Dialekt języka arabskiego 3600-5-AR3-DJA

Dialekt egipski należy do głównych w świecie arabskim z kilku przyczyn: Egipt od przełomu XIX i XX w. stał się w świecie tym liderem życia kulturalnego, artystycznego i literackiego. W tym okresie w Egipcie powstawały zręby kultury popularnej, której wyrazem był teatr bulwarowy, posługujący się dialektem. Cały kształtujący się po
dzień dzisiejszy dramat egipski jest dwujęzyczny, obok języka literackiego operuje potocznym. Stąd dialekt egipski jest jedynym dialektem arabskim, w którym powstał znaczący dorobek literacki pod postacią setek wydanych w formie książkowej utworów dramatycznych. Gramatyka dialektu egipskiego jest dobrze wykształcona i opisana. Znajomość dialektu egipskiego spopularyzowała się nie tylko dzięki teatrowi, ale i ogromnej produkcji filmowej i telewizyjnej w tym języku, cieszącej się wielkim powodzeniem w całym świecie arabskim. Współcześnie w świecie tym ogromie popularne są egipskie seriale telewizyjne oraz kultura popularna Egiptu ze szczególnym uwzględnieniem piosenki, z reguły opartej na tekstach dialektalnych . Dzięki znajomości dialektu egipskiego i języka literackiego można się porozumiewać z ludnością wszystkim krajów arabskich.
W semestrze I omówione zostaną formy najprostsze i podstawowe dla dialektu egipskiego
Dialekt nauczany jest jako odrębny język o własnej gramatyce, składni i leksyce. Nie stosuje się dawniej używanej metody polegającej na upraszczaniu form i struktur arabskiego języka literackiego.
W nauczaniu dialektu egipskiego stosowany jest zapis w postaci transkrypcji, pozwalający oddać wszelkie niuanse gramatyki tego języka, których nie da się wystarczająco wyjaśnić posługując alfabetem arabskim - w braku wystarczająco wykształconych znaków.
Budowa wyrazów dialektu egipskiego opiera się na systemie spółgłosek i samogłosek, których wzajemne zależności ujmowane są (inaczej niż w języku literackim ) w formie sylab. Podstawą budowy jest układ ccv, dialekt nie toleruje zbitki trzech spółgłosek. Taka sytuacja wynikająca z reguł gramatycznych wymaga rozdzielenia tej zbitki samogłoską. Dialekt egipski nie toleruje też zbitki dwóch samogłosek, w takim przypadku, jedna z nich jest wchłaniana.
Najprostsze zdania oznajmujące powstają przy użyciu zwrotu fih co znaczy “ jest”, “ tam jest” (odpowiada najbardziej angielskiemu “there is”). Zwrot ten często służy w odpowiedziach skrótowych, także do wzmocnienia wypowiadanych treści; często zwrotu tego się nie tłumaczy. Zdania pytające tworzy się najczęściej przez inwersję. Pomocny jest zwrot ja tara (pytanie? czy można stwierdzić?) Najprostsze zdania przeczące tworzy się przy pomocy wyrażeń mafisz (nie ma ), musz/misz (nie), anhu, anhi, anhum (jaki, jaka, jakie, jacy)
Dialekt egipski posługuje się podstawowymi rodzajami zaimków: osobowym: ana, inta, inti, huwwa, hijja, ihna , intum/ intu, humma (ja, ty, on, ona, my, wy oni), wskazującymi dwóch typów da, di, dol ( ten, ta, te, ci) oraz ahu, ahi, ahum (Oto on, oto ona, oto ci, te ). Zaimki służą do budowy prostych zdań imiennych typu da talib (to jest student), di taliba (to jest studentka)
W dialekcie egipskim występują bardzo ścisłe zasady akcentowania. Akcent pada na drugą sylabę od końca lub na samogłoskę długą, jeśli nie zachodzi, któraś ze specjalnych sytuacji: W wyrazach, w których występują trzy sylaby otwarte, akcent pada na trzecią sylabę od końca. W wyrazach, w których występują dwie sylaby otwarte i trzecia zamknięta, akcept pada na trzecią od końca. Akcent pada na sylabę z podwójną. samogłoska. Jeśli dopełnienie w formie zaimka sufiksu łączy się z 3 os. r. ż. l.poj. czasu przeszłego, akcent pada na przedostanią sylabę złożenia , np. hija darabitu (ona uderzyła go )
Spójnik w dialekcie brzmi wi, znaczy a, i. pełni też funkcję przecinka. Spójnik po wyrazach zakończonych na samogłoskę skraca się do w, w zakończonych na spółgłoskę do u.
Rzeczownik i przymiotnik w dialekcie występują w rodzajach męskim i żeńskim liczby pojedynczej oraz w liczbie mnogiej. Końcówki męskie l.mn. to ina, żeńskie at. Popularna jest liczba mnoga nieregularna.
Kluczową rolę w sformułowaniach dialektu odgrywa partykuła posiadania and. Odmienia się: andi, andak,. andi, andu, andaha, andina, andukukum /anduku (dosł. u mnie jest, itd), ja mam, ty masz, on ma, ona ma, my mamy, wy macie, oni mają. Partykuła ta przyjmuje też formę podwójną.
