Instytucje, procesy, systemy: makrosocjologia 3502-OBL2-INS
Zajęcia obejmują problematykę szeroko rozumianych instytucji, struktur społecznych oraz procesów ich przemian. Prezentowana jest teoria instytucji wraz z przykładami funkcjonowania konkretnych instytucji sfery publicznej. Wyróżnioną perspektywą analityczną jest nowy instytucjonalizm (NI).
Kurs rozpoczyna omówienie początków instytucjonalnego myślenia o społeczeństwie i współczesnych nurtów instytucjonalizmu. Omawiane są podstawowe mechanizmy zmiany instytucjonalnej oraz procesy instytucjonalizacji. Szerzej prezentowane przykłady instytucji obejmują problematykę dóbr publicznych, zarządzania nimi. Omawiany jest też problem pasożytnictwa na dobrach kolektywnych i społeczne mechanizmy przeciwdziałania występowaniu zjawiska free riders.
Istotną część kursu stanowi teoria państwa i jego współczesne przemiany w kontekście europeizacji i globalizacji. Analizowany jest spór o siłę współczesnego państwa oraz o przyszłość państwa dobrobytu (welfare state). Odrębnie prezentowana jest problematyka państwa prawa - obejmuje ujęcie klasyczne oraz ujęcie w perspektywie neoinstytucjonalnej.
W kontekście państwa omawiana jest też instytucja współczesnego obywatelstwa oraz kwestia społeczeństwa obywatelskiego.
Rozważania o zmianie instytucjonalnej są poszerzone o analizę zjawisk gwałtownej zmiany – rewolucji w ich tradycyjnym i współczesnym ujęciu.
Kurs kończy problematyka globalizacji, jej wymiarów i znaczenia dla instytucji, struktur społecznych i kształtu systemu światowego.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W01 zna i rozumie podstawowe pojęcia socjologiczne
K_W04 posiada podstawową wiedzę strukturach, wybranych instytucjach społecznych i ich wzajemnych relacjach
K_W05 jest świadomy zróżnicowania społecznego oraz istnienia nierówności społecznych, a także ich wpływu na życie jednostek i funkcjonowanie grup społecznych
K_W06 posiada podstawową wiedzę na temat narzędzi i celów polityki społecznej
K_W10 posiada podstawową wiedzę o zróżnicowaniu kulturowym Polski i współczesnego świata
K_W17 posiada podstawową wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne
K_W20 posiada podstawową wiedzę na temat procesów leżących u podstaw stabilności i zmiany społecznej, a także rozumie na czym polegają te procesy
K_W21 jest świadom procesów zachodzących w społeczeństwie polskim i globalnym oraz ich konsekwencji w zakresie postaw i instytucji społecznych
K_W22 posiada podstawową wiedzę na temat aktualnych potrzeb i problemów społeczeństwa polskiego oraz zmian w tym zakresie
K_U02 potrafi zastosować podstawowe terminy i kategorie socjologiczne do analizy społeczeństwa, zwłaszcza współczesnego społeczeństwa polskiego
K_U04 potrafi posługiwać się podstawowymi kategoriami teoretycznymi do opisu zmian społecznych we współczesnych społeczeństwach
K_U05 potrafi dokonać prostej analizy konsekwencji procesów zachodzących we współczesnych społeczeństwach
K_U11 potrafi na podstawie posiadanej wiedzy sformułować ogólną ocenę działania podjętego w celu rozwiązania konkretnych problemów społecznych
K_U13 potrafi przeczytać ze zrozumieniem tekst naukowy i wskazać jego główne tezy, argumenty autora oraz poddać je dyskusji
K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny na koniec semestru
Do godzin przeznaczonych na zajęcia w sali (30h) należy doliczyć czas konieczny do przygotowania się do zajęć (czytanie lektur, sporządzanie notatek) - 4h oraz czas konieczny do przygotowania się do finalnego zaliczenia (egzaminu) - 10h.
Literatura
• Claus Offe Nowe ruchy społeczne - przekraczanie polityki instytucjonalnej w: J. Szczupaczyński (red.) Władza i społeczeństwo 1, Scholar, Warszawa 1995, s. 226-233
• Charles Tilly, Rewolucje europejskie 1492-1992, rozdz. 1 Konflikt, przewrót i rewolucja, s. 11-34 i rozdz. 7 Rewolucje wczoraj, dziś i jutro, s. 299-315.
• Charles Murray, Bez korzeni. Polityka społeczna USA 1950-1980, rozdz. 12, s. 225-243, Poznań 2001: Zysk i ska.
• Claus Offe, Projektowanie instytucji w krajach Europy Wschodniej w okresie przemian w: J. Hausner (red.). „Narodziny demokratycznych instytucji. Studia nad systemem reprezentacji interesów” Tom 3; Kraków, Fundacja "Polska Praca", 1995.
• Di Maggio, P., W. Powell (2006) „Nowe spojrzenie na ‘żelazną klatkę’: Instytucjonalny izomorfizm i racjonalność zbiorowa w polach organizacyjnych”, w: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), t. 1, s. 600 - 612. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• F. Fukuyama, Budowanie państwa, DW Rebis, Poznań 2005, rozdz. I. Zagubiony wymiar państwowości, s. 15 -58.
• Francis Fukuyama (2000) Wielki wstrząs. Natura ludzka a odbudowa porządku społecznego, tłum. Hanna Komorowska i Krzysztof Dorosz. Warszawa: Politeja; rozdz. Skąd pochodzą normy.
• Gosta Esping-Andersen, Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu, Warszawa 2010: Difin, rozdz. 1. Trzy ekonomie państwa opiekuńczego, s. 23-55.
• 10.2. Gromada, Anna. 2017. Rodzina 500+ jako polityka publiczna. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.
• H. James, Koniec globalizacji, tłum. Renata Włoch, Warszawa 2010: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 17- 54
• Helmut Willke Tragedia państwa. Prologomena do teorii państwa i policentrycznego społeczeństwa w Zarządzanie Publiczne nr1/2007 (dostępna online w BUW w kolekcji czasopism CEEOL).
• J. G. March, J.P. Olsen, Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, rozdz.1, s. 9-36, Warszawa 2005 (ten sam fragment jest także w WTS, s. 565-582).
• J. Habermas, Uwzględniając Innego, PWN, Warszawa 2009, rozdz. Europejskie państwo narodowe- o przeszłości i przyszłości suwerenności i obywatelstwa, s. 113-133.
• Huntington, Samuel. 2009. Trzecia fala demokratyzacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Przeł. Andrzej Dziurdziuk, fragment rozdziału 2 pt. „Spadek legitymizacji i dylematy dokonań”, s. 55-67.
• J. Staniszkis, Państwo postkomunistyczne – w poszukiwaniu paradygmatu, w: I. Krzemiński, J. Raciborski (wyb. i opr.) Oswajanie wielkiej zmiany, Warszawa 2007, s. 206-227.
• Jacek Raciborski, Obywatel czasu transformacji: niespełnione nadzieje, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny nr 2/2009 oraz fragment ,,Dwie postaci społeczeństwa obywatelskiego” z książki: Obywatelstwo w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2011: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 38-44.
• Jacek Raciborski, Obywatelstwo w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2011: Wydawnictwo Naukowe PWN, rozdz.7. Państwo i lud: relacje stare i nowe, s. 251 – 280 (dostępna również online w BUW w kolekcji ibuk.pl).
• Jacek Raciborski, Wybory 1989 roku, czyli o ograniczeniach projektowania instytucjonalnego, w: M. Kruk, J. Wawrzyniak (red), Transformacja ustrojowa w Polsce 1989 -2009, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2011; s. 21-28. (tekst będzie udostępniony w formie kserokopii w BWFiS).
• Jerzy Wilkin „Teoria wyboru publicznego – homo oeconomicus w sferze polityki”; w: Jerzy Wilkin (red.), Teoria wyboru publicznego. Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej. s. 9 – 20. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2005.
• Joseph E. Stiglitz, Globalizacja (r. I Nadzieje pokładane w instytucjach globalnych), PWN, Warszawa 2004.
• Karl Polanyi, Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. Maria Zawadzka, Warszawa 2010: Wydawnictwo Naukowe PWN, część II, rozdz. I. Szatański młyn, s. 41 i 81.
• M. Walzer, Spór o społeczeństwo obywatelskie, w J. Szacki (red), Ani książe ani kupiec, Kraków- SiW Znak, 84-105.
• Mancur Olson, Dobra publiczne i problem ,,pasażera na gapę”, w: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), t. 1, s. 138 - 145. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• N. Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków: Znak 1998, s. 972 – 979.
• P. Sztompka, Socjologia zmian społecznych, rozdz. Gwałtowne zmiany porządku politycznego – teorie rewolucji, Kraków: Znak, s. 279-296.
• Rafałowski, Wojciech. 2017. Opisywanie i wyjaśnianie systemu partyjnego. Metody pomiaru. Warszawa: Aspra-JR, rozdz. 1.4. Podstawowe pojęcia perspektywy neoinstytucjonalnej s. 21-28.
• Robert D. Putnam (2008) Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. [ fragm. R. 9 Pod Prąd? Małe grupy, ruchy społeczne i Internet s. 250 – 282].
• Robert D. Putnam, Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych; tłum. Przemysław Sadura i Sebastian Szymański. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008; rozdz. 1 Rozmyślania o zmianie społecznej w Ameryce, s. 27 – 49; rozdz. 24 Ku programowi „kapitalistów społecznych”, s. 653 – 674.
• Sadura, Przemysław. 2015. Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej w perspektywie współczesnych teorii rewolucji. Warszawa: Oficyna Naukowa, rozdz. 2 Krytyka tranzytologicznego rozumu, s. 31 – 60.
• Stephen Holmes, Rodowody koncepcji rządów prawa, w: J. Maravall, A. Przeworski (red), Demokracja i rządy prawa, Warszawa: WN Scholar, s. 27-65.
• Thorstein Veblen, Teoria klasy próżniaczej, tłum. Janina i Krzysztof Zagórscy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971; rozdz. VIII Zwolnienie od pracy produkcyjnej a konserwatyzm, s. 169 – 188.
• Ulrich Beck, Europa kosmopolityczna, tłum. Aleksander Ochocki, Warszawa 2009: Wydawnictwo Naukowe Scholar, rozdz. 2.5. Cechy Imperium Europejskiego s. 117 – 131
• Vincent Ostrom, Elinor Ostrom (1994) „Administrowanie dobrami i usługami publicznymi”, w: Vincent Ostrom, Federalizm amerykański. Tworzenie społeczeństwa samorządnego. Tłum. Justyna Kubicka-Daab, Małgorzata Korzycka-Iwanow, s. 159 – 180. Warszawa–Olsztyn: Polskie Towarzystwo Psychologiczne – Pracownia Wydawnicza, 1994.
• Zygmunt Bauman, ,,Powstanie i upadek państwa opiekuńczego. Pomiędzy wykluczeniem i integracją”, w: Z. Bauman ., Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy, przekl. Stanisław Obirek, Kraków 2006: WAM, s. 87-116.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: