Współczesna literatura japońska - wybrane zagadnienia 3600-JA-WLJ-OW

Topografie emotywne i queerowa performatywność: sztuka powieściowa Kawabaty Yasunariego i Mishimy Yukio

Kawabata Yasunari (1899-1972) i Mishima Yukio (1925-1970) – dwaj wybitni pisarze XX wieku, których twórczość wzbogaca nowoczesną literaturę japońską; dwaj wyrafinowani styliści i miłośnicy piękna; noblista i wielokrotny kandydat do literackiego Nobla; dyskretny mentor i wierny uczeń, ważni dla siebie nawzajem i obecni w wielu kluczowych dla nich momentach życia. Kawabata wprowadził Mishimę w powojenne elitarne środowisko literackie, był jego swatem, a później mistrzem ceremonii pogrzebowej. Mishima, z kolei, przez całe życie pisał do Kawabaty przepełnione szacunkiem listy, był pełen uznania dla jego pisarstwo, rekomendował jego kandydaturę do Nagrody Nobla. Przy tym ich literatura wydaje się krańcowo różna. W twórczości Kawabaty odnajdujemy tradycyjną japońską intuicyjność, wieloznaczność i niedopowiedzenie, podczas gdy pisarstwo Mishimy wyróżnia się typową dla zachodniej tradycji literackiej logiką myśli precyzją słowa. Czy jest coś, co łączy ich literaturę? Gdzie spotyka się typowo japońskie uwrażliwienie na piękno, charakterystyczne dla tekstu Kawabaty, z uniwersalną elegancją języka Mishimy? Co sprawiało, że każdy z nich podziwiał literaturę drugiego?
By znaleźć odpowiedzi na te pytania, na warsztat weźmiemy jedne z najbardziej uznanych powieści i opowiadań obu pisarzy – The Dancing Girl of Izu (Izu no odoriko), Krainę śniegu (Yukiguni) i Śpiące piękności (Nemureru bijo) Kawabaty oraz Wyznanie maski (Kamen no kokuhaku), Złotą pagodę (Kinkakuji) i Zimny płomień (Onnagata) Mishimy. Naszą lekturę i analizę powyższych utworów, którą poprzedzi rekonesans historyczno-kulturowy i metodologiczny, ukierunkujemy dwutorowo. Z jednej strony, kierując się geopoetyką, zwrócimy uwagę na zmysłową percepcję świata i składające się na nią sensualne krajobrazy – wizualne, dźwiękowe, zapachowe, dotykowe, smakowe – oraz emocje i afekty obecne w różnym stopniu w analizowanych utworach. Z drugiej strony, przyjrzymy się bliżej narracji homospołecznej, odgrywającej istotną rolę w twórczości obu pisarzy. Ważną część tego typu narracji stanowi queerowa
performatywność, zdefiniowana przez Eve Kosofsky Sedgwick jako „strategia wytwarzania znaczeń i bytu, związana z afektem wstydu i z późniejszym, połączonym z nim napiętnowaniem”.

Topografie emotywne i queerowa performatywność: sztuka powieściowa Kawabaty Yasunariego i Mishimy Yukio

Kawabata Yasunari (1899-1972) i Mishima Yukio (1925-1970) – dwaj wybitni pisarze XX wieku, których twórczość wzbogaca nowoczesną literaturę japońską; dwaj wyrafinowani styliści i miłośnicy piękna; noblista i wielokrotny kandydat do literackiego Nobla; dyskretny mentor i wierny uczeń, ważni dla siebie nawzajem i obecni w wielu kluczowych dla nich momentach życia. Kawabata wprowadził Mishimę w powojenne elitarne środowisko literackie, był jego swatem, a później mistrzem ceremonii pogrzebowej. Mishima, z kolei, przez całe życie pisał do Kawabaty przepełnione szacunkiem listy, był pełen uznania dla jego pisarstwo, rekomendował jego kandydaturę do Nagrody Nobla. Przy tym ich literatura wydaje się krańcowo różna. W twórczości Kawabaty odnajdujemy tradycyjną japońską intuicyjność, wieloznaczność i niedopowiedzenie, podczas gdy pisarstwo Mishimy wyróżnia się typową dla zachodniej tradycji literackiej logiką myśli precyzją słowa. Czy jest coś, co łączy ich literaturę? Gdzie spotyka się typowo japońskie uwrażliwienie na piękno, charakterystyczne dla tekstu Kawabaty, z uniwersalną elegancją języka Mishimy? Co sprawiało, że każdy z nich podziwiał literaturę drugiego?
By znaleźć odpowiedzi na te pytania, na warsztat weźmiemy jedne z najbardziej uznanych powieści i opowiadań obu pisarzy – The Dancing Girl of Izu (Izu no odoriko), Krainę śniegu (Yukiguni) i Śpiące piękności (Nemureru bijo) Kawabaty oraz Wyznanie maski (Kamen no kokuhaku), Złotą pagodę (Kinkakuji) i Zimny płomień (Onnagata) Mishimy. Naszą lekturę i analizę powyższych utworów, którą poprzedzi rekonesans historyczno-kulturowy i metodologiczny, ukierunkujemy dwutorowo. Z jednej strony, kierując się geopoetyką, zwrócimy uwagę na zmysłową percepcję świata i składające się na nią sensualne krajobrazy – wizualne, dźwiękowe, zapachowe, dotykowe, smakowe – oraz emocje i afekty obecne w różnym stopniu w analizowanych utworach. Z drugiej strony, przyjrzymy się bliżej narracji homospołecznej, odgrywającej istotną rolę w twórczości obu pisarzy. Ważną część tego typu narracji stanowi queerowa
performatywność, zdefiniowana przez Eve Kosofsky Sedgwick jako „strategia wytwarzania znaczeń i bytu, związana z afektem wstydu i z późniejszym, połączonym z nim napiętnowaniem”.

Literatura podmiotu:
Kawabata Yasunari
- The Dancing Girl of Izu (Izu no odoriko)
- Kraina śniegu (Yukiguni)
- Śpiące piękności (Nemureru bijo)
Mishima Yukio
- Wyznanie maski (Kamen no kokuhaku)
- Złota pagoda (Kinkakuji)
- Zimny płomień (Onnagata)
Literatura przedmiotu
Bużyńska A., "Gender i Queer", w: A. Bużyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku, Znak, Kreków 2007, s. 439-473.
Kochanowski Jacek, Socjologia seksualności. Marginesy, PWN, Warszawa 2013
Kosofsky Sedgwick Eve, „Wstyd, teatralność i queerowa performatywność: sztuka powieściowa Henry’ego Jamesa”, „Teksty
Drugie” [Online], 4 | 2016, Dostępny online od dnia: 15 a
oût 2016. URL : http://journals.openedition.org/td/4621.
Kubiak Ho-Chi Beata
- Mishima Yukio. Estetyka klasyczna w prozie i dramacie 1941-1960, Universitas, Kraków 2004
- „Naga maska”, w: Mishima Yukio, Wyznanie maski, PIW, Warszawa 2019
Massumi Brian, Autonomia afektu, przekł. Adam Lipszyc, „Teksty Drugie”, 6/2013, s. 111-134. URL: http://rcin.org.pl/Content/62330/
WA248_79333_P-I-2524_massumi-autonom_o.pdf
Mikołaj Melanowicz, Historia literatury japońskiej, PWN, Warszawa 2012
Szulc Ewa, „Kawabata Yasunari – kwintesencja japońskości”, w: Kawabata Yasunari, Głos góry, PIW, Warszawa 2021.
Rybicka Elżbieta, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków 2014.
Homosocial Narrative in Modern Japanese Fiction, Harvard University Asia Center, Cambridge (Massachusetts) and London 2012.
Warkocki Błażej, “Czytanie podejrzliwe. Wstęp do teorii Eve Kosofsky Sedgwick”, w: Tenże, Pamiętnik afektów z okresu dojrzewania.
Gombrowicz- queer – Sedgwick, IBL, Warszawa 2018.
W kręgu Yukiguni. Język i sztuka pisarska Kawabaty Yasunariego, red. Romuald Huszcza, Katarzyna Sonnenberg-Musiał, Aleksandra
Szczechla, WUJ, Kraków 2020.
Vincent J. Keith, „Remembering the Homosocial Continuum” (pp. 7-23); „Toward a Definition of Homosocial Narrative” (pp. 24-42); “The
Still Birth of Gay Identity in Mishima Yukio’s Confessions of a Mask” (pp. 175-198), w: J. Keith Vincent, Two Timing Modernity. Homosocial
Narrative in Modern Japanese Fiction, Harvard University Asia Center, Harvard, London 2012.

Literatura podmiotu:
Kawabata Yasunari
- Tancerka z Izu (Izu no odoriko)
- Kraina śniegu (Yukiguni)
- Śpiące piękności (Nemureru bijo)
Mishima Yukio
- Wyznanie maski (Kamen no kokuhaku)
- Złota pagoda (Kinkakuji)
- Zimny płomień (Onnagata)
Literatura przedmiotu
Bużyńska A., "Gender i Queer", w: A. Bużyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku, Znak, Kreków 2007, s. 439-473.
Kochanowski Jacek, Socjologia seksualności. Marginesy, PWN, Warszawa 2013
Kosofsky Sedgwick Eve, „Wstyd, teatralność i queerowa performatywność: sztuka powieściowa Henry’ego Jamesa”, „Teksty
Drugie” [Online], 4 | 2016, Dostępny online od dnia: 15 a
oût 2016. URL : http://journals.openedition.org/td/4621.
Kubiak Ho-Chi Beata
- Mishima Yukio. Estetyka klasyczna w prozie i dramacie 1941-1960, Universitas, Kraków 2004
- „Naga maska”, w: Mishima Yukio, Wyznanie maski, PIW, Warszawa 2019
Massumi Brian, Autonomia afektu, przekł. Adam Lipszyc, „Teksty Drugie”, 6/2013, s. 111-134. URL: http://rcin.org.pl/Content/62330/
WA248_79333_P-I-2524_massumi-autonom_o.pdf
Mikołaj Melanowicz, Historia literatury japońskiej, PWN, Warszawa 2012
Szulc Ewa, „Kawabata Yasunari – kwintesencja japońskości”, w: Kawabata Yasunari, Głos góry, PIW, Warszawa 2021.
Rybicka Elżbieta, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków 2014.
Homosocial Narrative in Modern Japanese Fiction, Harvard University Asia Center, Cambridge (Massachusetts) and London 2012.
Warkocki Błażej, “Czytanie podejrzliwe. Wstęp do teorii Eve Kosofsky Sedgwick”, w: Tenże, Pamiętnik afektów z okresu dojrzewania.
Gombrowicz- queer – Sedgwick, IBL, Warszawa 2018.
W kręgu Yukiguni. Język i sztuka pisarska Kawabaty Yasunariego, red. Romuald Huszcza, Katarzyna Sonnenberg-Musiał, Aleksandra
Szczechla, WUJ, Kraków 2020.
Vincent J. Keith, „Remembering the Homosocial Continuum” (pp. 7-23); „Toward a Definition of Homosocial Narrative” (pp. 24-42); “The
Still Birth of Gay Identity in Mishima Yukio’s Confessions of a Mask” (pp. 175-198), w: J. Keith Vincent, Two Timing Modernity. Homosocial
Narrative in Modern Japanese Fiction, Harvard University Asia Center, Harvard, London 2012.