Zagadnienia etnolingwistyki na przykładzie języków afrykańskich 3600-KM-ZEPJA-OG

Zajęcia to warsztaty składające się z wykładów dotyczących wykorzystania danych językowych jako źródła informacji o kulturze, dyskusji na wybrane tematy oraz zadań do wykonania w grupach. Ukierunkowane są na kształtowanie świadomości uczestników na temat różnorodności językowej i jej wpływu na sytuację kulturową i społeczną na świecie ze szczególnym uwzględnieniem Afryki. Celem warsztatu jest omówienie zastosowania wybranych metod etnolingwistycznych w badaniach językoznawczych i kulturoznawczych na materiale języków afrykańskich (ze szczególnym odniesieniem do języka hausa w Nigerii). Zostaną wymienione niektóre z najważniejszych języków i grup etnicznych Afryki. Przedstawione zostaną podstawowe informacje na temat teorii i metod badawczych używanych w szeroko pojętej etnolingwistyce (m.in. Językowy Obraz Świata, Teoria Aktów Mowy, Teoria Metafory Pojęciowej) oraz, jak mogą one zostać zastosowane do analizy słownictwa i tekstów kulturowych (na przykładzie przysłów i bajek). Wyjaśnione zostaną wybrane terminy specjalistyczne z zakresu etnologii (m.in. grupa etniczna, tożsamość kulturowa), językoznawstwa kulturowego (m.in. słowo klucz kultury, prototyp) i paremiologii (m.in. framing, aktualizacja znaczenia, pseudoprzysłowie).

Omówiona zostanie rola i znaczenie oratury (na przykładzie przysłów afrykańskich) dla poszczególnych grup etnicznych oraz dla światowego dziedzictwa kulturowego. Wskazana zostanie jej szczególna wartość jako danych do analiz etnolingwistycznych nastawionych na badanie dystansu kulturowego.

Uczestnicy zostaną poproszeni o wykonanie szeregu zadań związanych z analizą językową, semantyczną i kulturową przysłów oraz bajek afrykańskich (praca z przekładami), takich jak, m.in. zestawianie przysłów polskich i afrykańskich (w różnych językach) zgodnie z ich przesłaniem (głębokim znaczeniem), wyodrębnienie słów kluczy z treści przysłów, przyporządkowywanie przysłów do grup tematycznych, a także analiza bajek hausańskich pod kątem zawartych w nich treści i pojęć kulturowych. Wyjaśnieniu i dyskusji poddane zostaną niektóre kody kulturowe odnajdywane w różnych kulturach i językach afrykańskich. Punkt wyjścia stanowić będzie porównywanie polskich kodów kulturowych z kodami kulturowymi Hausa.

Po ukończeniu warsztatów uczestnicy będą przygotowani do analizowania tekstów kulturowych (np. przysłów, bajek, legend) pod kątem ich struktury, znaczenia i zawartych w nich kodów kulturowych oraz będą w stanie dostrzec i uogólnić różnice i podobieństwa między tekstami kulturowymi w językach afrykańskich a tekstami kulturowymi w innych językach.

Koordynatorzy przedmiotu

Hanna Rubinkowska-Anioł
Patryk Zając

Rodzaj przedmiotu

W cyklu 2023L:

ogólnouniwersyteckie
nieobowiązkowe

Ogólnie:

nieobowiązkowe
ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

WIEDZA
Student/ka, który/a brał/a udział w warsztatach:
- wymienia niektóre z najważniejszych języków afrykańskich i grup etnicznych
- ma świadomość różnorodności językowej i jej wpływu na sytuację kulturową i polityczną na świecie ze szczególnym uwzględnieniem Afryki
- ma podstawową wiedzę na temat etnolingwistyki i paremiologii oraz rozumie ich cele badawcze

UMIEJĘTNOŚCI
- rozumie i prawidłowo stosuje wybrane terminy specjalistyczne z zakresu językoznawstwa kulturowego i paremiologii
- jest przygotowany/a do analizowania różnych typów tekstów kulturowych pod kątem ich struktury, znaczenia i zawartych w nich kodów kulturowych

KOMPETENCJE
- jest gotowy/a do nawiązywania kontaktów i współpracy z przedstawicielami różnych kultur
- dostrzega potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego
- dostrzega wartość i znaczenie oratury afrykańskiej jako części tradycji poszczególnych grup etnicznych oraz jako części światowego dziedzictwa kulturowego
- dostrzega różnice i podobieństwa między przysłowiami w językach afrykańskich a przysłowiami w innych językach i potrafi je uogólnić; wskazuje niektóre ich źródła
- rozumie znaczenie i rolę przysłów i innych tekstów kulturowych jako źródła danych w badaniach językoznawczych i kulturoznawczych

