Filozofia antyczna jako terapia duszy i ćwiczenie duchowe 3501-FATD-S
Sokrates i Platon, dowodzą, że przedsokratejski paradygmat uprawiania filozofii, sprowadzający się do badania natury świata, jest niewystarczający. Filozofia zyskuje wymiar terapeutyczny. Obok badania natury (historie), pojawia się postawa troski o „duszę” (epimeleia, therapeia psyches). Zgodnie z klasycznym ujęciem dziejów filozofii, dokonanym przez Cycerona, działalność Sokratesa stanowi przełom w sposobie filozofowania Greków. Filozofia zostaje sprowadzona z „nieba na ziemię”, a wraz ze zmianą przedmiotu dociekań, zmienia się również nastawienie filozofii. Ten schematyczny obraz jest tylko częściowo prawdziwy, nie uwzględnia bowiem całego kontekstu kulturowego ówczesnego życia intelektualnego Grecji, w tym ruchu sofistycznego, narodzin medycznej tradycji hipokratejskiej czy przemian politycznych w Atenach. Tradycję sokratejskiej troski o duszę podejmuje większość szkół filozoficznych starożytności. Przede wszystkim u Platona uprawianie filozofii przybiera postać odrębnego sposobu życia (bios), prowadząc do wyłonienia się „ćwiczeń duchowych”, technik, które mają kształtować myślenie, emocje i postawy, przeradzając się w nowy habitus. Podczas seminarium będziemy zastanawiać się nad możliwą genezą Sokratejskiego przełomu oraz jego reinterpretacją, której dokonują myśliciele antyczni. Przyjrzymy się związkom filozofii z medycyną grecką oraz zastanowimy się nad istotą terapeutycznego paradygmatu w filozofii antycznej. Prześledzimy również współczesne interpretacje filozofii starożytnej, wydobywające jej praktyczny wymiar (P. Hadot, M. Nussbaum), próbując zarazem wskazać ich ograniczenia.
Zajęcia będą koncentrowały się wokół następujących zagadnień:
# Sokrates i Platon a wyłonienie się nowej koncepcji psyche
# wpływ medycyny starożytnej na refleksję etyczną;
# „ćwiczenia duchowe”;
# terapia namiętności;
# wzorzec osobowy: filozof, mędrzec, theios aner;
# filozofia a doświadczenia graniczne (cierpienie, wygnanie, śmierć);
# neoplatońska konwersja.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
wiedza:
- umiejętność rzetelnej analizy tekstów źródłowych, ich założeń i argumentacji wraz z odniesieniem do ich formy i tradycji literackiej oraz kontekstu historyczno-kulturowego;
- znajomość terminologii filozoficznej w języku greckim, łacińskim i polskim, świadomość jej genezy i kształtowania się;
- wiedza o kształtowaniu się nurtów i szkół filozoficznych, ich istocie i wzajemnych zależnościach;
- wiedza o historycznym kształtowaniu się pojęć i kategorii, którymi dzisiaj operuje historyk filozofii.
umiejętności:
- świadomość trudności warsztatowych stojących przed historykiem filozofii, kontrowersji i nierozstrzygniętych problemów w obrębie historii filozofii starożytnej, a przez to możliwość formułowania istotnych pytań badawczych.
kompetencje społeczne:
- formułowanie własnego stanowiska w dyskusji oraz gotowość do poddania go własnej krytycznej ocenie w obliczu przekonujących argumentów;
- świadomość znaczenia antycznego dziedzictwa filozoficznego.
Kryteria oceniania
-obecność na zajęciach
-aktywność na zajęciach
-praca pisemna lub krótki referat
Literatura
Wybrane teksty źródłowe:
Filozofia przedsokratejska, G.S.Kirk, J.E.Raven, M.Schofield, przeł. J.Lang, Warszawa 1999.
Korpus hipokratejski
Tukidydes, Wojna peloponeska (wybór)
Platon, Charmides, Gorgiasz, Państwo
Epikur, Listy
Stoicorum veterum fragmenta
Muzoniusz Rufus, Diatryby
Epiktet, Diatryby, Encheiridion (wybór)
Marek Aureliusz, Rozmyślania (do siebie samego)
Seneka, Listy (wybór), Zagadnienia przyrodnicze
Plutarch, O wygnaniu
Plotyn, Enneady (wybór)
Porfiriusz, List do Marcelli
Wybrana literatura uzupełniająca:
*Claus David B., Toward the Soul. An Inquiry into the Meaning of Psyche, Yale UP 1981.
*Domański J., 'Scholastyczne' i 'humanistyczne' pojęcie filozofii, Kęty 2005
*Furley D.J., The early history of the concept of soul, „Bulletin of the Institute of Classical Studies”, 3, 1965, 1-18.
*Hadot I., The Spiritual Guide; [w:] Classical Mediterranean Spirituality, red. A.H. Armstrong, Crossroad-New York 1986
*Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa 2003.
*Hadot P., Twierdza wewnętrzna. Wprowadzenie do 'Rozmyślań' Marka Aureliusza, przeł. P. Domański, Kęty 2004.
*Lain Entralgo P., The Therapy of the Word in Classical Antiquity, Yale UP 1970.
*Nehamas A., The Art of Living. Socratic Reflections from Plato to Foucault, University of California Press 1998.
*Nussbaum M.C., The Therapy of Desire. Theory and Practice in Hellenistic Ethics, Princeton UP 1996.
* Snell B., Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach europejskiego myślenia, przeł. A. Onysymow, Warszawa 2009.
*Stephens, W.O., Epictetus on How the Stoic Sage Loves, 'Oxford Studies in Ancient Philosophy' 14, 1996, 193-210.
*Sullivan, Sh. D., Psychological and ethical ideas: what early Greeks say, New York, Leiden 1945.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: