ZST: Modernizacja, kolonializm i postkolonializm 3502-DD-II-ZST1
W ostatnich latach w naukach społecznych jesteśmy świadkiem rozwoju refleksji postkolonialnej, która dotyczy nie tylko byłych kolonii i ich problemów, ale także statusu wiedzy socjologicznej w erze kolonizacji. Trudno się dziwić – życie ponad trzech czwartych ludzkości kształtowane było przez doświadczenie kolonizacji. Chcąc wyjaśnić i zrozumieć procesy zachodzące w byłych koloniach trzeba było podjąć wysiłek teoretyczny, który pozwolił ująć w poznawcze ramy konflikty etniczne, wojny, przemiany tożsamości czy strukturalną zależność formalnie niepodległych krajów.
Celem konwersatorium jest przede wszystkim zapoznanie doktorantów z dorobkiem studiów postkolonialnych w różnych dziedzinach. Obok klasyków tego nurtu (Edward Said, Gayatri Chakravorty Spivak, Homi K. Bhabha) pojawią się autorzy mniej znani. Zrekonstruowane zostaną źródła intelektualne studiów postkolonialnych (marksizm, poststrukturalizm, dekonstrukcja, psychoanaliza, teoria zależności itd.). W czasie zajęć omówione zostaną takie zagadnienia, jak: zależność byłych kolonii od szlaku, znaczenie dyskursu orientalistycznego, sposoby konstruowania tożsamości zdominowanych społeczności, kwestie genderowe, współczesne formy zależności, neokolonializm, konflikty przewlekłe, pamięć zbiorowa na temat kolonialnych rzezi itd. Analizie teorii towarzyszyć będą studia przypadków, pozwalające sprawdzić moc eksplanacyjną omawianych teorii. Osobna uwaga poświęcona zostanie „prze-pisaniu” (re-writing) kanonicznych tekstów literackich doby kolonialnej.
Równie ważnym celem seminarium jest ukazanie związków myśli społecznej z wielowiekowym procesem podboju i wyzysku wielu regionów świata. Ja dziś wiadomo, wiele nauk społecznych służyło mobilizacji ludobójczej, uzasadnianiu masowych mordów i panowania kolonizatorów. Od antropologii kulturowej, przez geografię, nauki o stosunkach międzynarodowych na socjologii skończywszy. Nawet archeologia powszechnie była wykorzystywana do legitymizowania masowych mordów. Z pozoru obiektywny i naukowy opis świata często prowadził do konstrukcji kategorii wroga, jego demonizacji oraz legitymizacji wymierzonych w niego zbrodniczych działań. Studia postkolonialne są zatem w pewnej mierze owocem rozwoju samorefleksji nauk społecznych, w tym autokrytyki naukowej, obnażającej uwikłanie naukowców w pole władzy.
Wstępny plan zajęć (ostateczna lista zagadnień uzależniona jest od zainteresowań i wiedzy doktorantów): Zajęcia organizacyjne. Wykład wprowadzający, Pozaeuropejski system-świat, Kolonializm i imperializm, Dzikus wyobrażony, Nagość, pornografia, rasizm, Krwawy kolonializm: Ludobójstwo częściowe Herero i Nama, Wojna o niepodległość: Algieria, Powstanie Mau Mau i brytyjskie obozy koncentracyjne, Postkolonializm – dyskurs i tożsamość, Postkolonializm – perspektywa filozoficzna, Narkotyki w centrum i na peryferiach, Modernizacja i dekolonizacja, Krwawe dziedzictwo kolonializmu i dekolonizacji: Afryka Środkowa, Europa Środkowo-Wschodnia w perspektywie postkolonialnej.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
K_W01
Posiada poszerzoną wiedzę z zakresu socjologii, nauk społecznych i nauk humanistycznych
K_W02
Posiada pogłębioną wiedzę o aktualnych osiągnięciach i kierunkach rozwoju socjologii
K_W07
Zna i rozumie związki między różnymi podejściami teoretycznymi a podejmowanymi badaniami
Umiejętności:
K_U01
Potrafi zastosować posiadaną wiedzę do identyfikowania i analizowania zjawisk i procesów społecznych i kulturowych
K_U05
Potrafi dokonać porównania i krytycznej interpretacji różnych stanowisk teoretycznych i metodologicznych
K_U06
Potrafi zastosować podejście interdyscyplinarne w analizie i badaniu zjawisk i procesów społecznych
Kompetencje społeczne:
K_K03
Jest przygotowany do dyskusji w zakresie uzasadniania i budowania własnej linii argumentacyjnej
K_K04
Wykształca postawę analitycznego i krytycznego myślenia o zjawiskach i procesach społecznych
K_K05
Bierze udział w dyskusjach szanując odmienne stanowiska
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach jest obowiązkowa (do dwóch nieobecności w semestrze – w tym zwolnienia lekarskie; nadliczbowe nieobecności należy zaliczyć na dyżurze),
Składowe oceny końcowej:
1. Wygłoszenie referatu na podstawie wskazanej lektury – 20%
2. Aktywność na zajęciach (merytoryczny udział w dyskusji) – 40%
3. Zaliczenie egzaminu ustnego – 40%
Literatura
J.L. Abu-Lughod, Europa na peryferiach. Średniowieczny system-świat w latach 1250-1350, przeł. A. Bugaj, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kety 2012, s. 21-69.
M. Ferro, Historia kolonizacji, przeł. M. Czajka, Oficyna Wydawnicza Volumen, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1997, s. 11-34.
I. Wallerstein, The Modern World-System III. The Second Era of Great Expansion of the Capitalist World-Economy, 1730–1840s., Academic Press, London 1989, s. 127-149.
W. Arens, Mit ludożercy. Antropologia i antropofagia, przeł. W. Pessel, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 75-122.
Ph. Levine, States of Undress: Nakedness and the Colonial Imagination, „Victorian Studies” 2008, Vol. 50, No. 2, s. 189-219.
K. Żwirski, Fotografia orientalistyczna – pornografia czasów podboju i kolonizacji, „Maska” 2013, nr 18, s. 7-20.
G.Ch. Spivak, Strategie postkolonialne, pod redakcją S. Harasym, przeł. A. Górny, M. Kropiwnicki, J. Majmurek, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2011, s. 89-98, 180-220.
L. Gandhi, Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. E. Domańska, Wydawnictwa Poznańskie, Poznań 2008, s. 77-95.
C. Elkins, Rozliczenie z imperium. Przemilczana historia brytyjskich obozów w Kenii, przeł. K. Kopcińska, Świat Książki, Warszawa 2013, s. 55-99, 210-239.
J. Modrzejewska-Leśniewska, Wojna w Algierii 1954-1962, w: P. Ostaszewski (red.), Konflikty kolonialne i postkolonialne w Afryce i Azji 1869–2006, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 374-383.
F. Fanon, Wyklęty lud ziemi, przeł. H. Tygielska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, s. 19-63.
D. Olusoga, C.W. Erichsen, Zbrodnia kajzera, przeł. P. Tarczyński, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa 2012, s. 167-230, 270-276, 299-308.
D. Barrett (red.), Dzieci wojny narkotykowej. O wpływie polityki antynarkotykowej na młodych, przeł. D. Dymińska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 33-39, 57-93.
„Drugs and Democracy: Toward a Paradigm Shift. Statement by the Latin American Commission on Drugs and Democracy”, http://www.drogasedemocracia.org/Arquivos/declaracao_ingles_site.pdf
A. Leszczyński, Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 364-425.
M. Pawełczak, Konflikty w rejonie afrykańskich Wielkich Jezior 1959–2000, w: P. Ostaszewski (red.), Konflikty kolonialne i postkolonialne w Afryce i Azji 1869–2006, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 723-742.
G. Prunier, Africa’s World War. Congo, the Rwandan Genocide, and the Making of a Continental Catastrophe, Oxford University Press, Oxford, New York 2009, s. 285-303.
D. Kołodziejczyk, Postkolonialny transfer na Europę Środkowo-Wschodnią, w: R. Nycz (red.), Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy - konteksty i perspektywy badawcze, Universitas, Kraków 2011, s. 117-136.
G. Borkowska, Perspektywa postkolonialna na gruncie polskim – pytania sceptyka, w: R. Nycz (red.), Kultura…, wyd. cyt., s. 167-180.
A. Leder, Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014, s. 97-148.
T. Piątek, Niewolnictwo ma się dobrze, „Pismo er” 2014, nr 12(18), 18.11.2014 r., http://www.pismoer.pl/erpublica/niewolnictwo-ma-sie-dobrze-tomasz-piatek/
Regina Mühlhäuser, Between ‘Racial Awareness’ and Fantasies of Potency: Nazi Sexual Politics in the Occupied Territories of the Soviet Union, 1942–1945, w: Dagmar Herzog (red.), Brutality and Desire. War and Sexuality in Europe’s Twentieth Century, Palgrave Macmillan, New York 2009, s. 197-220.
Raphaëlle Branche, Sexual Violence in the Algerian War, w: Dagmar Herzog (red.), Brutality…, s. 247-260.
“Pomoc Rozwojowa”, “Ochrona zdrowia w Afryce”, 2012, nr 1, s. 6-21.
N.B. King, Security, Disease, Commerce: Ideologies of Postcolonial Global Health, „Social Studies of Science” 2002, Vol. 32, No. 5/6, s. 763-789.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: