockiego, aż po teorię drona Grégoire Chamayou zaktualizowaną o ostatnie konflikty militarne.
Studenci będą otrzymywali przed zajęciami teksty oraz materiały audiowizualne, z którymi powinni się zapoznać. Uczestnicy kursu będą potrzebowali około 30 godzin pracy własnej, żeby przygotować się do dyskusji oraz zrealizować pracę zaliczeniową.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
K_W01 – zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w
kulturze,
K_W04 – rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk
humanistycznych, społecznych, przyrodniczych,
K_W05 – zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury,
K_W07 – zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych.
Umiejętności
K_U01 – selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z
różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych,
K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
K_U04 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności
K_U07 – przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane
pracom akademickim,
K_U13 – wykorzystywać narzędzie cyfrowe w pracy akademickiej.
Kompetencje społeczne
K_K03 – jest gotów do poznawania nowych metod badawczych,
K_K04 – ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do
realizacji wskazanych zadań,
K_K07 przestrzega zasady tolerancji i ma poszanowanie dla różnic kulturowych
K_K10 jest gotów do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim
Kryteria oceniania
Przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach (ocena ciągła).
Praca zaliczeniowa.
Ewaluacja aktywności na zajęciach będzie przeprowadzana na podstawie poniższych kryteriów:
⁃ Umiejętność operowania koncepcjami omawianymi w ramach kursu.
⁃ Umiejętność dyskusji na temat materiałów wizualnych i audiowizualnych prezentowanych na zajęciach.
⁃ Stopień opanowania omawianych na zajęciach lektur i materiałów wizualnych i audiowizualnych.
⁃ Umiejętność formułowania problemów badawczych (w oparciu o udostępnione lektury i materiały)
Literatura
Literatura:
• M. Foucault, Nadzorować i karać, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2009.
• G. Chamayou, A Theory of the Drone, The New Press, Nowy Jork, Londyn 2015.
• N. Mirzoeff, Jak zobaczyć świat, Kraków: Wydawnictwo Karakter; Warszawa: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2016.
• Border Forensics, Airborne Complicity – Frontex Aerial Surveillance, 2022 (materiały online)
• Forensic Architecture, Herbicidal Warfare In Gaza, https://forensic-architecture.org/investigation/herbicidal-warfare-in-gaza (materiały online)
• Forensic Architecture, Knock on the Roof: Drone Strike in Beit Lahiya, 11 marca 2014, https://forensic-architecture
• S. Graham, The City from Satellites to Bunkers, Verso Books, Nowy Jork, Londyn 2016
• E. Weizman, I. Weizman, Before and After: Documenting the Architecture of Disaster, Strelka Press, London 2014.
• P. Virilio, The Vision Machine, Bloomington: Indiana University Press 1994.
• P. Virilio, War and Cinema: The Logistics of Perception. London: Verso, 1989.
• Gabriel F.Caetano, Drones and the Annihilation-Image in Contemporary Warfare: The Case of 'Eye in the Sky' in the Washington-Hollywood Entanglement, Palgrave Macmillan 2024.
(ewentualne zmiany proponowanych lektur zostaną uzgodnione ze studentami na pierwszych zajęciach)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: