Wstęp do badań językoznawczych 3600-OR-WBJ
Wykład obejmuje podstawy metodologii badań językoznawczych wraz z elementami typologii języków oraz charakterystyką głównych dziedzin i nurtów współczesnego językoznawstwa ogólnego.
Omawiane tematy:
Zagadnienia wstępne: językoznawstwo jako nauka i jego dziedziny; funkcje języka; język ludzki a języki zwierząt; język a dialekt; ewolucja języka; pidżyny i języki migowe; powstanie pisma i rodzaje pism;
Języki na świecie: rozprzestrzenienie języków na świecie; różnorodność językowa a status socjolingwistyczny; problem wymierania języków i metody rewitalizacji;
Zmiany językowe: warianty synchroniczne a zmiany diachroniczne; czynniki warunkujące zmiany leksykalne, fonologiczne i morfologiczne; przyczyny i kierunki zmian fonetycznych; gramatykalizacja;
Pokrewieństwo języków: rodziny językowe i metody ustalania pokrewieństwa językowego; rekonstrukcje fonologiczne, morfologiczne i leksykalne; wzajemne oddziaływania języków i liga językowa;
Współczesne teorie językoznawcze: zarys głównych założeń i metodologii strukturalizmu, gramatyki generatywnej i językoznawstwa kognitywnego;
Analiza fonologiczna: głoski i ich cechy; fonemy a alofony; procesy fonologiczne i morfonologiczne; struktura prozodyczna i metryczna (ton, sylaba, stopa);
Analiza morfologiczna: morfemy leksykalne i gramatyczne (fleksyjne i słowotwórcze); alomorfy; przykłady morfemów nieciągłych i niesegmentalnych; przykłady typowych kategorii morfologicznych i rzadszych (np. wyznaczniki ewidencjalności, prefiksy instrumentalne);
Zagadnienia leksykalno-składniowe: pojęcie wyrazu (wyraz leksykalny a forma wyrazowa, wyraz morfologiczny, prozodyczny, składniowy); typowe i rzadkie kategorie leksykalne; zagadnienia słowotwórstwa; typologia języków ze względu na budowę morfologiczną wyrazów i konstrukcję zdań; szyk zdania; języki nominatywne a ergatywne
Rodzaj gramatyczny: rodzaj jako kategoria morfologiczno-składniowo-semantyczna; przykłady języków z różną liczbą rodzajów gramatycznych (od zera do kilkunastu); rodzaj gramatyczny a konceptualizacja świata; czynniki semantyczne i zmienny rodzaj gramatyczny; nacechowanie rodzaju gramatycznego a uwarunkowania kulturowe; rodzaj gramatyczny a klasyfikatory;
Szczegółowa analiza wybranej kategorii leksykalnej: typologia nazw barw; szczególny status „podstawowych” nazw barw; „uniwersalne” tendencje a podejście prototypowe; kulturowo-środowiskowe uwarunkowania nazw barw.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
w sali
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2023L: | W cyklu 2024Z: |
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć student(ka) dysponuje wiedzą z zakresu metodologii różnych obszarów językoznawstwa pozwalającą na samodzielne poszukiwania tematyki wybranych zagadnień lingwistycznych w zakresie badań języka kierunkowego bądź językoznawstwa ogólnego.
Efekty kształcenia:
- ma świadomość złożonej natury wybranego języka orientalnego/afrykańskiego, jego miejsca i znaczenia w kontekście kultury i historii danego regionu (K_W13)
- ma świadomość różnorodności językowej i jej wpływu na sytuację kulturową i polityczną świata (K_W14)
- potrafi analizować język pod kątem jego treści kulturowych (K_U11)
- potrafi nawiązywać kontakty i współdziałać z przedstawicielami odmiennych kultur (K_K03)
- dostrzega pozytywne wartości społeczno-kulturowe wybranego regionu, z których może czerpać dla osobistego rozwoju i efektywnej komunikacji międzykulturowej (K_K09)
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach. Egzamin pisemny.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Lektura obowiązkowa:
Grzegorczykowa, R. 2007. Wstęp do językoznawstwa
Lektury dodatkowe:
Aitchison, J. 1996. Ziarna mowy.
Austin J. 1993. Mówienie i poznawanie
Bartmiński, J. (red.). 1999. Językowy obraz świata
Comrie, B., S. Matthews, M. Polinsky. 1996. Atlas Języków
Grzegorczykowa, R. 2001. Wprowadzenie do semantyki językoznawczej
Heinz, A. 1978. Dzieje językoznawstwa w zarysie
Język a kultura – wybrane tomy
Kardela, H. (red.). 1994. Podstawy gramatyki kognitywnej
Kövecses, Z. 2011. Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie. (Wyd. ang. 2006)
Kuckenburg, M. 2016 [2006]. Pierwsze słowo
Lachur, Cz. 2004. Zarys językoznawstwa ogólnego
Lakoff, G. 2011. Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle. (Wyd. ang. 1987)
Lakoff, G. i M. Johnson. 1988. Metafory w naszym życiu. Warszawa: PIW. (Wyd. ang. 1980)
Mańczak, W. 1996. Problemy językoznawstwa ogólnego
Paveau, M.-A. i G.-E. Sarfati. 2008. Wielkie Teorie Językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki
Perlin, J. 1997. Typologia zmian fonemicznych
Tabakowska, E. (red.). 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa
Taylor, J. R. 2001. Kategoryzacja w języku: prototypy w teorii językoznawczej (wyd. ang. 1995)
Wierzbicka, A. 1999. Język - umysł - kultura. Wybór prac pod red. J. Bartmińskiego.
Wierzbicka, A. 2007. Słowa klucze: Różne języki – różne kultury (wyd. ang. 1998)
Strony internetowe:
https://wals.info/
https://www.ethnologue.com/
http://glottolog.org/
http://pl.languagesindanger.eu/contact/
http://nkjp.pl/
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: