Badanie struktury społecznej – zagadnienia, pomiar, metody analizy 3502-FAKL899

Zajęcia poświęcone będą wybranym zagadnieniom związanym z badaniami nad strukturą społeczną, pomiarem i analizą statystyczną tych zagadnień. Na zajęciach prezentowane będą wyniki analiz empirycznych, zarówno własnych, jak i zaczerpniętych z literatury. Ich celem będzie pokazanie, w jaki sposób pytania badawcze dotyczące stratyfikacji przyczyniły się do rozwoju metod pomiaru i analizy statystycznej.

W pierwszej kolejności przedstawione zostaną standardowe wskaźniki pozycji społeczno-zawodowej. Przedstawiona zostanie zarówno stosowana od kilkudziesięciu lat w Polsce, wielokrotnie aktualizowana, Społeczna Klasyfikacja Zawodów, jak również międzynarodowa klasyfikacja EGP, odwołująca się do dorobku Maxa Webera. Omówione zostaną: konstrukcja tych wskaźników, ich zalety i ograniczenia, jak również praktyczne wskazówki dotyczące ich stosowania. Poza klasyfikacjami przedstawione zostaną skale zawodowe zarówno stosowane międzynarodowo skale prestiżu i statusu społeczno-ekonomicznego, jak też polskie skale opisujące rozmaite wymiary pozycji zawodowej (skale złożoności pracy, wymogów kwalifikacyjnych, wynagrodzenia materialnego, prestiżu). Również w tym przypadku omówione zostaną kwestie trafności wybranych skal. m. in. przedyskutowana zostanie kwestia porównywalności skal dla kobiet i mężczyzn, bądź też ich ekwiwalentności w różnych krajach.
Podjęta zostanie również kwestia wykorzystania informacji o poziomie wykształcenia badanych osób w analizach, ze szczególnym uwzględnieniem porównań międzykrajowych, omówione zostaną ograniczenia klasyfikacji ISCED.
Dalsza część zajęć poświęconą zostanie kwestii ruchliwości społecznej, w szczególności ruchliwości międzypokoleniowej (gdy przykładowo porównuje się pozycję społeczno-zawodową lub wykształcenie ojca i syna lub alternatywnie matki i córki) jak również ruchliwości wewnątrz-pokoleniowej (gdy porównuje się pozycję badanej osoby na różnych etapach jej kariery zawodowej). Omówione zostaną podstawowe pojęcia, takie jak ruchliwość absolutna, strukturalna czy ruchliwość względna jako wskaźnik otwartości struktury społecznej, ponadto kwestie pomiaru tych zjawisk. Obok najbardziej rozpowszechnionej metody analizy ruchliwości – modeli logarytmiczno-liniowych - przedstawione zostaną również inne metody statystyczne (przykładowo: korelacja kanoniczna, różne mierniki dziedziczenia pozycji). Na zajęciach przedstawione zostaną przykłady tablic ruchliwości analizowane przez różnych badaczy za pomocą różnych metod. Na tych przykładach omówiona zostanie specyfika odmiennych podejść.

Podobnie omówione zostaną wzory zawierania małżeństw pod kątem zbieżności/rozbieżności pozycji społecznej małżonków. Zjawisko to zwykło się analizować za pomocą podobnych metod jak tablice ruchliwości. Warto jednak zwrócić uwagę na szereg różnic pomiędzy tymi zjawiskami, które z kolei powodują odmienności w interpretacji rozmaitych wskaźników statystycznych i adekwatności ich stosowania.

Kolejnym zagadnieniem będzie kwestia pomiaru nierówności społecznych, przykładowo nierówności związanych z dochodem. Przedstawione zostaną miary koncentracji (m. in. współczynnik Giniego i współczynnik Theila) opisujące szczególny aspekt nierówności.

W odniesieniu do wyżej wymienionych zagadnień omówiona zostanie kwestia uzyskanego materiału empirycznego umożliwiającego ich analizę, m. in. wykorzystanie danych istniejących (w tym urzędowych) bądź adekwatnego formułowania odpowiednich pytań w kwestionariuszu. Ponadto, prezentowane będą wskazówki dotyczące analizy danych dotyczących struktury społecznej w pakietach statystycznych