Płaszcz filozofa. Tradycja cynicka w starożytności 3501-PF-S-OG

Seminarium będzie poświęcone dziejom szeroko rozumianego starożytnego nurtu cynickiego, od zarania (wiek V/IV przed Chr.) aż po ostatniego znanego jego przedstawiciela (początek wieku VI po Chr.). Równolegle z analizą historycznych faz cynicyzmu (prapoczątek w działalności Sokratesa, geneza nurtu w działalności Antystenesa i/lub Diogenesa, klasyczny cynicki okres w działalności Diogenesa z Synopy, Kratesa z Teb i Hipparchii z Maronei, okresy recepcji klasycznego cynicyzmu w epokach hellenistycznej oraz cesarstwa rzymskiego z postaciami takimi, jak Bion Borystenes, Dion Chryzostom czy Maksym Cynik), na zajęciach zostanie podjęta – i to ze szczególnym naciskiem – problematyka zewnętrznego odbioru tradycji cynickiej. Wybór tego drugiego zakresu tematycznego został podyktowany zarówno przez stan źródeł do badania starożytnego nurtu cynickiego, niemal wyłącznie zewnętrznych względem niego, jak i przez samą naturę cynicyzmu; jeśli bowiem wspomniane dostępne źródła nie mylą, był to najprostszy (w teorii, a niekoniecznie praktyce), by nie powiedzieć najbardziej powierzchowny, z antycznych kierunków filozoficznych. Jeśli wniósł on coś naprawdę istotnego do dziejów zachodniej kultury, to właśnie utrwalił na wieki sygnalizowany w tytule seminarium motyw „płaszcza filozofa”, tj. wizerunek myśliciela, który niczym wędrowiec i tułacz w obcych stronach odnosi się z dystansem do zastanych zwyczajów, schematów życia i myślenia. Geneza tego wizerunku, rozmaicie ocenianego w różnych epokach (do których odniesienia dopełnią tematyki zajęć), warta jest analizy w czasach poszukiwania na nowo tożsamości filozofii jako dziedziny i nieodmiennie – dla filozofów jako poszukiwaczy życiowej mądrości.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

odbyty podstawowy kurs historii filozofii I (starożytnej i średniowieczej), zainteresowanie tematyką seminarium i chęć aktywnego w nim uczestniczenia

Efekty kształcenia

Wiedza:
– Student wymienia tytuły i autorów najważniejszych źródeł do badania starożytnego cynicyzmu, wskazując przy tym nastawienie danego autora do badanego ruchu filozoficznego, charakteryzuje naturę tych źródeł;
– wymienia przedstawicieli nurtu cynickiego, charakteryzuje specyfikę doktryny i postawy życiowej najważniejszych z nich;
– dokonuje periodyzacji ruchu cynickiego, wyjaśnia różnicę pomiędzy poszczególnymi okresami, ale także tłumaczy, w czym tkwi tożsamość i ciągłość filozofii cynickiej;
– wyjaśnia znaczenie wizerunku cynika i wskazuje na jego rolę w kształtowaniu stereotypu filozofa w starożytności i, w miarę możliwości, również w późniejszych epokach.
Umiejętności:
– Student wyszukuje literaturę źródłową (w przekładach) i przedmiotu do badań nad starożytnym cynicyzmem;
– rekonstruuje faktograficzną zawartość analizowanych źródeł i opracowań, w podstawowym zakresie przeprowadza krytykę owych źródeł;
– rekonstruuje argumentacyjną zawartość analizowanych źródeł i opracowań, wyodrębnia kluczowe pojęcia i związki pomiędzy nimi;
– formułuje własne wnioski co do natury badanego przedmiotu w oparciu o zdobyte informacje, wskazuje, w miarę możliwości, na dalsze możliwe obszary badawcze.
Kompetencje społeczne:
– Student prowadzi dyskusję w sposób kulturalny i rzeczowy;
– wskazuje na znaczenie zgłębianych zagadnień w dziejach myśli i kultury zachodniej, także współczesnej (dziedzictwo sokratyczne, stereotyp filozofa-cynika, tożsamość filozofii jako dziedziny);
– w miarę możliwości podejmuje własne poszukiwania badawcze, związane z tematyką zajęć, poszukuje w niej inspiracji do refleksji o społeczeństwie, w którym żyje i o podzielanych przez nie wartościach.

Kryteria oceniania

– obecność
– przygotowanie do zajęć i aktywny w nich udział
– fakultatywnie: prezentacja referatu na wybrany temat, mieszczący się w tematyce zajęć

Literatura

Teksty źródłowe: G. Giannantoni, Socraticorum Reliquiae, t. II, Roma 1990; L. Paquet, Les cyniques grecs, Fragments et témoignages, Ottawa 1975; The Cynic Epistles: A Study Edition, A. J. Malherbe (red.), Missoula MT 1977; Ksenofont, Pisma sokratyczne, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1967; Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, przeł. I. Krońska, K. Leśniak, W. Olszewski, Warszawa 1968; Krates, Fragmenty, przeł. K. Wandowicz, Wrocław 2012; Seneka, Dialogi, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1963; Epiktet, Diatryby, Encheiridion, z dodaniem Fragmentów oraz Gnomologium Epiktetowego, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1961; Lukian, Pisma wybrane, przeł. W. Madyda, Warszawa 1957; Lukian, Dialogi I-III, przeł. W. Madyda, Wrocław 1960-66; Klemens Aleksandryski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, t. 1-2, przeł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 1994; Orygenes, Przeciw Celsusowi, przeł. K. Kalinkowski, Warszawa 1986; Teodoret z Cyru, Leczenie chorób hellenizmu, przeł. K. Kalinkowski, Warszawa 1981.
Opracowania: R. Dudley, A History of Cynicism. From Diogenes to the 6th Century A.D., London 1937; Le cynisme ancien et ses prolongements. Actes du colloque international du CNRS, Paris 22-25 juillet 1991, M.-O. Goulet-Cazé, R. Goulet (red.), Paris 1993; E. L. Navia, Classical Cynicism. A Critical Study, Westport CT, London 1996; The cynics: the cynic movement in antiquity and its legacy, R. Bracht Branham, M.-O. Goulet-Cazé (red.), Berkeley CA 1997; W. Desmond, Cynics, Berkeley, Los Angeles CA 2008; F. Sayre, Diogenes of Sinope: A Study of Greek Cynicism, Baltimore 1938; G. Pianko, Krates z Teb – cynik i parodysta, Warszawa 1954; M. Szarmach, Dion z Prusy. Monografia historyczno-literacka, Toruń 1979; E. L. Navia, Diogenes of Sinope: the man in the tub, Westport CT 1998; E. L. Navia, Diogenes the Cynic: The War Against the World, Amherst NY 2005; M. Kostyra, Cynizm jako kategoria diagnozy społeczeństw ponowoczesnych, rozprawa doktorska IF UW, Warszawa 2013.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3501-PF-S-OG w USOSweb