ADI:„Obrazy innych”. Badanie społecznych aspektów swojskości i obcości. Interpretacja danych ilościowych (sondażowych) 3502-ADI-8
Celem proponowanego warsztatu badawczego jest analiza danych sondażowych uzyskanych z powtórzenia po raz trzeci badania, wykonanego po raz pierwszy w czerwcu 1988 roku i powtórzonego następnie w czerwcu 1998 r. Ich wyniki były prezentowane w książce „Swoi i obcy” (Ewa Nowicka red. 1990) oraz w 2001 roku (Ewa Nowicka i Sławomir Łodziński: „U progu otwartego świata”). Sondaż ten wykonała firma KANTAR TNS w połowie czerwca 2018 r. Badanie w całości ma dostarczyć materiału empirycznego umożliwiającego ocenę stopnia i kierunku przeobrażeń postaw i opinii społeczeństwa polskiego w zakresie jego autodefinicji (koncepcji polskości) oraz funkcjonowania społecznie uznanych granic etnicznych, związanych ze stosunkiem do „innych” etnicznie i rasowo. W swojej części ilościowej (sondażowej) jest ono powtórzeniem w zasadniczych zarysach badań z lat poprzednich. Oparte jest ono na wypracowanym zespołowo, sprawdzonym i sprawdzającym się w badawczej praktyce kwestionariuszu z wprowadzonymi zmianami i dodatkami, które wynikają ze zmian rzeczywistości społecznej w Polsce w okresie ostatnich ponad 30 lat.
W trakcie warsztatu uczestnicy wraz z prowadzącymi będą analizować wyniki czerwcowego sondażu oraz porównywać je z wynikami poprzednich dwóch badań. Efektem warsztatu będzie przygotowanie raportu badawczego pod kierunkiem prowadzących.
Badanie sondażowe ma dostarczyć materiału empirycznego umożliwiającego ocenę stopnia i kierunku przeobrażeń postaw i opinii społeczeństwa polskiego w zakresie jego autodefinicji (koncepcji polskości) oraz funkcjonowania społecznie uznanych granic etnicznych, związanych ze stosunkiem do „innych” etnicznie i rasowo. Podstawowymi pojęciami, użytymi w tym projekcie są kategorie „we-group” i „they-group”, „stranger”, „strangeness”, „familiarity”, znane z twórczości wybitnych twórców socjologii światowej oraz stosowana w polskiej literaturze socjologicznej opozycja „swojskość” versus „obcość”. Nawiązujemy tutaj także do ważnych badań związanych z analizą uprzedzeń i stereotypów etnicznych (w ramach Polskiego Sondażu Uprzedzeń 1 i 2), prowadzonych ostatnio przez Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu
Rezultatem badania będzie diagnoza długofalowych procesów przemian postaw społeczeństwa polskiego wobec odmienności i własnej tożsamości, możliwa dzięki porównaniu wyników badania z lat 1988 – 1998 oraz 2018. Ponadto publikacja rezultatów będzie miała istotne znaczenie edukacyjne i perswazyjne, dostarczając kompetentnego materiału debatom publicznym.
Porównanie wyników dotychczasowych badań z 1988 i 1998 r. wskazuje z jednej strony na trwałość podstawowych kryteriów „swojskości” w społeczeństwie polskim, które wyznaczają zasięg narodowej zbiorowości Polaków. Z drugiej strony ukazały one śladowo zaznaczające się tendencje przemian w stosunku zarówno do polskości, jak i do cudzoziemców; zamierzamy sprawdzić te tendencje w chwili obecnej. Migracje stały się nieomal codziennym tematem, a cudzoziemcy stali się widoczni w życiu społecznym. Stali się przedmiotem zainteresowania opinii publicznej, a postawy przyjmowane wobec nich także przedmiotem ożywionych, a nawet gwałtownych dyskusji. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o zmiany nastawień Polaków do cudzoziemców uznać trzeba za szczególnie ważne w dzisiejszej rzeczywistości.
Ważnym zadaniem warsztatu jest sprawdzenie, czy zauważone już w 1998 r. tendencje utrzymały się, zintensyfikowały, czy też zachodzące w ostatnich latach zjawiska migracyjne dokonały gruntownej przebudowy postaw, inicjując zupełnie nowe tendencje. Ważne będzie też odkryć czynniki wpływające na kierunek przeobrażeń i stopień inkluzywności i ekskluzywności społeczeństwa polskiego, zwłaszcza pod wpływem doniesień o „kryzysie migracyjnym”. Dotyczy to również badania postawy ludzi młodych (w wieku do 35 roku życia) wobec migracji i uchodźców, którzy w świetle przywoływanych tutaj sondaży CBOS-u z lat 2015-2018 wykazywali względnie największy poziom niechęci wobec uchodźców i przyjmowania imigrantów.
W wykazie literatury wskazujemy na wybrane i najważniejsze naszym zdaniem publikacje dotyczące badania postaw Polaków wobec imigrantów i uchodźców (w tym także stereotypów i uprzedzeń wobec „innych”), jak i szersze analizy przemian polityk wielokulturowości (integracji imigrantów w Europie), jak i reakcje na zjawisko „kryzysu migracyjnego”.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
K_W07 posiada pogłębioną wiedzę na temat wybranych metod i technik badań społecznych, ich ograniczeń, specyfiki i obszarów zastosowania
K_W08 jest świadomy znaczenia refleksyjnego i krytycznego podejścia do wyników badań społecznych, analiz i procedur badawczych
K_W09 wie jak zaplanować i zrealizować złożone ilościowe i jakościowe badania empiryczne; ma świadomość konsekwencji metodologicznych wyborów
K_U04 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych i kulturowych we współczesnych społeczeństwach oraz ich konsekwencji
K_U05 potrafi zaplanować i zrealizować badanie społeczne przy użyciu zaawansowanych ilościowych i jakościowych metod i technik badań socjologicznych
K_U06 potrafi posługiwać się jednym dowolnym programem komputerowym służącym do analizy danych, korzystając z jego zaawansowanych funkcji
K_U10 potrafi przygotować prezentację wybranego zagadnienia lub badania w języku polskim i w języku obcym, również z wykorzystaniem nowych technologii
K_K03 potrafi gromadzić, wyszukiwać, syntetyzować, a także krytycznie oceniać informacje na temat zjawisk społecznych, łącznie z danymi pozyskanymi w Internecie
K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy posługując się dowodami naukowymi
K_K10 bierze odpowiedzialność za projektowane i wykonywane zadania
Kryteria oceniania
Raport badawczy.
Do godzin przeznaczonych na zajęcia w sali (30h) należy doliczyć czas konieczny do przygotowania się do zajęć (czytanie lektur, sporządzanie notatek, praca zespołowa) - 4h oraz czas konieczny do przygotowania się do finalnego zaliczenia (napisania raportu) - 10h.
Literatura
Andrejuk, Katarzyna 2016, Opinie o kryteriach przyjmowania imigrantów oraz ich wpływie na społeczeństwa przyjmujące w krajach jednolitych kulturowo i wielokulturowych, [w:] Paweł Sztabiński (red.), Polska-Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego 2002-2016, Warszawa: Wyd. IFiS PAN.
Bachman Bart 2016, Diminishing Solidarity: Polish Attitudes toward the European Migration and Refugee Crisis, June 16 (http://www.migrationpolicy.org).
Dividio, F., Brigham J. C., Johnson, B.T. Gaertner S. L. 1999. Stereotypizacja, uprzedzenia i dyskryminacja: spojrzenie z innej perspektywy, w:. Macrae C. N, Stangor Ch., Hewstone M. (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, przeł. M. Majchrzak, A. i M. Kacmajor, A. Nowak, Gdańska: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Grabowska M., Roguska B., Polacy wobec „innych”. Stosunek do innych narodów, mniejszości narodowych i etnicznych, migrantów i uchodźców, red. tenże, CBOS, Warszawa 2015.
Giza-Poleszczuk Anna, Poleszczuk Jan. 1993. Postawy Polaków wobec uchodźców i imigrantów zarobkowych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.
Grzymała – Kazłowska Aleksandra. 2002. Trzy wymiary tolerancji w Polsce i w Europie, w: Jasińska – Kania Aleksandra, Marody Mirosława (red.), Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Grzymała – Kazłowska Aleksandra. 2012.Paradoksy polskiej tolerancji. Postawy wobec mniejszości i imigrantów na tle Europy, w: Jasińska–Kania Aleksandra (red.), Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, s. 131=164.
Grzymała – Moszczyńska Halina, Nowicka Ewa. 1998. Goście i gospodarze. Problemy adaptacji kulturowej w obozach dla uchodźców oraz otaczających je społecznościach lokalnych, Kraków: Zakład Wydawniczy "NOMOS".
Kofta Mirosław, Jasińska-Kania Aleksandra (red.). 2001. Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „SCHOLAR”.
Letki Natalia, 2008, Does Diversity Erode Social Cohesion? Social Capital and Race in British Neighbourdhoods, “Political Studies”, nr 1 (dostępny na stronie: Letki.civitas.edu.pl).
Markaki Yvonni, Longhi Simonetta 2012, What Determines Attitudes to Immigration in European Countries? An Analysis at the Regional Level, “NORFACE MIGRATION Discussion Paper” no 32.
Między patriotyzmem a nacjonalizmem. Komunikat z badań nr 151, CBOS, listopad 2016.
Mikulska Agnieszka, Raport z badań wśród osób, które doświadczyły przemocy ze względu na swoje pochodzenie etniczne, rasowe lub narodowe, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2010.
Nowicka Ewa, Łodziński Sławomir. 2001. U progu otwartego świata. Poczucie polskości i nastawienia Polaków wobec cudzoziemców w latach 1988 – 1998, Kraków: NOMOS.
Nowicka, Ewa 2011 Badanie rasizmu: problemy metodologiczne, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 4, s. 121-144.
Pierzchała Marcin, Społeczne kryteria polskości w opinii Polaków w latach 1988–2008 a problem włączania obcokrajowców do uczestnictwa w polskiej wspólnocie narodowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2011, nr 38, s. 149-167.
Przybysze z bliska i z daleka, czyli o imigrantach w Polsce. Komunikat z badań, nr 93, CBOS, Warszawa, czerwiec 2015.
Raport ECRI dotyczący Polski, Rada Europy, Strasburg 2015.
Simmel Georg. 1975. Obcy, w: Simmel Georg, Socjologia, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: PWN.
Soroka Stuart N., Johnston Richard, Banting Keith 2006, Ties that Bind? Social Cohesion and Diveristy in Canada, Montreal: Institute for Research and Public Policy, (www.irpp.org/books/archive/AOTS3/soroka.pdf).
Stefaniak, A., Bilewicz, M., Winiewski, M. (red.). (2015). Uprzedzenia w Polsce. Warszawa: Liberi Libri.
Stosunek do uchodźców w kontekście kryzysu imigracyjnego w Europie. Komunikat z badań, nr 122, CBOS, wrzesień 2015.
Stosunek do uchodźców w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Komunikat z badań, nr 151, CBOS, listopad 2015.
Stosunek do przyjmowania uchodźców Komunikat z badań, nr 136, CBOS, październik 2016.
Świderska Aleksandra 2015, Postawy wobec mniejszości muzułmańskiej w Polsce: Raport z badań sondażowych dotyczących mowy nienawiści, Warszawa.
Wiśniewski Rafał 2011, Postawy Polaków wobec obcokrajowców, „Studia Migracyjne -Przegląd Polonijny” 37.
Włoch Renata, Raport dotyczący wybranych przejawów dyskryminacji (rasizm, antysemityzm, ksenofobia i homofobia w polskim sporcie ze szczególnych uwzględnieniem środowiska polskich kibiców, Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa 2014.
Zielińska I., Media, interes i panika moralna nowa kategoria socjologiczna i jej implikacje, „Kultura i Społeczeństwo” 2004, nr 3.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: