Platońska teoria idei 3501-PTI18-S-OG

Teoria idei sformułowana przez Platona jest jedną z najsłynniejszych i najbardziej wpływowych teorii w dziejach filozofii. Teza, że ponad zmiennym światem rzeczy materialnych istnieje świat prawdziwego bytu złożony z wiecznych i niezmiennych Form (Idei), przez cały okres istnienia filozofii zachodniej była przedmiotem zażartych sporów. W ramach seminarium zajmiemy się argumentami Platona na rzecz istnienia idei (m.in. Fedon, Państwo ks. V), modyfikacją tej teorii w późnych dialogach (Sofista, Parmenides), a także zarzutami przedstawianymi przez krytyków tej teorii, przede wszystkim Arystotelesa (Metafizyka, ks. I i XIII, traktat O ideach).
W dziełach Platona teoria idei jest niemal wszechobecna: pojawia się stopniowo w jego wczesnych dialogach, zaś w środkowych i późnych dialogach staje się centralnym tematem filozofii; z jednej strony jest podstawą do wyjaśnienia natury świata, natury duszy ludzkiej oraz ludzkiego poznania (Fedon, Fajdros, Państwo, Timajos), z drugiej jest jednym z głównych problemów, który wymaga rozwiązania lub korekty (Fedon, Parmenides, Sofista). Zgodnie ze słynnym opisem Arystotelesa w Metafizyce (ks. I i XII), teoria idei jest tym nowatorskim elementem, który odróżnia Platona od jego nauczyciela Sokratesa. Trwale też złączyła się z filozofią Platona i we wszystkich późniejszych odsłonach platonizmu stanowi jeden z najważniejszych składników (Plotyn, neoplatonizm późnej starożytności, platonizm średniowieczny).
W ramach seminarium zajmiemy się lekturą fragmentów dialogów z różnych okresów twórczości Platona. Przeczytamy fragmenty kilku wczesnych dialogów, w których pojawiają się początki teorii idei (Kratylos, Menon), pobieżnie przyjrzymy się również tekstom okresu środkowego (Fedon, Fajdros, Timajos). Naszym głównym przedmiotem zainteresowania będzie kilka mniej znanych argumentów z okresu środkowego (Państwo, ks. V; argument z Timajosa), które doczekały się współcześnie bardzo ciekawych interpretacji, oraz próby przeformułowania teorii idei w dialogach późnych (Parmenides, Sofista). W szczególności interesować nas będzie tzw. „problem trzeciego człowieka” (pojawiający się najpierw w Parmenidesie Platona, potem zaś u Arystotelesa). Drugim głównym tematem będą argumenty za teorią idei przedstawione w pismach Arystotelesa (które nie zawsze się pokrywają się z tym, co znajdujemy w dialogach Platona) oraz odpowiedzi Arystotelesa na te argumenty (zwłaszcza w Metafizyce oraz we fragmentach traktatu De ideis). W szczególności będzie nas interesować pytanie, czy koncepcje przedstawiane przez Arystotelesa odpowiadają na te same problemy filozoficzne, na które odpowiada teoria idei, oraz czy są równie skuteczne w ich rozwiązywaniu. W ramach tej części naszych głównym przedmiotem zainteresowania będzie tzw. argument z przedmiotu myśli, który pojawia się w De ideis i który jest oparty na argumencie znajdującym się w Platońskim Parmenidesie.
Większość tekstów będziemy czytać w polskich przekładach. W trakcie zajęć będziemy też posługiwać się anglojęzyczną literaturą przedmiotu (przede wszystkim książka Gail Fine, On Ideas, oraz kilka artykułów, a także materiały z klasycznych książek Rossa i Guthriego), więc znajomość angielskiego będzie przydatna.

Rodzaj przedmiotu

seminaria monograficzne
ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

Wiedza:
– Student ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w obszarze badań nad Platońską teorią idei
– zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla historii filozofii
– zna metody interpretacji tekstu filozoficznego

Umiejętności:
– czyta, interpretuje i konfrontuje różne teksty filozoficzne
– słucha ze zrozumieniem ustnej prezentacji idei i argumentów filozoficznych oraz posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych
– (dot. student studiów II stopnia) potrafi zanalizować logiczną strukturę wypowiedzi innych uczestników zajęć oraz ocenić wpływ ewentualnych błędów logicznych na konkluzywność argumentacji
– dobiera strategie argumentacyjne, konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę
– prowadzi na poziomie podstawowym (na pierwszym stopniu) lub zaawansowanym (na drugim i trzecim stopniu), pracę badawczą pod kierunkiem prowadzącego seminarium

Kompetencje:
– samodzielnie podejmuje i inicjuje proste działania badawcze
– na podstawie twórczej analizy nowych sytuacji i problemów samodzielnie formułuje propozycje ich rozwiązania
– jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów
– potrafi współdziałać i pracować w grupie przyjmując w niej różne role

Kryteria oceniania

– obecność na zajęciach
– przygotowanie do zajęć i aktywność
– referat lub praca roczna

Literatura

Platon (fragmenty dialogów), Kratylos, tłum. W. Stefański; Fajdros, Fedon, Państwo ks. V-VII, Sofista, Menon, Fileb, Timajos, Parmenides, tłum. W. Witwicki
Arystoteles (fragmenty), Metafizyka (ks. I, V i XIII), tłum. T. Żeleźnik, M. Krąpiec, A. Maryniarczyk
H. Cherniss, Aristotle’s Criticism of Plato and the Academy, Baltimore 1944.
B. Dembiński, Teoria idei. Ewolucja myśli platońskiej, Katowice 1999 (II wydanie).
G. Fine, On Ideas. Aristotle’s Criticism of Plato’s Theory of Forms, Oxford 1993.
J. Gajda, Platońska droga do idei, Wrocław 1993.
W.K.C. Guthrie, History of Ancient Greek Philosophy: vol. IV, Plato – the Man and his Dialogues. The Early Period, Cambridge 1975.
W.K.C. Guthrie, History of Ancient Greek Philosophy: vol. IV, The Later Plato and the Academy, Cambridge 1978.
W.D. Ross, Plato’s Theory of Ideas, Oxford 1951.
A. Silverman, The Dialectic of Essence. A Study of Plato’s Metaphysics, Princeton University Press, Princeton 2002.
W. Stróżewski, Wykłady o Platonie. Ontologia, Kraków 1992.
G. Vlastos, Platonic Studies, Princeton University Press, Princeton 1973.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3501-PTI18-S-OG w USOSweb