Lewica-prawica: sens ideowy i teoretyczny a praktyka polityczna po1989 roku 3502-021-OG

Po 1989 roku w debatach publicznych wielokrotnie pojawia się teza o anachroniczności lewicowo-prawicowego podziału i sensu posługiwania się pojęciami „lewica” i „prawica”. Jednak, z drugiej strony, oba pojęcia nadal funkcjonują w sferze publicznej z niesłabnąca intensywnością. Oba pojęcia pełnią także ważne funkcje w analizach teoretycznych i jako zmienne wyjaśniające w pracach empirycznych. Ukazują się książki, których autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie o przyczyny trwałości diady “lewica-prawica”, a politologowie R. Inglehart, czy H. Kitschelt) badają znaczenie tego podziału i jego przekształcenia. Ukazują się także książki analizujące zjawiska „radykalnej prawicy” i „nowej lewicy”. Trudno zakładać, że za tym wszystkim kryje się po prostu jakieś fundamentalne nieporozumienie. Część wykładowa będzie próbą systematycznej odpowiedzi na pytanie o źródła trwałości tej przestrzennej metafory w sferze publicznej, analizach naukowych i samookreśleniach podmiotów sceny politycznej. Na zajęciach zostaną podjęte następujące problemy: a) związek wymiaru „lewica-prawica” ze strukturami i wartościami nowoczesności, która nadal określa podstawowe ideowe i polityczne opcje, b) teoria komunikacji politycznej wskazująca na funkcjonalną konieczność posługiwania się mediami umożliwiającymi orientację w przestrzeni politycznej, c) funkcjonowanie wymiaru „lewica-prawica” w zachodnich demokracjach i jego rola w wyjaśnianiu zachowań wyborczych, d) funkcjonowanie podziału lewica-prawica w Polsce po 1989 roku w stosunku do podmiotów politycznych i elektoratów partyjnych, e) jak podział „lewica-prawica” radzi sobie (bądź nie radzi) z nowymi problemami i wyzwaniami.
1) Korzenie wymiaru lewicowo-prawicowego: religia, filozofia, sztuka.
2) Formalne cechy myślenia posługującego się diadami (dychotomiami). Dlaczego diada lewica-prawica jest nadal żywa?
3) Społeczne i instytucjonalne podstawy nowożytności a podział lewica-prawica
4) Mikro- i makro-logika kształtowania się preferencji ideologicznych
5) Kategorie lewica-prawica jako media komunikacji partii politycznych z ich elektoratami
6) Schemat lewica-prawica a nowe podziały społeczne.
7) Metodologiczne i techniczne problemy badania identyfikacji ideologicznych (znaczenie, skale, wskaźniki).
8) Społeczne podstawy i korelaty lewicowo-prawicowych identyfikacji Polsce po 1989 roku
9) Lewicowo-prawicowe zróżnicowanie elektoratów partyjnych po 1989 roku.
10) Postrzeganie partii politycznych jako lewicowych bądź prawicowych w okresie 1997-2007.
11) Lewicowo-prawicowe autoidentyfikacje a zachowania wyborcze
12) Europejska radykalna prawica
13) Partie lewicowe w krajach postkomunistycznych
14) Przekraczanie podziału lewica-prawica.
15) Podział „lewica-prawica” a nowe problemy i wyzwania na początku XXI w.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Wiedza na poziomie licencjatu z nauk społecznych

Efekty kształcenia

Nabycie przez studenta świadomości znaczenia krytycznego podejścia do wyników badań społecznych, pogłębienie wiedzy na temat założeń i twierdzeń teorii socjologicznych oraz pogłębienie wiedzy o najważniejszych badaniach socjologicznych prowadzonych w Polsce i na świecie; umiejętność argumentowania stawianych tez, umiejętność posługiwania się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych we współczesnych społeczeństwach
W szczególności student powinien:
1. Wymienić i zaprezentować najważniejsze ujęcia teoretyczne podziału lewica-prawica
2. Przedstawić metodologię i techniki badania podziałów ideologicznych na poziomie jednostek, grup i instytucji.
3. Przedstawić analizę partii politycznych, systemów partyjnych oraz sceny politycznej w kategoriach podziałów ideologicznych.
4. Wyjaśnić trwałość podziałów ideologicznych w kategoriach lewica-prawica; wskazać okoliczności sprzyjające tej trwałości i czynniki wpływające na zmiany.
5. Uzasadnić wartość opisową, pragmatyczną i predykcyjną kategorii lewica-prawica w analizie zjawisk społecznych i politycznych.
6. Umieć zaprojektować schemat badawczy podziałów ideologicznych.

Kryteria oceniania

Praca pisemna i kolokwium z wiedzy

Literatura

Norberto Bobbio, Prawica i lewica, Kraków: Znak 1996, r. I, II, IV-VI.
Philips Converse, Podejścia do masowych systemów przekonań i komunikacji, w: Zachowania polityczne t. 1 (red. R. Dalton, H.-D. Klingemann, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010, s. 183-202.
Kelvin Deegan-Krause, Nowe wymiary rozłamu politycznego, w: Zachowania polityczne t. 2 (red. R. Dalton, H.-D. Klingemann, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010, s. 130-155.
Dieter Fuchs, Hans-Dieter Klingemann, The Left-Right Schema, w: M. Kent Jennings, J.W van Deth (eds.), Continuities in Political Action. A Longitudinal Study of Political Orientations in Three Western Democracies, Berlin: Walter de Gruyter 1990, 203-234.
Anthony Giddens, Poza lewica i prawicą, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2001.
John D. Huber, Values and partisanship in left-right orientations: measuring ideology, w: European Journal of Political Research, vol. 17 (1989), s. 599-621.
Herbert Kitschelt, The Transformation of European Social Democracy, Cambridge: Cambridge University Press 1994, s. 8-39.
Hans-Dieter Klingemann, Party Positions and Voter Orientations, w: Hans-Dieter Klingemann, Dieter Fuchs, Citizens and the State, Oxford, Oxford University Press 1995, s. 183-205.
Lubomir Kopeček (ed.), Trajectories of the Left. Social Democratic and (Ex-) Communist Parties in Contemporary Europe: Between Past and Future, Brno: Democracy and Culture Studies Centre 2005.
James H. Kuklinski, Buddy Peyton, Systemy przekonań a procesy podejmowania decyzji politycznych, w: Zachowania polityczne t. 1 (red. R. Dalton, H.-D. Klingemann, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010, s. 85-111.
Martin Kroh, Measuring Left-Right Political Orientation: The Choice of Resonse Format, w: Public Opinion Quarterly, no. 2 2007, s. 204-220.
Arend Lijphart, Patterns of Democracy. Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries, New Haven: Yale University Press 1999, s. 78-87.
Seymour Martin Lipset, The Americanization of the European Left, w: Larry Diamond, Richard Gunther, Political Parties and Democracy, Baltimore: The Johns Hopkins Univesity Press 2001, s. 52-66.
Peter Mair, Orientacje lewicowe i prawicowe, w: Zachowania polityczne t. 1 (red. R. Dalton, H.-D. Klingemann, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010, s. 258-279.
Pippa Norris, Radical Right. Voters and Parties in the Electoral Market, Cambridge: Cambridge University Press 2005, s. 129-148.
Giacomo Sani, Giovanni Sartori, Polarization, Fragmentation and Competition in Western Democracies, pp. 307-340 w: (H. Daalder, Peter Mair, eds.) Western European Party Systems, London: Sage 1983, s. 307-340.
János Simon, The Political Left and Right – What It Means in the Post-Communist Countries and Hungary, w: Radosław Markowski, Edmund Wnuk-Lipiński (eds.), Transformative Paths in Central and Eastern Europe, Warszawa: Instytut Nauk Politycznych PAN 2001, s. 167-183.
Tadeusz Szawiel, Podział lewica-prawica w polityce i w szerszym kontekście kulturowym, w: Mirosława Grabowska, Tadeusz Szawiel, Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003 [2001], s. 217-266.
Tadeusz Szawiel, Podział na lewicę i prawicę w Polsce po 1989roku – jego sens i trwałość, w: Radosław Markowski (red.), System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Fundacja F. Eberta 2002, s. 178-216.
Tadeusz Szawiel, Sens autoidentyfikacji lewicowo-prawicowych w Polsce w świetle badania IS UW 2012, w: Metoda i znaczenie. Problematyka rozumienia w badaniach sondażowych, M. Grabowska (red.), Warszawa: CBOS 2012.
Hulda Thorisdottir, John T. Jost, Ido Liviatan, Patrick E. Shrout, Psychological Needs and Values Underlying Left-Right Politicl Orientation: Cross-National Evidence from Eastern and Western Europe, w: Public Opinion Quarterly, no. 2 2007, s. 175-203.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3502-021-OG w USOSweb