Historia Iranu i Afganistanu 1 3600-7-IR2-HIA1

Na wykładzie omawiany jest okres dominacji islamu w Iranie od X wieku aż po czasy najnowsze, łącznie z rewolucją Chomejniego i jej następstwami.
Epokę muzułmańską od X wieku dzielimy na kilka wyróżniających się okresów: rozbicie terytorialne na szereg państw jedynie formalnie zależnych od kalifatu przy wzrastającym znaczeniu elementu tureckiego, epoka dominacji tureckiej od powstania państwa Wielkich Seldżuków, rozbicie imperium seldżuckiego na mniejsze organizmy państwowe, okres mongolski, restauracja Persji pod rządami Safawidów, stagnacja epoki Kadżarów, wiek XX i wejście w epokę nowoczesną. Dla pierwszego okresu istotna jest walka o zachowanie tożsamości i substancji społecznej i kulturowej w rzeczywistości, w której dysponentem suwerenności politycznej są elity pochodzenia tureckiego. W okresie rozbicia dominuje rywalizacja sułtanatów o przewagę na terytorium kalifatu. Pojawienie się Mongołów i opanowanie Iranu. Zdobycie Bagdadu i upadek kalifatu abbasydzkiego. Po inwazji mongolskiej następuje dewastacja kraju a następnie stopniowa jego odbudowa, której towarzyszy utrwalenie się dominacji elit mongolsko-tureckich. Timur i panowanie Timurydów w Iranie. Państwa turkmeńskie w Anatolii i północno-wschodnim Iranie i początki Safawidów. Panowanie Safawidów i powstanie paradygmatu politycznego i kulturowego definiującego nowożytny Iran. Chaos po upadku Safawidów. Panowanie Kadżarów. W epoce Safawidów najistotniejszą sprawą jest szyizacja kraju i stosunki z Turcją Osmańską, natomiast przez cały wiek XIX i XX wysuwa się na czoło sprawa stosunków z Zachodem i modernizacji kraju. Ruch konstytucyjny 1905-1909 i rewolucja 1979 r. jako punkty zwrotne w dziejach Iranu w XX w. Iran po rewolucji, wyzwania XXI w.
Aż do XVIII w. nie ma źródłowych przesłanek do wyodrębnienia historii Afganistanu jako osobnego przedmiotu badań. Począwszy od tego stulecia należy jednak omówić genezę i dzieje państwa afgańskiego, wojny z Wielką Brytanią i politykę Rosji kończąc na wydarzeniach XX wieku i inwazji sowieckiej 1978 r. oraz jej konsekwencji po czasy dzisiejsze. Od XVI w. wskazane jest choćby pobieżne omawianie wydarzeń w Azji Środkowej równolegle do rozwoju sytuacji w Iranie i później w Afganistanie. Rola okupacji sowieckiej w Afganistanie i rewolucji w Iranie w kształtowaniu się ekstremizmów w łonie współczesnego islamu.

W cyklu 2024Z:

Na wykładzie omawiany jest okres dominacji islamu w Iranie począwszy od X wieku.
Epokę muzułmańską od X wieku do proklamacji państwa Safawidów dzielimy na kilka wyróżniających się okresów: rządy kalifatu, rozbicie terytorialne na szereg irańskich państw formalnie od niego zależnych, ekspansję seldżucką, okres mongolski (ilchanidzki), epokę Timurydów. Dla pierwszego okresu istotna jest walka o zachowanie tożsamości i substancji społecznej i kulturowej oraz znalezienie i zdefiniowanie własnego miejsca w politycznej rzeczywistości islamu; w okresie rozbicia dominuje rywalizacja irańskich emiratów o preponderancję na terytorium wschodniego kalifatu i pojawia się kwestia supremacji politycznej elementu tureckiego; oznacza to zmianę paradygmatu władzy i przedefiniowanie stosunków społecznych; po inwazji mongolskiej następuje dewastacja kraju a następnie stopniowa jego odbudowa, której towarzyszy utrwalenie się dominacji elit mongolsko-tureckich; czasy ekspansji Timura to następna fala zniszczeń, po których następuje długotrwała stagnacja obszarów irańskich i kolejne rozbicie polityczne. Na gruzach państwa Timura powstają nowe organizmy polityczne, które zmienią układ sił na Bliskim i Środkowym Wschodzie.

W cyklu 2025Z:

Założenia (opisowo)

Poziom wiedzy i umiejętności, odpowiadający opanowaniu materiału przerabianego na wykładzie z historii prowadzonym na studiach I roku I stopnia iranistyki i opanowanie całości przerobionego w trakcie zajęć materiału.

Koordynatorzy przedmiotu

Mirosław Michalak

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

Student po ukończeniu kursu przewidzianego programem:
Wiedza:
- ma podstawową wiedzę w zakresie teorii nauk humanistycznych (literaturoznawstwa lub językoznawstwa lub historii) niezbędnych dla rozumienia wybranych aspektów kultury K_W04;
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o historii Iranu i Afganistanu K_W06;
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o perskiej sztuce i estetyce K_W08;
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o zagadnieniach społeczno-kulturowych Iranu i Afganistanu w zakresie środowiska naturalnego, sytuacji etnicznej, demograficznej i politycznej K_W09;
- ma uporządkowaną wiedzę na temat uwarunkowań środowiska naturalnego, geopolitycznego i gospodarczego oraz ich znaczenia dla historycznej i współczesnej sytuacji Iranu i Afganistanu K_W11;
- ma świadomość różnorodności językowej i jej wpływu na sytuację kulturową i polityczną świata K_W14;
- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych teorii i szkół badawczych w zakresie nauk o kulturze i religii oraz literaturoznawstwa, językoznawstwa, filozofii i historii K_W18.
Umiejętności:
- potrafi zastosować wiedzę z zakresu historii Iranu i Afganistanu do analizy i interpretowania wydarzeń współczesnego świata K_U04;
- potrafi prawidłowo usytuować Iran i Afganistan w kontekście uwarunkowań środowiska naturalnego, geopolitycznego i gospodarczego K_U05;
- potrafi zastosować wiedzę z zakresu problematyki społeczno-kulturowej Iranu i Afganistanu w typowych sytuacjach profesjonalnych K_U09;
- posiada umiejętność prezentacji zagadnień szczegółowych z zakresu problematyki kulturowej Iranu w języku polskim oraz w języku perskim z uwzględnieniem tradycji intelektualnej Iranu i Afganistanu K_U21.
Kompetencje:
- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie K_K01;
- potrafi odpowiednio określić cele i sposoby ich osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, zawodowej i społecznej K_K04;
- ma świadomość odmienności kulturowej i jej źródeł religijnych, filozoficznych, obyczajowych i historycznych oraz jej znaczenia dla rozumienia współczesnego świata K_K05;
- widzi potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego K_K06;
- ma świadomość znaczenia kultury Iranu i Afganistanu w kulturze światowej K_K07;
- jest gotów do działania na rzecz udostępniania i promowania spuścizny kulturowej i językowej Iranu i Afganistanu K_K08.

Kryteria oceniania

W ocenie będą stosowane następujące kryteria:
- bieżące przygotowanie do zajęć;
- możliwość zlecenia studentom prezentacji semestralnej;
- wiedza, umiejętności i kompetencje wykazane na egzaminie.

Literatura

E. Abrahamian, Historia współczesnego Iranu, Warszawa 2011
A. Amanat, Iran: A Modern History, New Haven & London 2017
The Cambridge History of Iran, t. IV-VII, Cambridge 1975-1990
Th. Coville, Najnowsza historia Iranu. Republika Islamska, Warszawa 2009
R.N. Frye, The Golden Age of Persia: The Arabs in the East, London 1975
N. Keddie, Współczesny Iran. Źródła i konsekwencje rewolucji, Kraków 2007
A. Krasnowolska (red.), Historia Iranu, Ossolineum 2010, cz. II-IV
B. Składanek, Historia Persji, t. 2, Warszawa 1999
B. Składanek, Historia Persji, t. 3, Warszawa 2003
J. D. Sourdel, Cywilizacja Islamu, Warszawa 1980
Dodatkowe pozycje do wyboru, zaproponowane przez wykładowcę.

W cyklu 2024Z:

The Cambridge History of Iran, t. IV-VII, Cambridge 1975-1990
R.N. Frye, The Golden Age of Persia: The Arabs in the East, London 1975
A. Krasnowolska (red.), Historia Iranu, Ossolineum 2010, cz. II
B. Składanek, Historia Persji, t. 2, Warszawa 1999
B. Składanek, Historia Persji, t. 3, Warszawa 2003
J. D. Sourdel, Cywilizacja Islamu, Warszawa 1980
Dodatkowe pozycje do wyboru, zaproponowane przez wykładowcę.

W cyklu 2025Z:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3600-7-IR2-HIA1 w USOSweb