Kazachstańscy Polacy - Obcy wśród swoich 3502-FAKL85

Pełny opis przedmiotuW ramach seminarium będzie kontynuować rozważania i badania nad procesami przemian tożsamości narodowej i etnicznej zesłanych do Kazachstanu Polaków, którzy próbują w różny sposób uciec z miejsca przymusowego przesiedlenia i zamieszkują obecnie w Obwodzie Kaliningradzkim ( Rosja ), w Niemczech i w Polsce. Jednym z celów zajęć będzie opracowanie materiałów zebranych w trakcie badań terenowych przeprowadzonych pośród Polaków w Kazachstanie ( wieś Jasna Polana oraz okolice ) oraz materiałów uzyskanych od ich bliskich, którzy osiedlili się w Obwodzie Kaliningradzkim ( Oziersk ) oraz tych, którzy razem z kazachstańskimi Niemcami przesiedlili się do Niemiec ( badania w Niemczech planowane są na jesieni 2010). Równocześnie prowadzone będą wywiady z tym repatriantami, którym udało osiedlić się w Polsce. Kazachstańscy Polacy po zesłaniu ich przodków w 1936 roku z Podola do Kazachstanu starali się, już po upadku ZSRR o repatriację do RP, władze polskie nie przyznały jednak prawa do powrotu dla większości chętnych ( w kolejce w Kazachstanie czeka od 7 lat około 5 z 50 tyś kazachstańskich Polaków, w 2009 w ramach systemu rządu RP sprowadził 8 rodzin). Znaleźli oni zatem „okrężną drogę” do Ojczyzny. Wykorzystując ustawodawstwo repatriacyjne obowiązujące w Rosji przyjęli oni obywatelstwo rosyjskie i pojechali z Kazachstanu do Obwodu Kaliningradzkiego, gdzie osiedlili się w miejscowości Oziersk nad granicą z Polską ( w okolicach Gołdapi ), mając nadzieje na choćby edukację własnych dzieci w Polsce. Część z nich zaś opuściła Jasna Polanę razem z niemieckimi sąsiadami i wybrał wyjazd do RFN w ramach niemieckiego ustawodawstwa repatriacyjnego. Na północy Kazachstanu zesłanych było również około 1 mln. Niemców nadwołżańskich, którzy w większości repatriowali się do RFN. Życie przez okres dwu pokoleń w zamkniętych mieszanych narodowościowo wsiach zaowocował licznymi polsko-niemieckimi rodzinami. Stąd wielu Polaków, razem ze swymi niemieckimi krewnymi i dziećmi repatriowała się do Niemiec. Nie wszystkim jednak Polakom udało się uciec z Kazachstanu: większość tam pozostała, znacząca grupa ok. 20% przyjęła obywatelstwo rosyjskie i mieszka w Federacji, część wyjechała do Niemiec, zaś mniejszość trafiła do Polski. Przykład Polaków z Kazachstanu zamieszkujących obecnie głównie w Rosji i Niemczech stanie się również podstawą do zapoznania studentów z polityką emigracyjną państwa polskiego i stanem działań na rzecz własnej diaspory na Wschodzie. ( ustawodawstwo, założenia polityki państwa) Dla porównania ukazana zostanie niemiecka i rosyjska polityka repatriacyjna i migracyjna oraz akcja zasiedlania terenów opuszczonych przez Niemców przez repatriantów kazachskich sprowadzanych z Chin. Ten swoisty, złożony przykład identyfikacji będzie kanwą do rozważań nad strategia budowy i obrony tożsamości. Wydaje się jednak, iż klasyczne, oparte na emigranckich losach teorie przemiany tożsamości nie są adekwatne do tej wielopokoleniowej, przymusowej deportacji. Opierać się zatem będziemy również na koncepcjach związanych z stygmatyzacją grupy zamkniętej w etnicznym getcie, na przemianach i strategiach obronnych w obliczu wrogiej tożsamości społecznej (obraz grupy w oczach większości), teoriach doświadczeń traumatycznych będących elementem konstytutywnym dla budowy tożsamości. Sięgniemy do swoistego „eriksonowskiego” przezwyciężania kryzysów i walki o trwałość własnego „ja”. Polacy z Kazachstanu stanowią specyficzna grupę, która w różnych okresach ( 70 lat ) przyjmowała w zależności od warunków społecznych, historycznych różnorakie strategie identyfikacji i obrony „ja” , starając się bronić swa godności. Obecna sytuacja po upadku komunizmu i rozwoju niepodległego Kazachstanu wytworzyła nowa sytuację. Jakie są obecnie szanse zesłańców i ich dzieci na zachowanie na spójnej tożsamości, gdzie mogą znaleźć poczucie bezpieczeństwa. Są to pytania zadawane przez 3 pokolenia Polaków w Kazachstanie. Szczególnie istotnym w przyjętym w badaniach ujęciu jest pojęcie tożsamości osobistej i społecznej . Bolesne i destrukcyjne dla tożsamości powracających Polaków jest zetknięcie się ze stereotypizacją ( „Ruski”) ze strony społeczeństwa polskiego ( „swoi”). Uniemożliwia to ( w obliczu braku akceptacji przez „sowich”) zastosowanie wielu strategii stosowanych przez członków mniejszości obcych. W takiej sytuacji tożsamości społecznej podejmują oni strategie obrony „ja” poprzez unikanie stygmatyzacji. Rzec można, że szukając swego miejsca nigdy nie są u siebie. Opierać będziemy się w badaniach i analizie głównie na koncepcji tożsamości społecznej i osobistej( Jarymoicz). Przyjmując te założenia tożsamości społecznej będziemy starali się prowadzić wywiady również wśród otoczenia repatriantów w Polsce. Istotnym również dla badania tego typu środowisk byłoby korzystanie z metody wywiadu narracyjnego i metody biograficznej. Na zajęciach będą opracowywane wywiady zebrane w Obwodzie Kaliningradzkim oraz w Kazachstanie. W oparciu o wypracowane narzędzia kontynuować będziemy badania nad kazachstańskimi Polakami w Niemczech. Cały czas będziemy starali się przeprowadzić wywiady z repatriantami z samej wsi Jasna Polana i okolic, którym udało się trafić do Polski. Mając przydzielone środki finansowe z KBN ułatwionym wydaje się przeprowadzenie badań terenowych w kraju i za granicą. Zamierzamy również podjąć się próby opisu ( monografia) wsi Jasna Polana oraz samoorganizowania się repatriantów i ich rodzin w ramach Stowarzyszenia Repatriantów funkcjonującego w Polsce.Planując badania pogłębiona zostanie znajomość metody terenowej, budowy dziennika obserwacji, technik prowadzenia wywiadu, prowadzenia archiwum obserwacji, budowę sieci powiązań rodzinnych.