Kryteria oceniania

wykład
dyskusja
zadania w grupach

Praktyki zawodowe

Są dwa warunki uzyskania oceny pozytywnej:
1. Udział w całych warsztatach od początku do końca.
2. Aktywny udział w warsztatach, tj. zabieranie głosu w dyskusjach, zadawanie pytań, współpraca z innymi uczestnikami podczas wykonywania zadań grupowych.

Literatura

Literatura [literature]:
Bartmiński, Jerzy (red.) 1977 [2006]. Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Lakoff, George & Mark Johnson. 1980 [2020]. Metaphors we live by [Metafory w naszym życiu]. (trans. by) Tomasz Krzeszowski. Warszawa: Aletheia.
Pawlak, Nina. 2014. „‘Woman’ and ‘Man’ in Hausa Language and Culture”. Hausa and Chadic Studies in Honour of Professor Stanisław Piłaszewicz, red. Nina Pawlak, Izabela Will, Ewa Siwierska. Warszawa: Elipsa. 172-187.
Pawlak, Nina. 2010. „Dom w opozycji do buszu i świata. Perspektywa kulturowa pojęcia ‘gida’ w języku hausa”. Etnolingwistyka 22. 129-144.
Schultze, Brigitte. 1999. „Historia i kultura pod soczewką: kluczowe pojęcia polskiej kultury jako wyzwanie dla tłumacza” [History and culture under the lens: key notions of Polish culture as a challenge for translator]. In Brigitte Schultze (ed.), Perspektywy polonistyczne i komparatystyczne, 3–22. Kraków: TAiWPN Universitas.
Wasiuta, Sebastian. 2023. „Etnolingwistyka kognitywna – w stronę integralnego opisu języka”. LingVaria 18(2(36)). 267–276. https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.36.17.
Wierzbicka, Anna. 1997. Understanding Cultures through Their Key Words. New York & Oxford: Oxford University Press.
Wierzbicka, Anna. 1986. „Does Language Reflect Culture? Evidence from Australian English”. Language in Society 15(3). 349-373.

Przysłowia [proverbs]
Górska, Elżbieta. 2016. „The Image of the World in Polish and Arabic Proverbs as a Contribution to Research in the Filed of Comparative Paremiology – a Preliminary Outline”. Rocznik Orientalistyczny 69(2). 65-76.
Hrisztova-Gotthardt, Hirsztalina i Melita Aleksa Varga. 2015. Introduction to Paremiology: A Comprehensive Guide to Proverb Studies. Warsaw – Berlin: Walter de Gruyter.
Okwelume, Obii. 2017. Drumbeats. The Proverbs of Africa. Lagos: Narrative Landscape Press.
Pachociński, Ryszard. 2009. Przysłowia afrykańskie. Natura i wychowanie człowieka w tradycji ustnej. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Smits, Heleen. 2019-2020. Proverbs in African Languages (dossier). https://www.ascleiden.nl/content/webdossiers/proverbs-african-languages [22.02.2021].
Zając, P. 2018. „O przekazie uniwersalnym tekstów kultury na podstawie przysłów w języku hausa i polskim”. Afryka 47.11-27.
Zając, P. 2018. „Słowa-klucze kultury w przysłowiach hausa”. Przegląd Orientalistyczny 1-2 (265-266). 155-181.
Zając, Patryk. 2019a. „Metaphorical mapping of LIFE in the Hausa proverbs with regard to their cross-linguistic equivalents”. Linguistic evidence of cultural distance. Hausa in cross-cultural Communication, red. Nina Pawlak. Warszawa: Elipsa. 181-193.
Zając, Patryk. 2019b. „Zastosowanie teorii metafory Lakoffa i Johnsona w paremiologicznych badaniach porównawczych na przykładzie przysłów w języku hausa i polskim” [Applying Lakoff & Johnson Theory of Metaphor in comparative paremiological analysis. The case of Polish and Hausa proverbs ]. In Natalia Greniewska & Agnieszka Lesiczka (red.), Między Wschodem a Zachodem, między Północą a Południem 3, 7–17. Warszawa: Campidoglio.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3600-KM-ZEPJA-OG w USOSweb