Historia Iranu i Afganistanu 1 3600-7-IR1-HIA1
Wykład zaczyna się od omówienia okresu prehistorycznego i wczesnego osadnictwa protomiejskiego na Wyżynie Irańskiej (m. in. Tepe Sialk). Odkrycie śladów rozwiniętej cywilizacji na stanowisku Jiroft w prowincji Kerman w Iranie i przełom w poglądach na najwcześniejsze cywilizacje starożytnego Bliskiego i Środkowego Wschodu. Powstawanie pierwszych wielkich cywilizacji osiadłych posługujących się pismem, zwłaszcza cywilizacji Elamu w południowo-zachodniej części obecnego Iranu. Następnie przemiany etniczno-kulturowe związane z pojawieniem się ludów mówiących językami indoeuropejskimi (Ariów), pierwsze świadectwa historyczne na temat Medów i Persów, w końcu zaś ukształtowanie się pierwszych trwałych organizmów państwowych ludów irańskich. Państwo medyjskie i monarchia Achemenidów jako imperia wieloetniczne i wielokulturowe o ponadregionalnym zasięgu. Omówienie historii politycznej, społecznej i gospodarczej państwa perskiego od Cyrusa Wielkiego po Dariusza III Kodomana. Kwestia pochodzenia Cyrusa i jego przodków. Dojście do władzy Dariusza Wielkiego i tzw. bocznej linii Achemenidów. Kontrowersje związane z Dariuszem. Najazd Aleksandra Macedońskiego i upadek monarchii Achemenidów. Okres diadochów i powstanie państwa Seleukidów, hellenizacja kultury elit Iranu.
Przedstawienie procesu kształtowania się państwa Arsakidów, supremacja partyjskich Arsakidów i rewindykacja terytorium irańskiego i Mezopotamii z rąk Selukidów. Konflikt z Rzymem i ustabilizowanie się rywalizacji między republiką, później cesarstwem rzymskim, a Iranem. Znaczenie epoki Arsakidów, ostateczny zanik tradycji achemenidzkiej i zastąpienie jej nową tożsamością historyczno-kulturową.
Początki rodu Sasana i upadek Arsakidów. Ardaszir Pabagan, założyciel dynasti Sasanidów. Omówienie historii politycznej, społecznej i gospodarczej państwa Sasanidów od początku do rządów Peroza. Wojny z Rzymem, spór o Armenię. Niepokoje na wschodzie i najazdy ludów tureckich z Azji Środkowej. Ruch mazdakitów i restauracja władzy królewskiej. Reformy Kawada i Chosro Anuszirwana i stan państwa. Chosro Parwez, wojny z Bizancjum i zdobycze terytorialne – opanowanie Azji Mniejszej, podbój Palestyny i Egiptu. Wyczerpanie konfliktami i rozstrój wewnętrzny, problemy społeczne, gospodarcze i stan finansów państwa. Osiągnięcia cywilizacyjne Iranu Sasanidów.
Arabowie przed islamem, państwa Ghassanidów i Lachmidów. Misja religijno-polityczna proroka Mahometa i zjednoczenie plemion Półwyspu Arabskiego. Pierwsze najazdy przeciwko Iranowi i Bizancjum. Kolejne najazdy na Iran i koniec ostatniego Sasanidy. Podboje w Azji Środkowej i początek islamizacji Iranu. Utrata suwerenności – Iran w obrębie państwa muzułmańskiego.
Epoka kalifatu Omajjadów i organizacja nowego imperium częściowo w oparciu o wzory irańskie. Zdobycie władzy przez ród Abbasydów i wzrost znaczenia elementu niearabskiego w kalifacie. Rola szyizmu. Rozbicie terytorialne na szereg państw (emiratów) jedynie formalnie zależnych od kalifatu. Polityczna emancypacja irańskich elit. Walka o zachowanie tożsamości i substancji społecznej i kulturowej oraz znalezienie i zdefiniowanie własnego miejsca w politycznej rzeczywistości islamu. W tym okresie dominuje rywalizacja emiratów o preponderancję na terytorium wschodniego kalifatu.
|
W cyklu 2023Z:
Wykład zaczyna się od omówienia okresu prehistorycznego i wczesnego osadnictwa protomiejskiego na Wyżynie Irańskiej (m. in. Tepe Sialk). Odkrycie śladów rozwiniętej cywilizacji na stanowisku Jiroft w prowincji Kerman w Iranie i przełom w poglądach na najwcześniejsze cywilizacje starożytnego Bliskiego i Środkowego Wschodu. Powstawanie pierwszych wielkich cywilizacji osiadłych posługujących się pismem, zwłaszcza cywilizacji Elamu w południowo-zachodniej części obecnego Iranu. Następnie przemiany etniczno-kulturowe związane z pojawieniem się ludów mówiących językami indoeuropejskimi (Ariów), pierwsze świadectwa historyczne na temat Medów i Persów, w końcu zaś ukształtowanie się pierwszych trwałych organizmów państwowych ludów irańskich. Państwo medyjskie i monarchia Achemenidów jako imperia wieloetniczne i wielokulturowe o ponadregionalnym zasięgu. Omówienie historii politycznej, społecznej i gospodarczej państwa perskiego od Cyrusa Wielkiego po Dariusza III Kodomana. Kwestia pochodzenia Cyrusa i jego przodków. Dojście do władzy Dariusza Wielkiego i tzw. bocznej linii Achemenidów. Kontrowersje związane z Dariuszem. Najazd Aleksandra Macedońskiego i upadek monarchii Achemenidów. Okres diadochów i powstanie państwa Seleucydów, hellenizacja kultury elit Iranu. |
W cyklu 2024Z:
Wykład zaczyna się od omówienia okresu prehistorycznego i wczesnego osadnictwa protomiejskiego na Wyżynie Irańskiej (m. in. Tepe Sialk). Odkrycie śladów rozwiniętej cywilizacji na stanowisku Jiroft w prowincji Kerman w Iranie i przełom w poglądach na najwcześniejsze cywilizacje starożytnego Bliskiego i Środkowego Wschodu. Powstawanie pierwszych wielkich cywilizacji osiadłych posługujących się pismem, zwłaszcza cywilizacji Elamu w południowo-zachodniej części obecnego Iranu. Następnie przemiany etniczno-kulturowe związane z pojawieniem się ludów mówiących językami indoeuropejskimi (Ariów), pierwsze świadectwa historyczne na temat Medów i Persów, w końcu zaś ukształtowanie się pierwszych trwałych organizmów państwowych ludów irańskich. Państwo medyjskie i monarchia Achemenidów jako imperia wieloetniczne i wielokulturowe o ponadregionalnym zasięgu. Omówienie historii politycznej, społecznej i gospodarczej państwa perskiego od Cyrusa Wielkiego po Dariusza III Kodomana. Kwestia pochodzenia Cyrusa i jego przodków. Dojście do władzy Dariusza Wielkiego i tzw. bocznej linii Achemenidów. Kontrowersje związane z Dariuszem. Najazd Aleksandra Macedońskiego i upadek monarchii Achemenidów. Okres diadochów i powstanie państwa Seleukidów, hellenizacja kultury elit Iranu. |
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Student po ukończeniu kursu przewidzianego programem:
Wiedza:
- ma podstawową wiedzę w zakresie teorii nauk humanistycznych (literaturoznawstwa lub językoznawstwa lub historii) niezbędnych dla rozumienia wybranych aspektów kultury;
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o historii Iranu i Afganistanu;
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o perskiej sztuce i estetyce;
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o zagadnieniach społeczno-kulturowych Iranu i Afganistanu w zakresie środowiska naturalnego, sytuacji etnicznej, demograficznej i politycznej;
- ma uporządkowaną wiedzę na temat uwarunkowań środowiska naturalnego, geopolitycznego i gospodarczego oraz ich znaczenia dla historycznej i współczesnej sytuacji Iranu i Afganistanu;
- ma świadomość różnorodności językowej i jej wpływu na sytuację kulturową i polityczną świata;
- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych teorii i szkół badawczych w zakresie nauk o kulturze i religii oraz literaturoznawstwa, językoznawstwa, filozofii i historii.
Umiejętności:
- potrafi wskazać źródła różnic kulturowych pomiędzy krajami Orientu;
- potrafi zastosować wiedzę z zakresu historii Iranu i Afganistanu do analizy i interpretowania wydarzeń współczesnego świata;
- potrafi prawidłowo usytuować Iran i Afganistan w kontekście uwarunkowań środowiska naturalnego, geopolitycznego i gospodarczego;
- potrafi zastosować wiedzę z zakresu problematyki społeczno-kulturowej Iranu i Afganistanu w typowych sytuacjach profesjonalnych;
- posiada umiejętność prezentacji zagadnień szczegółowych z zakresu problematyki kulturowej Iranu w języku polskim oraz w języku perskim z uwzględnieniem tradycji intelektualnej Iranu i Afganistanu.
Kompetencje:
- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie;
- potrafi odpowiednio określić cele i sposoby ich osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, zawodowej i społecznej;
- ma świadomość odmienności kulturowej i jej źródeł religijnych, filozoficznych, obyczajowych i historycznych oraz jej znaczenia dla rozumienia współczesnego świata;
- widzi potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego;
- ma świadomość znaczenia kultury Iranu i Afganistanu w kulturze światowej;
- działa na rzecz udostępniania i promowania spuścizny kulturowej i językowej Iranu i Afganistanu.
Kryteria oceniania
W ocenie będą stosowane następujące kryteria:
- bieżące przygotowanie do zajęć;
- możliwość zlecenia studentom pracy semestralnej;
- obecność na wykładzie;
- wiedza, umiejętności i kompetencje wykazane na końcowym kolokwium ustnym.
Literatura
The Cambridge History of Iran, t. I-III, Cambridge 1968-1985
T. Daryaee, Sassanian Persia: The Rise and fall of an Empire, London 2009
N.C. Debevoise, A Political History of Parthia, Chicago 1938
R.N. Frye, The Golden Age of Persia: The Arabs in the East, London 1975
R.N. Frye, The Heritage of Persia, London 1962
R.N. Frye, The History of Ancient Iran, München 1983
A. Krasnowolska (red.), Historia Iranu, Ossolineum 2010, cz. I-II
M. J. Olbrycht, Aleksander Wielki i świat irański, Rzeszów 2004
A.T. Olmstead, Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1974
B. Składanek, Historia Persji, t. 1-2, Warszawa 2008
J. D. Sourdel, Cywilizacja Islamu, Warszawa 1980
J. Wolski, Dzieje i upadek imperium Seleucydów, 1999
J. Wolski, Imperium Arsacydów, Poznań 1996
Pozycje do wyboru, według propozycji wykładowcy.
|
W cyklu 2023Z:
The Cambridge History of Iran, t. I-III, Cambridge 1968-1985 |
W cyklu 2024Z:
The Cambridge History of Iran, t. I-III, Cambridge 1968-1985 |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: