Wstęp do językoznawstwa ogólnego 3501-KOG-WJO-OG

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z głównymi problemami językoznawstwa ogólnego oraz przygotowanie ich do studiowania (samodzielnego i pod kierunkiem nauczycieli akademickich) innych dyscyplin lingwistycznych.
„Wstęp do językoznawstwa” jest więc pomyślany jako przedmiot propedeutyczny. Chodzi w nim nie tylko o dostarczenie studentom pewnej porcji wiedzy na temat budowy języka oraz sposobów jego używania, ale również zapoznanie ich z głównymi narzędziami i metodami współczesnej lingwistyki, wdrożenie do samodzielnej, twórczej lektury tekstów naukowych, pomoc w opanowaniu językoznawczego żargonu. Ważnym zadaniem tego przedmiotu jest również wyrównanie poziomu słuchaczy, którzy przychodzą z różnych środowisk, różnych szkół i dla których te zajęcia będą stanowiły być może pierwszą okazję do zetknięcia się z trudnymi, bo abstrakcyjnymi, problemami lingwistycznymi.
Zakres poszczególnych tematów wspólny dla wykładu i ćwiczeń
1 Miejsce językoznawstwa wśród innych nauk.
2 Wyrażenia języka naturalnego na tle pozostałych rodzajów znaków.
3 Istota znaku językowego. Podstawowe cechy wyrażeń językowych.
4 Mowa a pismo. Typy pisma.
5 Język (langue) i wypowiedź (parole) wśród faktów mowy (langage). Różne poziomy abstrakcji w opisie zjawisk mowy.
6 Aspekty badań lingwistycznych. Językoznawstwo wewnętrzne i zewnętrzne. Językoznawstwo statyczne (synchroniczne) i ewolucyjne (diachroniczne).
7 Czym jest język?. Istota opozycji w języku. Opozycje fonologiczne, gramatyczne i leksykalne. Podstawowe cechy języka.
8 Dwuklasowość języka a jego podwójne rozczłonkowanie języka. Elementy znaczące (morfemy) i nieznaczące (fonemy). Typy morfemów i ich funkcje.
9 Typologia języków ze względu na wyposażenie w morfemy fleksyjne: języki izolujące i syntetyczne, fleksyjne i aglutynacyjne.
10 Problemy segmentacji tekstu. Procedury wyodrębniania jednostek języka. Rola układów proporcjonalnych.
11 Podziały wyrazów na części mowy (kryteria, problemy, pytania).
12 Słownictwo jako system. Podstawowe relacje semantyczne: synonimia, antonimia, konwersja, hiponimia.
13 Funkcje języka wg modeli K. Bühlera i R. Jakobsona.

Uwaga zostanie ześrodkowana na usytuowaniu wyrażeń języka naturalnego wśród innych zjawisk o charakterze semiotycznym, a następnie uchwyceniu istoty mechanizmu mowy (langage) oraz opisie struktury i funkcjonowania systemu językowego (langue) w relacji do jego zastosowań (parole). Przedmiotem szczegółowych rozważań staną się dwie podstawowe klasy jednostek języka: jednostki leksykalne (składające się na słownik) oraz jednostki operacyjne (konstytuujące gramatykę danego systemu). Charakterystyce poddane będą podstawowe produkty podwójnego rozczłonkowania języka składające się na jego podsystemy, a więc z jednej strony podsystem elementów unilateralnych (fonologiczny), z drugiej zaś podsystemy wyrażeń bilateralnych (morfologiczny, leksykalny i składniowy).
Szacowana liczba godzin, które student powinien przeznaczyć na osiągnięcie efektów uczenia się: 30h (wykład) + 45h pracy własnej.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

nabyta wiedza

zdaje sobie sprawę z usytuowania wyrażeń języka naturalnego w świecie znaków [K_W03, K_W06, K_W10]
zna podstawowe pojęcia, definicje i kategorie z zakresu językoznawstwa ogólnego [K_W01, K_W02, K_W10]
rozumie, czym jest język naturalny, jakie są jego cechy charakterystyczne, funkcje i podsystemy [K_W10]
wie, jakie są główne aspekty badań lingwistycznych [K_W04, K_W05, K_W06, K_W10, K_W21]
nabyte umiejętności
czyta i analizuje teksty lingwistyczne [K_U02, K_U05, K_U19]
podejmuje próby samodzielnej analizy materiału językowego [K_U01, K_U02, K_U03, K_U04]
umie usytuować językoznawstwo wśród innych dyscyplin naukowych; [K_U01, K_W03]
dostrzega różnice między systemem języka, a jego użyciem [K_U01]
nabyte kompetencje społeczne: wykład
uważnie i aktywnego słucha innych [K_K02]
umie śledzić tok myślenia innych osób [K_K02]
selekcjonuje i porządkuje informacje uzyskane w procesie komunikacji [K_K07]
jasno komunikuje trudne abstrakcyjne zagadnienia [K_K07, K_K08]

Kryteria oceniania

kontrola obecności, egzamin pisemny

Literatura

Bogusławski A., 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, "Poradnik Językowy" 1976 / 8, s. 356-364.
Bühler K., 1934, Teoria języka, przeł. J. Koźbiał, Uniwersitas, Kraków 2004.
Jakobson R., 1960, Poetyka w świetle językoznawstwa, przeł. K. Pomorska, [w:] „Pamiętnik Literacki” 1960 z. 2, s. 431-444, lub [w:] tegoż: W poszukiwaniu istoty języka, t. 2, PIW, Warszawa 1989, s. 23-36.
Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, PWN, Warszawa.
Hjelmslev L., 1979, [1943] , „Langue” i „parole” oraz Prolegomena do teorii języka, [w:] Językoznawstwo strukturalne, red. H. Kurkowska, A. Weinsberg, Warszawa: PWN.
Polański K. red., 1999, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Ossolineum.
de Saussure F., (1916), Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, Warszawa 1991: PWN, Wstęp: rozdz. 3-6; Cz. I (Zasady ogólne): rozdz. 1-2; Cz. II: rozdz. 1-5.
de Saussure F., 2004, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł. M. Danielewiczowa, Warszawa 2004: Wyd. Dialog, Przedmowa do wydania polskiego, z cz. „O dwoistej naturze języka” p. 1, 2a, 2b, 2e, 3a, 3f, 6c, 24-27, 29a, z cz. „Dokumenty dawne” trzy wykłady genewskie, s. 142-167.
Wierzbicka A., 1967, O języku dla wszystkich, PWN, Warszawa.
Hockett Ch., 1979, Zagadnienie uniwersaliów w języku, [w:] Językoznawstwo strukturalne, red. A. Weinsberg, H. Kurkowska, Warszawa: PWN.
Lachur Cz., 2004, Zarys językoznawstwa ogólnego, Wydawnictwa Uniwersytelu Opolskiego, Opole.
Lyons J., 1975, Wstęp do językoznawstwa, PWN, Warszawa.
Martinet A., 1960, [Podwójne rozczłonkowanie języka], [w:] Semiotyka dziś i wczoraj, red. L. Koj, J. Pelc, Ossolineum, Wrocław 1991.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3501-KOG-WJO-OG w USOSweb