TABS: Tradycjonalizm, konserwatyzm, nacjonalizm społeczeństw Europy Srodkowo-Wschodniej – z perspektywy badań nad wartościami 3500-TABS-TKN

Międzynarodowy projekt badawczy dotyczący zmian systemów wartości
Europejczyków (European Values Study) został zaprojektowany w
określonych ramach teoretycznych, którymi były przede wszystkim
popularne w latach siedemdziesiątych teorie modernizacji, uniwersalizacji
oraz racjonalizmu zachodnioeuropejskiego. W latach dziewięćdziesiątych

była to teoria Ronalda Ingleharta zakładająca dwa kierunki przemian
wartości, zależnych od globalnych procesów rozwoju gospodarczego i
modernizacji. Pierwszy z tych kierunków to zmiany na skali wartości, od
uznawania tradycyjnych wzorów instytucji i autorytetów, do wartości
świecko-racjonalnych, podkreślających indywidualne osiągnięcia. Drugi
kierunek zmian – to przejście od orientacji na wartości materialistyczne
do wartości postmaterialistycznych. Podejście to spotykało się z krytyką
(np. Scotta Flanagana) wskazującą, że Inglehart nie dostrzega bardziej
podstawowych zmian zachodzących w społeczeństwach
zachodnioeuropejskich.
W trakcie seminarium zajmiemy się przemianami wartości w
społeczeństwach regionu Europy Środkowej i Wschodniej i zastanowimy
się m.in. nad tym, czy ostatnie wybory polityczne tych społeczeństw (w
Polsce po roku 2015) można traktować jako argumenty podważające
prawdziwość (lub uniwersalność) teorii Ingleharta, czy też należy raczej
poszukiwać innych interpretacji.
Dane zebrane w czterech falach badania EVS dają możliwość weryfikacji
tych hipotez w zbiorze krajów różniących się poziomem rozwoju
ekonomicznego, systemem politycznym, historią i stopniem religijności.
Zajęcia będą poświęcone m.in. następującym zagadnieniom:
1. Omówienie zmian zachodzących w obrębie teorii, które
stanowiły oparcie dla badań empirycznych i pokazanie, jak te
zmiany wpływały zarówno na sposób zbierania danych, jak na ich
interpretacje
2. Prześledzenie zmiany systemów wartości w różnych krajach i
grupach krajów (np. Polska i kraje Europy Środkowej) w
kontekście procesów integracji europejskiej i ingerujących w nie
zjawisk kryzysowych.
3. Analiza „słabych punktów” porównywalności istniejących danych
takich, jak np. odmienne rozumienie podstawowych pojęć (np.
demokracja, wolność) w różnych krajach i różnych obszarach
Europy.
4. Omówienie strony teoretycznej podejść analitycznych
wykorzystywanych w analizie danych EVS, jak np. multilevel
analysis, czyli wielopoziomowa analiza regresji.
Będziemy korzystać także z danych jakościowych (np. treści mediów,
wywiadów) oraz z innych bardziej aktualnych sondaży – np. European
Social Survey (ostatnia dostępna runda w 2020 r.) i ewentualnie innych
danych, zaproponowanych przez uczestników seminarium.
Podczas seminarium będą omawiane zarówno kwestie teoretyczne, jak i
zagadnienia z zakresu socjologii empirycznej i analizy danych oraz sposób
przekładania założeń teoretycznych na projekty badawcze i na analizy
socjologiczne.
Seminarium można wykorzystać jako okazję do rozwinięcia umiejętności
analizy danych ilościowych, jednak osoby zainteresowane teorią także
znajdą tu coś dla siebie.