Filozofia hermeneutyczna: Inspiracje, klasycy, radykalizacje 3501-FH18-S
Pojęcie „filozofia hermeneutyczna” spopularyzowało się w latach 70. XX wieku. Jest to z pewnością jeden z najbardziej znaczących nurtów życia filozoficznego ostatnich dziesięcioleci, choć według niektórych filozofia ta nie znalazła dotąd swego ostatecznego wyrazu. Znajduje się ciągle w fazie kształtowania się, czego świadectwem są kolejne jej ujęcia. Sporne jest to, kiedy filozofia ta została zapoczątkowana, gdyż w literaturze filozoficznej funkcjonują różne jej określenia. Sporny jest też jej aktualny stan, gdyż potrzeba radykalizowania myśli Gadamera i Ricoeura jawi się w sposób problematyczny.
Z uwagi na szeroki zakres problemów związanych z tą koncepcją filozofowania i liczne grono jej reprezentantów, zadania seminarium muszą zostać ograniczone do trzech tytułowych kwestii i do analiz dokonań siedmiu filozofów (poza spotkaniem wstępnym i kończącym). Umożliwi to uzyskanie pogłębionej wizji głównych inspiracji tej filozofii, zaznajomienie się z dokonaniami jej klasyków, czyli Gadamera i Ricoeura oraz z sensem radykalizowania tej filozofii obecnym w dziele Vattima i Caputa.
Zestaw zagadnień omawianych na seminarium przedstawiam wraz z literaturą przedmiotu.
Zdecydowana większość lektur będzie dostępna w języku polskim. W przypadku omawiania poglądów Vattima i Caputa konieczne będzie również odwołanie do prac dostępnych w języku angielskim.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
Student wie, czym jest filozofia hermeneutyczna.
Student zna poglądy i dorobek głównych reprezentantów filozofii hermeneutycznej.
Student wie, jakie były główne inspiracje filozofii hermeneutycznej.
Student wie, na czym polega radykalizacja filozofii hermeneutycznej.
Nabyte umiejętności:
Student umie rozpoznać specyfikę filozofii hermeneutycznej na tle innych koncepcji współczesnej filozofii.
Student umie wskazać osiągnięcia i ograniczenia filozofii hermeneutycznej.
Student jest w stanie dyskutować na temat dorobku reprezentantów filozofii hermeneutycznej.
Nabyte kompetencje społeczne:
Student umie dyskutować na temat dorobku filozofii hermeneutycznej z reprezentantami innych stanowisk filozoficznych.
Student jest w stanie stosować osiągnięcia filozofii hermeneutycznej w trakcie podejmowania różnych zagadnień filozoficznych związanych z praktyką życia społecznego.
Kryteria oceniania
Na końcową ocenę składa się ocena wygłoszonego referatu, ocena przygotowania i aktywności na spotkaniach seminarium oraz obecność na ogromnej większości spotkań (można mieć do pięciu nieobecności w ciągu roku).
Literatura
Zajęcia wstępne
Czym jest hermeneutyka jako filozofia? (Odo Marquard – „Pytanie o pytanie, na które odpowiedzią jest hermeneutyka”, w: Marquard, „Rozstanie z filozofią pierwszych zasad”).
Nietzsche
Problematyka interpretacji u Nietzschego (Nietzsche – „Pisma pozostałe 1876-88”, s. 201-211).
Genealogia jako nowa strategia interpretacyjna (Nietzsche – „Z genealogii moralności”, §1-8 i §24-28).
Stosunek Nietzschego do filozofii (Nietzsche – „Wola mocy”, Księga 2, Filozofia jako wyraz dekadencji).
Dilthey
Filozoficzny problem nauk humanistycznych (Dilthey – „Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych”, s. 20-30, 90-111)
Problematyka rozumienia w myśli Diltheya i rola hermeneutyki („Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych”, s. 190-211 i „Rozumienie” w: Z. Kuderowicz, „Dilthey”, s. 214-233).
Spojrzenie Diltheya na filozofię i jej historię (Dilthey – „O istocie filozofii”, s. 22-42, 95-98).
Heidegger
Idea hermeneutyki faktyczności. Pojawienie się hermeneutyki w myśli Heideggera (Heidegger – „Ontologia (hermeneutyka faktyczności)”, s. 11-27, 36-40, 43, 46-48, 70-71).
Problematyka hermeneutyczna w Byciu i czasie (Heidegger – „Bycie i czas” §7, 31,32).
Czy późny Heidegger jest filozofem? (Heidegger – „Onto-teo-logiczny charakter metafizyki”, w: „Principia” t. XX).
Na czym polega związek myśli późnego Heidegegra z problematyką hermeneutyczną? (Heidegger – „Czym jest metafizyka? Wprowadzenie”).
Gadamer
Idea hermeneutyki filozoficznej. Stosunek Gadamera do Heideggera (Gadamer – „Prawda i metoda” [wszystkie omawiane teksty tego filozofa będą pochodziły z tego dzieła, strony odnoszą się do wydania z 1993 roku], s. 23-36, 247-255).
Kwestia filozoficzności hermeneutyki filozoficznej (s. 256-291).
Językowość a proces hermeneutyczny (s. 353-371)
Język a ontologia hermeneutyczna (s. 399-415)
Hermeneutyka filozoficzna a filozofia hermeneutyczna (s. 429-431, 439-442)
Ricoeur
Pojawienie się problematyki hermeneutycznej w myśli Ricoeura (Ricoeur – „O interpretacji. Esej o Freudzie”, rozdziały 2 i 3).
Zadanie hermeneutyki w myśli Ricoeura z lat 70. (Ricoeur – „Język, tekst, interpretacja”, s. 191-223).
Idea hermeneutyki ‘siebie’, czyli bycia sobą (Ricoeur – „O sobie samym jako innym”, s. 494-527).
Vattimo
Odniesienie Vattimo do dokonań Nietzschego, Heideggera i Gadamera (Vattimo – „Koniec nowoczesności”, s. 15-25, 103-118, 153-169).
Nihilistyczne powołanie hermeneutyki (Vattimo – „Poza interpretacją”, s. 11-24).
Sposób uprawomocnienia hermeneutyki (Vattimo – „Poza interpretacją”, s. 91-111).
Zbliżenie hermeneutyki Vattima do religii (Vattimo – „Ślad śladu”, w: Derrida, Vattimo, „Religia…”, s. 53-66 i „Poza interpretacją”, s. 55-70).
Hermeneutyka zradykalizowana wobec problematyki emancypacji (Vattimo – „Nihilism and Emancipation”, s. 90-113).
Hermeneutyka zradykalizowana jako projekt polityczny – idea hermeneutycznego komunizmu (Vattimo – „Komunizm hermeneutyczny”, w: „Myśl mocna, myśl słaba”, s. 181-193).
Caputo
Idea ‘zimnej’ hermeneutyki (Caputo – „Heidegger i Derrida: zimna hermeneutyka”, w: „Nowa Krytyka”, nr. 12).
Projekt hermeneutyki radykalnej (Caputo – “Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project”, s. 1-7, 95-119 (209-234).
Hermeneutyka radykalna a teologia (Caputo – “On the Weakness of God and the Theology of the Event, w: Caputo, After the Death of God”).
Spotkanie końcowe
Hermeneutyka jako przyszłość filozofii (A. Przyłębski – „Hermeneutyczna przyszłość filozofii”, w: A. Przyłębski, „Krytyka hermeneutycznego rozumu. Preliminaria”, s. 7-29).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: