Radość masakry. Funkcje masakry w wojnach, ludobójstwach i czystkach etnicznych. 3502-394-OG

Ludobójstwo uchodzi za zjawisko nowoczesne, możliwe do zrealizowania w pełnej skali dopiero przez państwo narodowe. Dawne pogromy miast i wsi, jak słynna zemsta Rzymian na niepokornych Kartagińczykach, jawią się jako drobne wprawki do wielkich projektów eksterminacyjnych XX wieku. Za wzorzec ludobójstwa przyjmuje się holokaust. Na tym tle masakry i czystki etniczne traktowane są jako residua barbarzyństwa, erupcje odwiecznego sadyzmu i nienawiści. Za tym rozróżnieniem idzie kolejne - nowoczesność traktowana jest jako nieustający ciąg kulturowych i społecznych transgresji, a zatem i ludobójstwo wydaje się przełamaniem kulturowych tabu i społecznych norm moralnych. Masakry i czystki etniczne z kolei to w tej perspektywie konserwatywne potwierdzenie tradycyjnych mechanizmów społecznych (np. zemsty rodowej), kolejne akty dramatu pastwienia się nad kulturowo zdefiniowanym obcym. Czy ta uproszczona wizja jest prawdziwa? Wydaje się, że nie. Ludobójstwa i czystki etniczne to połączenie instytucji i praktyk nowoczesnych z residuami kulturowymi. W związku z tym masakra, będąca niezbywalnym elementem także nowoczesnego ludobójstwa, musi być wyjaśniona jako praktyka transformująca: rewidująca i/lub wzmacniająca kulturowe tabu, konserwująca i/lub rozsadzająca instytucje społeczne (wpływ bez wątpienia nie jest jednokierunkowy). Z perspektywy makrospołecznej masakrom możne przypisać określone funkcje. Masakrę można postrzegać jako wentyl bezpieczeństwa dla dewiantów lub też jako narzędzie mordowania wroga przy pomocy "ludzi zbędnych". Może to być racjonalne narzędzie, które wymaga żmudnej pracy - przygotowania wykonawców przy pomocy propagandy i ludobójczej socjalizacji. Może to być także silna instytucja kultury, cykliczna krwawa łaźnia, służący stabilizacji kultur (także w sensie demograficznym). Wreszcie, można spojrzeć na masakrę przez pryzmat kultury zemsty, jako odwecie na społeczności, której przedstawiciel naruszył nasz honor.To co jednak decyduje o specyfice masakry, to jej wewnętrzna logika. Esencją masakry jest przemoc i okrucieństwo. Sprawcy dopuszczają się łamania rozlicznych tabu: zabijają ludzi i masakrują zwłoki; gwałcą wrogów naruszając tabu wieku, skalania czy nawet płci; naruszają normy religijne; trwonią dobra materialne. Masakra, mimo iż można postrzegać ją jako antystrukturę, nie tylko zapewnia sprawcom władzę absolutną w czasie mordu, ale i wzmacnia władzę zbrodniczego ustroju.Adekwatne wyjaśnienie tych zjawisk wymaga sięgnięcia do mitów oraz emocji, które nie są dostatecznie często wykorzystywane w teoriach socjologicznych, politologicznych czy antropologicznych na temat ludobójstwa.Problemy te zostaną przedyskutowane na seminarium na przykładzie konkretnych studiów przypadku. Literatura teoretyczna służyć będzie jako wsparcie dla analizy danych empirycznych.