Zarys historii Azerbejdżanu: Kraina na styku kultur i imperiów od początków państwowości do pierwszej republiki 3600-TU-ZHA-OW

Podczas wykładu zostaną omówione najważniejsze wydarzenia historyczne kształtujące dzieje Azerbejdżanu, począwszy od najstarszych stanowisk jaskiniowych i pierwszych osad ludzkich. Szczególna uwaga zostanie poświęcona sztuce petroglifów, formowaniu się pierwszych konfederacji plemiennych oraz powstawaniu starożytnych państw na terytorium dzisiejszego Azerbejdżanu.

Przeanalizujemy także wierzenia ludów zamieszkujących region przed islamizacją, z naciskiem na praktyki religijne okresu poprzedzającego arabski podbój w VII wieku. Omówimy proces rozprzestrzeniania się islamu oraz jego wpływ na kształtowanie się muzułmańskiej tożsamości, rozwój nurtów religijno-filozoficznych i kultury w średniowieczu, szczególnie w okresie dynastii turkijskich.
Poruszone zostaną również kluczowe wydarzenia, takie jak najazdy mongolskie oraz powstanie dynastii Safawidów, która odegrała istotną rolę w historii Azerbejdżanu i regionu. W dalszej części wykładu skupimy się na dziejach chanatów (księstw) istniejących na terytorium Azerbejdżanu oraz ich podboju przez Cesarstwo Rosyjskie na początku XIX wieku. Omówimy przemiany społeczno-polityczne pod rządami Rosji oraz proces poszukiwania nowej, świeckiej tożsamości.
Szczególne miejsce w wykładzie zajmie rozwój kultury oraz polityczne przebudzenie na początku XX wieku, które doprowadziło do utworzenia pierwszej Republiki Azerbejdżanu.
Wykład będzie elastycznie dostosowywany do poziomu wiedzy i zainteresowań słuchaczy, aby zapewnić jak najlepsze zrozumienie omawianych zagadnień.

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Tryb prowadzenia

lektura monograficzna
w sali

Założenia (opisowo)

Problemy terminologiczne i zakres tematyczny: Definicje i określenia regionu: Azerbejdżan jako historyczna prowincja. Wymiar przestrzenny regionu. Ewolucja terminu "Azerbejdżan": Od toponimu do politonimu i etnonimu. Religie i prądy religijno-filozoficzne przed islamizacją regionu: Zoroastryzm, chrześcijaństwo, manicheizm, mazdakizm oraz ruch churramitów. Mongolski okres w Azerbejdżanie: Wpływ najazdów mongolskich na region. Zmiany polityczne i kulturowe. Formowanie się turkmeńskich konfederacji plemiennych i politycznych elit turkijskich na Bliskim Wschodzie (XIV-XV w.): Konfederacje plemion Karakoyunlu i Akkoyunlu (Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular). Religijno-filozoficzny nurt Hurufizmu. Powstanie i rozkwit Imperium Safawidów (XVI-XVII w.): Wprowadzenie szyizmu dwunastkowego jako religii państwowej. Konsekwencje polityczne i religijne dla regionu. Asymilacja kultów i obrzędów turkijskich z elementami szyizmu i sufizmu: Synkretyzm religijny w Azerbejdżanie. Rozkwit literatury w języku turekijskim: Zalążek kształtowania się pisanego języka proto-azerbejdżańskiego. Twórczość Muhammada Fuzuliego jako kluczowy moment w rozwoju literatury regionu. Rozdrobnienie feudalne i powstanie chanatów azerbejdżańskich (XVIII w.): Rola chanatów w dziejach Azerbejdżanu. Wojny irańsko-rosyjskie i podbój Azerbejdżanu: Podział Azerbejdżanu między Rosję a Iran. Konsekwencje dla narodu azerbejdżańskiego w granicach dwóch państw. Azerbejdżan pod rządami Cesarstwa Rosyjskiego (druga połowa XIX – początek XX w.): Formowanie azerbejdżańskich elit. Zmiany społeczno-gospodarcze. Narodziny prasy azerbejdżańskiej: Kwestie języka i tożsamości narodowej. Powstanie i rozwój azerbejdżańskiego ruchu narodowego: Powstanie organizacji i partii politycznych. Formowanie współczesnego narodu azerbejdżańskiego (Tiurków Azerbejdżańskich). Proklamowanie Azerbejdżańskiej Republiki Demokratycznej (1918-1920): Znaczenie pierwszej republiki w najnowszej historii Azerbejdżanu. Upadek I Republiki Azerbejdżanu: Podbój bolszewicki, represje i terror wobec elit narodowych. Działalność elit na emigracji. Wydawnictwa emigracyjne. Azerbejdżańska emigracja jako element ruchu prometejskiego. Historia kontaktów polsko-azerbejdżańskich: Wzajemne relacje i ich wpływ na rozwój obu narodów.

Koordynatorzy przedmiotu

Shahla Kazimova

Efekty kształcenia

WIEDZA
- student posiada podstawową wiedzę na temat historii
Azerbejdżanu oraz rozumie jej związek z rozwojem kultury,
języka i literatury współczesnych Azerbejdżan (K_W06);
- Student rozumie związki historii Azerbejdżanu z dziejami regionu oraz sąsiadujących państw i cywilizacji (K_W03 K_W11) - student ma pogłębioną znajomość relacji politycznych i kulturalnych między Polską a Azerbejdżanem (K_W06)

UMIEJĘTNOŚCI
- student wykazuje pewien stopień samodzielności w realizacji badań własnych): samodzielnie podejmuje dyskusję w środowisku naukowym na tematy kultury i sztuki Azerbejdżanu, umie prawidłowo formułować myśli z wykorzystaniem odpowiedniego aparatu pojęciowego z dziedziny kulturoznawstwa (K_U02,K_U03)
- student ma umiejętność percypowania oraz interpretowania współczesnej literatury oraz różnych dziedzin sztuki Azerbejdżanu, a także rozumie kontekst ich powstania i funkcjonowania (K_U07 K_U14).

KOMPETENCJE SPOŁECZNE
- student dostrzega możliwość praktycznego wykorzystania zdobytej w wykładu wiedzy. Uczestniczy w dyskusji na temat historii Azerbejdżan (K1_K02);
- wykład budzi u studenta refleksję na temat wielokulturowości, uczy tolerancji politycznej, religijnej i obyczajowej (K_K03 K_K05).
- wykład daje studentowi przygotowanie do udziału w konferencjach naukowych i politycznych dot. problematyki wschodniej, umożliwia wybór przyszłego pola aktywności zawodowej związanej z tym regionem – w administracji krajowej i samorządowej, instytucjach międzynarodowych, dyplomacji, środkach masowego przekazu oraz ośrodkach badawczych i eksperckich współpracujących z Azerbejdżanem (K_K04 K_K06).

Kryteria oceniania

Forma prowadzenia zajęć:
Wykład z prezentacją multimedialną. Treści są ilustrowane przykładami wizualnymi, historycznymi, literackimi i kulturowymi, aby ułatwić przyswajanie materiału przez studentów.
Zasady dotyczące obecności:
Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Student ma prawo do maksymalnie dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności. Dodatkowe nieobecności muszą być usprawiedliwione odpowiednią dokumentacją, w przeciwnym razie student może zostać zobowiązany do wykonania dodatkowych zadań lub prac w celu nadrobienia opuszczonego materiału.
Forma oceny:
Egzamin ustny obejmujący materiał omówiony podczas wykładów.

Zasady oceniania:
Egzamin składa się z 3 pytań, za każde można uzyskać maksymalnie 2 punkty:

Pełna odpowiedź: 2 punkty (odpowiedź kompleksowa, zawierająca szczegóły i wykazująca pełne zrozumienie zagadnienia).
Niepełna odpowiedź: 1 punkt (odpowiedź częściowa, ale wskazująca kluczowe informacje i najważniejsze aspekty omawianego zagadnienia).
Brak odpowiedzi lub odpowiedź błędna: 0 punktów.
Punktacja i oceny końcowe:

3 punkty: dostateczny (dst)
4 punkty: dobry (db)
5 punktów: dobry plus (db+)
6 punktów: bardzo dobry (bdb)
Wymagania zaliczeniowe:
Aby zaliczyć egzamin, student musi uzyskać co najmniej 3 punkty, co odpowiada minimalnemu zrozumieniu i znajomości materiału.

Literatura

Altstadt Audrey L., The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rule, Stanford, California 1992.
Baranowski B., Baranowski K, Historia Azerbejdżanu, ed. Ossolineum, Wrocław 1987.
Świętochowski T., Azerbejdżan i Rosja. Kolonializm, islam i narodowość w podzielonym kraju, Warszawa 1998.
Świętochowski T., Azerbejdżan, Warszawa 2006.
Kazimova S, W kwestii nazwy Azerbejdżańskiej Republiki Demokratycznej. Od tożsamości pogranicza do idei niepodległego Azerbejdżanu,w: J. Malicki (red.), Państwa. Narody. Pogranicza. Idee s. 201 – 218.
Chodubski Andrzej, Polacy w Azerbejdżanie, Toruń 2004.
Heyat Farideh., Azeri women in transition. Women in Soviet and post-Soviet Azerbaijan, London/New York 2002.
Kazimova S.,. Progressive Thoughts in "Molla Nasreddin" Magazine (Initial Period - 1906-1907). in Oriental studies and arts : contributions dedicated to Professor Tadeusz Majda on His 85th birthday, edited by Agata Bareja-Starzyńska, Kamila Barbara stanek, Marzena Godzińska, Anna Akbike Sulimowicz, Magdalena Szpindler and Joanna Bojarska - Cieślik, 139-149. Warsaw: Wyadwnictwo Akademickie Dialog, 2015.
Kazimova S. Azerbejdżański prometeizm : działalność polityczna i publicystyczna Mehemmeda Emina Resulzadego, Warszawa 2021.
Azerbaijani History: from ancient times to the present day. 2010,
http://www.visions.az/en/news/179/fc94314f/;Albumy, muzyka, filmy.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3600-TU-ZHA-OW w USOSweb