Rzeczowniki egipskie przyjmują liczbę podwójną, wprowadzana dla rzeczowników r.m przy pomocy końcówek en, dla przymiotników r. że - końcówki ten.
Imiesłowy czynne (typ ¬ aa - i) w dialekcie służą przede wszystkim do wprowadzania zdań imiennych, imiesłowy bierne- wprowadzania stanów. Tworzą też zdania przeczące wprowadzane przez partykułę musz/misz. Wyjątkiem jest imiesłów fadil , który ma znaczenie czasownikowe: pozostał, pozostała, pozostali, pozostały. Wprowadzone zostaną imiesłowy "nieprzetłumaczalne": sahir, sahran ¬- czuwający nocą, spędzający czas wieczorny lub nocny na jakimś zajęciu, mitfassah (spędzający mile i pożytecznie czas), ghajib (nieobecny). tryb oznajmujący i przeczący.
W dialekcie występują czasowniki modalne faddal (woleć), habb (lubić) qidir (móc); funkcję tę pełni też im imiesłów awiz/ayiz.
W dialekcie funkcjonują czasowniki regularne o budowie typu: katab (pisać) i fihim (rozumieć), czasowniki słabe o budowie typu: rah (jiruh) - udać się , sab (jisiib) - opuszczać, czasowniki podwojone typu habb (lubić, kochać), słabe typu miszi - iść, odejść, rama - rzucić, nieregularne geh przyjść), kaal jeść), chaad (brać) Czasowniki tworzą czas przeszły i teraźniejszy..
W dialekcie egipskim występują partykuły: aszan w funkcji przyczynowej i życzeniowej (ponieważ, żeby) oraz lahsan w funkcji ostrzegawczej. (bo, żeby nie)
Tryb przeczący w dialekcie wyraża się wprowadzając po danej formie osobowej lub przyimka końcówkę sz. Obowiązują szczegółowe reguły dotyczące zmian wewnątrz wyrazowych pod wpływem tej końcówki. Zmiany występują również pod wpływem sufiksów dołączanych w formie dopełnienia.
W dialekcie istnieją rozbudowane formy trybu rozkazującego. Tryb rozkazujący pierwszy typu iktib jest zapożyczeniem z języka literackiego. Tryb rozkazujący II wprowadza się używając partykuły ma , np. ma tiktib , ma on znaczenie perswazyjne i zachęcające : przecież napisz, no napisz, napisz żeż, trybu tego używa się też w środowiskach bardziej ludowych. Tryb rozkazujący prowadza czasownik iwa.
W semestrze II omówione zostaną dalsze - bardziej złożone formy dialektu, których skomplikowany charakter wynika zarówno ze struktur gramatycznych jak i fonetyki
Jedną z form charakterystycznych dla dialektu jest wyrażenie bita, pozbawione możliwości dokładnego tłumaczenia na język polski. Oznacza w ramach określonych kontekstów posiadanie, zależności osób, rzeczy, zjawisk oraz utylitaryzm przedmiotów.
Rozbudowany jest liczebnik w dialekcie. Występują trzy typy liczebnika od 3 do 10: forma podstawowa służąca do wyliczania i odmiennie zbudowane formy występujące przed liczebniki uprzedzające rzeczowniki zaczynające się na samogłoski i odmienne dla wyrazów rozpoczynających się na spółgłoski. Dialekt wprowadza system liczebników obejmujących setki, dziesiątki oraz liczebniki porządkowe.
Zdania przysłówkowe ze spójnikiem wi i partykułą ma są bardzo popularne w dialekcie egipskim, wymagają precyzyjnego użycia czasów i form czasownikowych m.in według zasady consecutio temporum.
W dialekcie występuje rozbudowany system czasów obejmujący czasy przeszłe,(zaprzeszły kan katab, napisał - w dalszej przeszłości, przeszły niedokonany kan bijiktib - pisał, przeszły ciągły kan katib pisał, przeszły bliski, katib - przed chwilą napisał ), teraźniejsze (teraźniejszy bijiktib pisze , teraźniejszy ciągły katib- pisze ), przyszłe (teraźniejszo-przyszły jiktib - zaraz napisze, przyszły absolutny hajiktib napisze, przyszły niedokonany hajkun bijiktib- będzie pisał przyszły ciągły hajkun katib - będzie pisał, przeszły w przyszłości lamma agi, hajkun katab - kiedy przyjdę, on już napisze i lamma agi, akid jikun katab - kiedy przyjdę, napewno już napisze).
W dialekcie egipskim występują trzy warunki: realny (lau szuftu, qulli - jeśli go zobaczysz, powiedz mi, lau kunt-i szuftu, qulli - jeśli go widzałeś, powiedz mi), możliwy (lau gih, kunt-i haszufu, jeśli przyszedłby, zoboczyłbym go - do przeszłości; lau gih, kunt-ti aszuufu, jeśli przyszedłby, zobaczyłbym go - do przyszłości), nierelany (lau gih, kunt-i szuftu - gdyby przyszedł, zobaczyłbym go - do dalszej przeszłości).

Struktury gramatyczne zostaną zaprezentowane w formie specjalnie przygotowanych zdań i tekstów dotyczących sytuacji dnia codziennego.