Filozofia języka 3501-DWF34FL
Celem kursu jest krytyczna analiza głównych zagadnień analitycznej filozofii języka. Kurs rozpoczyna się od rozważenia zależności między odniesieniem przedmiotowym a znaczeniem wyrażeń (nazwy własne, deskrypcje określone i nieokreślone, terminy naturalnorodzajowe, wyrażenia okazjonalne). Później koncentruje się na wkładzie znaczeniowym, jaki wyrażenia proste wnoszą do wyrażeń złożonych. Przedstawione zostaną podstawy gramatyk kategorialnych. Następnie omawiane będą związki między znaczeniem a prawdą (warunki prawdziwości a znaczenie, weryfikacjonizm, semantyka sytuacyjna, holizm). Omówione zostaną również problemy z adekwatną analizą nastawień sądzeniowych oraz wpływ kontekstu na znaczenie. W końcu przedstawione zostaną zależności między znaczeniem a użyciem oraz niedosłowne użycia wyrażeń (metafora i ironia).
I. Znaczenie a odniesienie
1. Teorie odniesienia
a) nazwy własne (teorie deskryptywne, niedeskryptywne i hybrydowe, okazjonalne, formularzowe; sztywne desygnowanie, bezpośrednie odniesienie)
b) deskrypcje (deskrypcje określone i nieokreślone, atrybutywne i referencyjne)
c) odniesienie semantyczne i odniesienie nadawcy
d) wyrażenia okazjonalne
2. Teorie znaczenia
a) asocjacyjna i propozycjonalna
b) odniesienie bezpośrednie i sąd jednostkowy
c) znaczenie jako użycie
d) teorie psychologiczne (Grice)
e) semantyka intensjonalna i światy możliwe
f) sceptycyzm znaczeniowy
3. Internalizm a ekternalizm semantyczny
a) eksperyment Ziemi Bliźniaczej
b) „artretyzm” i „kanapa”
4. Intencjonalność
5. Nastawienia sądzeniowe, modalność de re i de dicto
II. Składnia logiczna
a) Zadania teorii składni: zasada kompozycjonalności.
b) Ajdukiewicz i gramatyka kategorialna.
c) Zasada funktorowości: Fregowskie źródła gramatyki kategorialnej
d) Kategorie semantyczne a intencjonalność: Husserlowskie źródła gramatyki kategorialnej
e) Geach i bogate systemy gramatyki kategorialnej.
f) Gramatyka kategorialna, Gramatyka Montague, gramatyka generatywna – najważniejsze podobieństwa i różnice
III. Znaczenie i prawda
a) realizm i antyrealizm znaczeniowy: warunki prawdziwości a warunki stwierdzalności
b) holizm
c) semantyka sytuacyjna
IV. Znaczenie a użycie i kontekst
1. Minimalizm semantyczny a kontekstualizm
a) Kontekst i jego rola
b) Minimalizm, kontekstualizm, indeksykalizm, relatywizm prawdziwości
c) Implikatury, implisitury i eksplikatury
d) Zjawisko niedookreślenia semantycznego i pragmatyka warunków prawdziwości
e) Metafora i ironia
Rodzaj przedmiotu
fakultatywne
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
Student zna klasyczne teorie znaczenia i odniesienia przedmiotowego
Student zna główne gramatyki kategorialne
Student wie, co to są czynności mowy, implikatury i presupozycje
Student wie na czym polega różnica między internalizmem I eksternalizmem semantycznym i potrafi wskazać konsekwencje, jakie wynikają z przyjęcia tych stanowisk
Student zna podstawowe sposoby analizy nastawień sądzeniowych
Student wie o co chodzi w sporze między minimalizmem semantycznym a kontekstualizmem.
Nabyte umiejętności:
Student potrafi przeprowadzić analizę semantyczno-kategorialną zdań języka naturalnego
Student potrafi przedstawić główne argumenty na rzecz tezy, że różnica między deskrypcjami referencyjnymi i atrybucyjnymi jest różnicą semantyczną
Student potrafi podać argumenty za jednorodną analizą deskrypcji określonych i nieokreślonych
Student potrafi odróżnić znaczenie semantyczne od znaczenia nadawcy
Student potrafi wyjaśnić, na czym polega intencjonalność
Student potrafi zidentyfikować presupozycje i implikatury konwersacyjne danej wypowiedzi
Student potrafi scharakteryzować użycia metaforyczne i ironiczne wyrażeń
Student odróżnia zdania de re od zdań de dicto; potrafi scharakteryzować zdania przypisujące nastawienia sądzeniowe
Nabyte kompetencje społeczne:
Umiejętność słuchania ze zrozumieniem
umiejętność funkcjonowania w sytuacji ekspozycji społecznej (przy zadawaniu pytań prowadzącemu)
Kryteria oceniania
Efekty uczenia się będą kontrolowane za pomocą egzaminu, obejmującego wiedzę z zakresu wykładów oraz lektur obowiązkowych. Oceniana będzie zarówno wiedza, jak i umiejętność jej zastosowania w praktycznych przykładach.
Literatura
Podręczniki
Przewodnik po filozofii języka. Red. J. Odrowąż-Sypniewska (w przygotowaniu). WAM.
10 wykładów z filozofii języka. B. Stanosz. Biblioteka Myśli Semiotycznej.
Pragmatyka. S. C. Levinson. PWN.
Philosophy of Language. A Contemporary Introduction. W. Lycan. Routledge.
The Blackwell Guide to the Philosophy of Language. Red. M. Devitt i Richard Hanley. Blackwell.
Oxford Companion to the Philosophy of Language. Red. E. Lepore i B. Smith
Routledge Companion to the Philosophy of Language. Red. G. Russell i D. Fara.
Zbiory artykułów
Fragmenty filozofii analitycznej. Filozofia języka. Red. B. Stanosz. PWN.
Logika i język. Red. J. Pelc. PWN.
Philosophy of language. Red. A.P. Martinich. OUP.
Readings in the Philosophy of Language. Red. P. Ludlow. MIT Press.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: