Wykład gościnny: Europa Środkowa między komunistyczną dyktaturą a nieliberalną demokracją (1985-2025) 3620-MGR2-WG-ESK
Wykład 1. Europa Środkowa u progu transformacji:
Węgry i Polska w latach 80.
Stan gospodarczy i społeczny PRL i Węgier
Reformy Kádára i późny „Gulaszowy socjalizm” vs.
stagnacja schyłku PRL
Rola Kościoła w Polsce i słabość jego
odpowiedników na Węgrzech
Narastająca presja społeczna i kryzys legitymizacji
Wykład 2. Drogi do przełomu: 1985–1989 – reformy,
opór, kompromisy
Pierestrojka i wpływ Gorbaczowa (Węgry jako
pierwszy kraj bloku wschodniego otwierający granice,
Polska i Okrągły Stół)
Rozpad monopolu partii: MSZMP vs. PZPR
Ruchy opozycyjne: Solidarność a węgierska
inteligencja reformistyczna
Wykład 3. Budowanie demokracji: instytucje, wybory i
społeczeństwo obywatelskie
Wybory 1989–1990: porównanie ich charakteru i
skutków
Konstytucje, systemy partyjne, decentralizacja
Różnice w typie elity politycznej: Polska – byli
opozycjoniści, Węgry – reformatorzy partyjni
Wykład 4. Od planu do rynku: transformacja
gospodarcza i jej społeczne koszty
„Szok bez terapii”: Polska droga Balcerowicza
Węgierski model prywatyzacji i reform (bardziej
stopniowy, ale również bolesny)
Skutki: bezrobocie, ubóstwo, nierówności,
deindustrializacja
Wykład 5. Społeczeństwa w transformacji: kultura,
pamięć, tożsamość
Rola Kościoła i religii w Polsce vs. świeckość Węgier
Pamięć zbiorowa o komunizmie i transformacji
Kultura popularna i media
Wykład 6. Transformacja a Europa: droga do NATO i
UE
Integracja europejska jako „kotwica transformacyjna”
Społeczne i polityczne konsekwencje europeizacji
Wizerunek Polski i Węgier w oczach Zachodu i
różnice w percepcji
Wykład 7. Dziedzictwo transformacji: liberalizm w
odwrocie?
Niezrealizowane obietnice: demokracja a codzienność
Kryzys reprezentacji, populizm, rozczarowanie
elitami
Powstanie nieliberalnych koncepcji demokracji –
szczególnie na Węgrzech (Orban) i w Polsce (PiS)
Wykład 8. Węgry i Polska na tle Europy Środkowej:
przypadki wyjątkowe?
Porównanie z Czechami, Słowacją, Rumunią
Różnice w trajektoriach liberalizmu i populizmu
Podsumowanie: co transformacja mówi nam o
współczesnej Europie?
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student zna kluczowe procesy społeczno-polityczne i
gospodarcze transformacji ustrojowej w Polsce i na
Węgrzech w latach 1985–1998. Potrafi porównać trajektorie
obu krajów na tle Europy Środkowo-Wschodniej, analizować
złożone zjawiska przemian systemowych, interpretować ich
kulturowe i pamięciowe konsekwencje oraz krytycznie
oceniać wpływ transformacji na współczesne zjawiska, takie
jak populizm i nieliberalna demokracja.
Kryteria oceniania
Testy i eseje
Egzamin pisemny lub ustny
Literatura
Adam Burakowski, Aleksander Gubrynowicz, Paweł
Ukielski, 1989. Jesień Narodów, Warszawa 2021;
David Ost, Klęska Solidarności, Warszawa 2007;
Veronika Pehe, Joanna Wawrzyniak (ed.), Remembering the
Neoliberal Turn, London–New York 2024;
Anna Ratke-Majewska, Konflikt pamięci, Zielona Góra 2022;
Dae Soon Kim, The Transition to Democracy in Hungary.
Árpád Göncz and the Post-Communist Hungarian Presidency,
Routledge 2013;
Rudolf L. Tökés, Hungary’s Negotiated Revolution,
Cambridge 1996.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: