Czy deterytorializacja tożsamości? Antropologia migracji powrotnych 3502-FAKL58

Celem seminarium jest zanalizowanie społecznych i psychologicznych aspektów zjawiska powrotnej migracji. W każdą migrację wpisana jest jako możliwość migracja powrotna, nawet wtedy, gdy nie jest ona planowana w trakcie wyjazdu. Migracje powrotne są określane jako "cicha" forma migracji, dziś coraz częściej zauważana i badana przez socjologów i antropologów. Współczesność niektórzy nazywają epoką migracji. Istotnie, migracje, zarówno te wewnątrz organizmów politycznych i kulturowych, jak i międzynarodowe i międzykulturowe nasilają się i tworzą tkankę nowego typu relacji społecznych. Ten stan rzeczy prowadzi nieuchronnie do redefinicji tożsamości współczesnego człowieka. W wyniku powszechnych migracji posiada ona aspekt zarazem lokalny, regionalny, narodowy, jak i transnacjonalny i transkulturowy. Wielu postmodernistycznie zorientowanych uczonych - socjologów i antropologów - przewiduje, a nawet aktualnie dostrzega, upadek znaczenia związków tożsamości współczesnego człowieka z konkretnym terytorium. Stosunek ludzi epoki ponowoczesnej do zamieszkiwanego miejsca jest, według koncepcji postmodernistycznej, słabo zinstytucjonalizowany i całkowicie ujednostkowiony, powstający bez bezpośredniego udziału władz i publicznego dyskursu. Upada więc, według tej koncepcji, waga w życiu jednostek tożsamości miejsca. migracje stanowią ważne cechy dystynktywne modelu społeczeństwa ponowoczesnego (czasem nazywanego późno-nowoczesnym). Ten ostatni czynnik - migracje - jest szczególnie istotny, gdyż daje w efekcie brak wielopokoleniowego zakorzeniania się jednostki w określonym terytorium, budującego z nim szczególne związki tożsamościowe. Uczeni tacy jak Arjun Appadurai (2005), Anthony Giddens (2001) czy Zygmunt Bauman (1992; 1995) przewidywali, że współczesny człowiek będzie budował swoją tożsamość w oparciu o czynniki sytuacyjne, zmieniające się okoliczności życiowe, będące efektem indywidualnych decyzji z pominięciem stosunkowo mało istotnego w warunkach powszechnych migracji elementu więzi terytorialnej. Appadurai był jednak świadom wagi zjawiska więzi lokalnej w globalizującym się świecie Gdy pisał, iż zadaniem etnografii staje się dziś rozwiązanie pewnej zagadki, a mianowicie wyjaśnienie tego, jaka jest natura lokalności jako przeżytego doświadczenia w zglobalizowanym, zdeterytorializowanym świecie (Appadurai 2005: 81). Zarazem więc wskazuje się na to, że równolegle z globalizacją pojawia się wzmocnienie więzi lokalnych, co w sumie daje efekt określany mianem glokalizacji. Sądzę, że analiza powrotów "do domu" pozwoli na głębsze zrozumienie zagadnienia ważnego dla współczesnych nauk społecznych - znaczenia i wartości miejsca dla konstrukcji indywidualnego i grupowego samookreślenia.Będą nas interesowały następujące problemy: 1) związek motywów emigracji z motywami powrotu, 2) readaptacja w kraju migrantów powrotnych, 3) migracja jako kapitał i jako obciążenie.Teoretyczną inspirację będzie stanowił słynny esej Alfreda Schuetza: "The homecomer".