Platońska teoria idei 3501-PTI19-S-OG

Teoria idei sformułowana przez Platona jest jedną z najsłynniejszych i najbardziej wpływowych teorii w dziejach filozofii. Teza, że ponad zmiennym światem rzeczy materialnych istnieje świat prawdziwego bytu złożony z wiecznych i niezmiennych Form (idei), przez cały okres istnienia filozofii zachodniej była przedmiotem zażartych sporów. W ramach seminarium zajmiemy się argumentami Platona na rzecz istnienia idei (m.in. Fajdros i Timajos), modyfikacją tej teorii w późnych dialogach (Sofista, Parmenides, Fileb), a także zarzutami przedstawianymi przez krytyków tej teorii, przede wszystkim Arystotelesa (Metafizyka, ks. I i XIII, traktat O ideach). Przyjrzymy się również modyfikacjom teorii wprowadzonym przez autorów neoplatońskich.
W dziełach Platona teoria idei jest niemal wszechobecna: pojawia się stopniowo w jego wczesnych dialogach, zaś w środkowych i późnych dialogach staje się centralnym tematem filozofii; z jednej strony jest podstawą do wyjaśnienia natury świata, natury duszy ludzkiej oraz ludzkiego poznania (Fedon, Fajdros, Państwo, Timajos), z drugiej jest jednym z głównych problemów, który wymaga rozwiązania lub korekty (Parmenides, Sofista, Fileb). Zgodnie ze słynnym opisem Arystotelesa w Metafizyce (ks. I i XII), teoria idei jest tym nowatorskim elementem, który odróżnia Platona od jego nauczyciela Sokratesa. Trwale też złączyła się z filozofią Platona i we wszystkich późniejszych odsłonach platonizmu stanowi jeden z najważniejszych składników (Plotyn, neoplatonizm późnej starożytności, platonizm średniowieczny).
W ramach seminarium zajmiemy się lekturą fragmentów dialogów z różnych okresów twórczości Platona. Przeczytamy fragmenty kilku tekstów z okresu środkowego (Fajdros, Timajos, Państwo), ale naszym głównym przedmiotem zainteresowania będą próby przeformułowania teorii idei w dialogach późnych (Parmenides, Sofista, Fileb, Teajtet). Drugim tematem będą argumenty za teorią idei przedstawione w pismach Arystotelesa oraz odpowiedzi Arystotelesa na te argumenty (zwłaszcza w Metafizyce oraz we fragmentach traktatu De ideis). Trzecim wątkiem seminarium będzie lektura tekstów neoplatońskich poświęconych teorii idei (Plotyna, Syrianosa, Proklosa); interesować nas będzie przede wszystkim pytanie, jakiego rodzaju kontrargumenty przedstawili oni w stosunku do zarzutów Arystotelesa oraz jak zmodyfikowali teorię idei w świetle trudności przedstawionych w Parmenidesie Platona.

Większość tekstów będziemy czytać w polskich przekładach (Platon, Arystoteles), jednak część z nich istnieje tylko w przekładach angielskich (komentarz Proklosa do Parmenidesa oraz komentarz Syrianosa do Metafizyki). Ponadto przydatne są również angielskie przekłady tekstów Arystotelesa. W trakcie zajęć będziemy też posługiwać się anglojęzyczną literaturą przedmiotu (przede wszystkim materiały z klasycznych książek Rossa i Guthriego), więc znajomość angielskiego do udziału w seminarium jest niezbędna.

Rodzaj przedmiotu

seminaria monograficzne
ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

Wiedza:
– Student ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w obszarze badań nad Platońską teorią idei
– zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla historii filozofii
– zna metody interpretacji tekstu filozoficznego

Umiejętności:
– czyta, interpretuje i konfrontuje różne teksty filozoficzne
– słucha ze zrozumieniem ustnej prezentacji idei i argumentów filozoficznych oraz posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych
– (dot. student studiów II stopnia) potrafi zanalizować logiczną strukturę wypowiedzi innych uczestników zajęć oraz ocenić wpływ ewentualnych błędów logicznych na konkluzywność argumentacji
– dobiera strategie argumentacyjne, konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę
– prowadzi na poziomie podstawowym (na pierwszym stopniu) lub zaawansowanym (na drugim i trzecim stopniu), pracę badawczą pod kierunkiem prowadzącego seminarium

Kompetencje społeczne:
– samodzielnie podejmuje i inicjuje proste działania badawcze
– na podstawie twórczej analizy nowych sytuacji i problemów samodzielnie formułuje propozycje ich rozwiązania
– jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów
– potrafi współdziałać i pracować w grupie przyjmując w niej różne role

Kryteria oceniania

- obecność na zajęciach
- przygotowanie do zajęć i aktywność
- referat lub praca roczna

Literatura

Platon (fragmenty dialogów) Fajdros, Państwo ks. V-VII, Sofista, Fileb, Timajos, Teajtet, Parmenides, tłum. W. Witwicki
Arystoteles (fragmenty), Metafizyka (ks. I, V i XIII), tłum. T. Żeleźnik, M. Krąpiec, A. Maryniarczyk.
Syrianus, On Aristotle’s Metaphysics 13-14, tr. J. Dillon, D. O’Meara, London 2006.
Proclus, Commentary on Plato’s Parmenides, tr. J. Dillon, G. Morrow, Princeton 1992.
H. Cherniss, Aristotle’s Criticism of Plato and the Academy, Baltimore 1944.
B. Dembiński, Teoria idei. Ewolucja myśli platońskiej, Katowice 1999 (II wydanie).
G. Fine, On Ideas. Aristotle’s Criticism of Plato’s Theory of Forms, Oxford 1993.
W.K.C. Guthrie, History of Ancient Greek Philosophy: vol. IV, Plato – the Man and his Dialogues. The Early Period, Cambridge 1975.
W.K.C. Guthrie, History of Ancient Greek Philosophy: vol. V, The Later Plato and the Academy, Cambridge 1978.
W.D. Ross, Plato’s Theory of Ideas, Oxford 1951.
A. Silverman, The Dialectic of Essence. A Study of Plato’s Metaphysics, Princeton University Press, Princeton 2002.
W. Stróżewski, Wykłady o Platonie. Ontologia, Kraków 1992.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3501-PTI19-S-OG w USOSweb