TABS: Tradycjonalizm, konserwatyzm, nacjonalizm społeczeństw Europy Srodkowo-Wschodniej – z perspektywy badań nad wartościami 3500-TABS-TKN
Międzynarodowy projekt badawczy dotyczący zmian systemów wartości
Europejczyków (European Values Study) został zaprojektowany w
określonych ramach teoretycznych, którymi były przede wszystkim
popularne w latach siedemdziesiątych teorie modernizacji, uniwersalizacji
oraz racjonalizmu zachodnioeuropejskiego. W latach dziewięćdziesiątych
była to teoria Ronalda Ingleharta zakładająca dwa kierunki przemian
wartości, zależnych od globalnych procesów rozwoju gospodarczego i
modernizacji. Pierwszy z tych kierunków to zmiany na skali wartości, od
uznawania tradycyjnych wzorów instytucji i autorytetów, do wartości
świecko-racjonalnych, podkreślających indywidualne osiągnięcia. Drugi
kierunek zmian – to przejście od orientacji na wartości materialistyczne
do wartości postmaterialistycznych. Podejście to spotykało się z krytyką
(np. Scotta Flanagana) wskazującą, że Inglehart nie dostrzega bardziej
podstawowych zmian zachodzących w społeczeństwach
zachodnioeuropejskich.
W trakcie seminarium zajmiemy się przemianami wartości w
społeczeństwach regionu Europy Środkowej i Wschodniej i zastanowimy
się m.in. nad tym, czy ostatnie wybory polityczne tych społeczeństw (w
Polsce po roku 2015) można traktować jako argumenty podważające
prawdziwość (lub uniwersalność) teorii Ingleharta, czy też należy raczej
poszukiwać innych interpretacji.
Dane zebrane w czterech falach badania EVS dają możliwość weryfikacji
tych hipotez w zbiorze krajów różniących się poziomem rozwoju
ekonomicznego, systemem politycznym, historią i stopniem religijności.
Zajęcia będą poświęcone m.in. następującym zagadnieniom:
1. Omówienie zmian zachodzących w obrębie teorii, które
stanowiły oparcie dla badań empirycznych i pokazanie, jak te
zmiany wpływały zarówno na sposób zbierania danych, jak na ich
interpretacje
2. Prześledzenie zmiany systemów wartości w różnych krajach i
grupach krajów (np. Polska i kraje Europy Środkowej) w
kontekście procesów integracji europejskiej i ingerujących w nie
zjawisk kryzysowych.
3. Analiza „słabych punktów” porównywalności istniejących danych
takich, jak np. odmienne rozumienie podstawowych pojęć (np.
demokracja, wolność) w różnych krajach i różnych obszarach
Europy.
4. Omówienie strony teoretycznej podejść analitycznych
wykorzystywanych w analizie danych EVS, jak np. multilevel
analysis, czyli wielopoziomowa analiza regresji.
Będziemy korzystać także z danych jakościowych (np. treści mediów,
wywiadów) oraz z innych bardziej aktualnych sondaży – np. European
Social Survey (ostatnia dostępna runda w 2020 r.) i ewentualnie innych
danych, zaproponowanych przez uczestników seminarium.
Podczas seminarium będą omawiane zarówno kwestie teoretyczne, jak i
zagadnienia z zakresu socjologii empirycznej i analizy danych oraz sposób
przekładania założeń teoretycznych na projekty badawcze i na analizy
socjologiczne.
Seminarium można wykorzystać jako okazję do rozwinięcia umiejętności
analizy danych ilościowych, jednak osoby zainteresowane teorią także
znajdą tu coś dla siebie.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02 ma świadomość istnienia sporów teoretycznych i
metodologicznych prowadzonych we współczesnej socjologii, jest
refleksyjny i krytyczny wobec różnych stanowisk
K_W04 jest refleksyjny i krytyczny wobec problemu zróżnicowania
społecznego i nierówności społecznych
K_W05 posiada pogłębioną wiedzę o rodzajach więzi społecznych i
mechanizmach podtrzymywania ładu zbiorowego
K_W06 posiada pogłębioną wiedzę o zróżnicowaniu kulturowym i
jego przemianach, tożsamości kulturowej, interakcji i komunikacji
międzykulturowej
K_W10 posiada pogłębioną wiedzę na temat najważniejszych
międzynarodowych i krajowych badań socjologicznych
odnoszących się do wybranych obszarów rzeczywistości społecznej
lub wybranych subdyscyplin socjologii
K_W11 posiada pogłębioną wiedzę o normach i regułach
organizujących struktury i instytucje społeczne
K_W14 posiada pogłębioną wiedzę na temat założeń i twierdzeń
wybranych historycznych i współczesnych teorii socjologicznych
K_W15 podchodzi w sposób refleksyjny i krytyczny do wyboru
określonej perspektywy teoretycznej
K_U01 potrafi zidentyfikować przyczyny i przewidzieć potencjalne
skutki przeszłych i bieżących wydarzeń społecznych. Potrafi
formułować krytyczne sądy na temat bieżących i przeszłych
wydarzeń społecznych
K_U02 potrafi krytycznie selekcjonować informacje i materiały
niezbędne do pracy naukowej, korzystając z różnych źródeł (w
języku rodzimym i obcym) oraz posługując się nowoczesnymi
technologiami
K_U04 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz
metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych i
kulturowych we współczesnych społeczeństwach oraz ich
konsekwencji
K_U08 umie zinterpretować rolę kultury w funkcjonowaniu
jednostki i społeczeństwa
K_U09 potrafi wskazać związek przeczytanego tekstu naukowego z
problemami życia społecznego i ich badaniem
K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy posługując się
dowodami naukowymi
K_K09 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i
metodologiczne badań społecznych
Kryteria oceniania
Aktywność na zajęciach
Przygotowanie i przedstawienie na zajęciach własnej prezentacji dotyczącej
wybranego aspektu teoretycznego lub empirycznego związanego z tematyką
seminarium (praca indywidualna lub w zespołach dwuosobowych).
Napisanie recenzji wybranego artykułu naukowego w języku angielskim opartego
na badaniach empirycznych – artykuły do recenzji osoby uczestniczące w
zajęciach mogą znaleźć samodzielnie lub wybrać ze zbioru artykułów zebranych
przez prowadzącą zajęcia (praca indywidualna)
Literatura
Arts W., Hagenaars J., Halman L.(eds). 2003. The Cultural Diversity of
European Unity; .
Halman L., Luijkx R., van Zundert M. 2005. Atlas of European Values. Brill,
Tilburg University, Tilburg.
Inglehart R., Welzel C. 2004. Modernization, Cultural Change and
Democracy: The Human Development Sequence. Cambridge
University Press, New York.
Inglehart, R. 1990. Culture Shift in Advanced Industrial Society. Princeton
University Press, Princeton.
Inglehart, R., Norris P. (2009). Wzbierająca fala. PIW, Warszawa
Inglehart, R(et al.). 2004. Human Beliefs and Values: a cross-cultural
sourcebook based on 1999-2002 values survays.
Jasińska-Kania A. (red), 2012, Wartości i zmiany. Przemiany postaw
Polaków w jednoczącej się Europie. Wyd. Naukowe Scholar.
Warszawa.
Marody, M. (red.). (2021). Wartości w działaniu. (w szczególności rozdział
M. Marody, Wartości w dobie (globalnego) kryzysu, s. 271-296)
Welzel, C. (2007). Individual modernity. W The Oxford Handbook of
Political Behaviour (ss. 185–205).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: