TABS: Polskie wybory 1989-2023. Polityczne konsekwencje prawa wyborczego oczami socjologa 3500-TABS-PW
Polityczne i społeczne konsekwencje prawa wyborczego są przedmiotem zainteresowania politologów i prawników, w istocie jednak ich badanie i analiza musi posługiwać się przede wszystkim metodami i kategoriami socjologicznymi. Zresztą „szufladkowanie” wiedzy między dziedziny nauk społecznych zawsze jest nieco sztuczne i wtórne. Dla socjologa (jak i dla politologa) prawo jest jedną z instytucji, które kształtują rzeczywistość społeczną – i jako takie może być przedmiotem badań i analiz par excellence socjologicznych.
Politycy kształtując prawo wyborcze chcą poprzez nie wpływać na przebieg procesów politycznych – czasem im się to udaje, czasem jednak skutki ich działań są zupełnie odmienne od oczekiwań, bądź też pojawiają się całkowicie nieprzewidywane skutki uboczne. Czasem, w zmieniających się warunkach społecznych, drobny element systemu nabiera nagle wielkiego znaczenia. W ciągu trzydziestu pięciu lat, które minęły już od wyborów czerwcowych z 1989 roku zgromadziliśmy w tym zakresie bardzo wiele pouczających obserwacji. Choć koncentrować się będziemy na przypadku Polski, mechanizmy, którym będziemy się przyglądać, mają charakter uniwersalny.
Naturą seminarium jest to, że jego szczegółowy przebieg musi być współkształtowany przez uczestników. To przede wszystkim studenci powinni przygotowywać prezentacje poświęcone poszczególnym tematom (choć pierwsze prezentacje zapewne przedstawi prowadzący) i od zainteresowań uczestników będzie zależał ostateczny wybór tematów do prezentacji i dyskusji.
Poniżej podana ich lista jest do pewnego stopnia otwarta: w kilkunastu spotkaniach nie da się omówić całej „wyborczej historii Polski”, nawet ograniczając się do ostatnich kilkudziesięciu lat. Lista z założenia jest nadmiarowa (zostanie dokonana selekcja tematów w zależności od zainteresowań uczestników) i nie jest wykluczone dołączenie tematów zaproponowanych przez uczestników bądź takich, których znaczenie ujawni się dopiero w toku dyskusji na seminarium,
1. Wybory 1989. Ordynacja kontraktowa: nowość czy kontynuacja polskich rozwiązań wyborczych?
2. Wybory 1989. „Czy komuniści mogli utrzymać władzę po okrągłym stole”?
3. Co to jest system wyborczy? Jakie zmienne go określają (i jakie mogą przyjmować wartości)?
4. Wybory 1991 i 1993: rozdrobnienie i koncentracja parlamentu, ich źródła i sposoby kontrolowania.
5. Metody podziału mandatów w wyborach proporcjonalnych. Progresywna proporcjonalność.
6. Wybory 1993 i 1997. Strategiczne konsekwencje (i uwarunkowania) łączenia się i dzielenia.
7. Wybory 2001 (i nie tylko). Czy partie korzystają na manipulacjach prawem wyborczym (i czym w ogóle można manipulować)?
8. Wybory samorządowe 2014 (i nie tylko): Nieważne głosy, ważny problem. Jakie znaczenie ma grafika karty wyborczej (i czemu czasem je ma, a czasem nie ma).
9. Wszystkie wybory. Jak dzielić mandaty między okręgi wyborcze?
10. Dalsze problemy podziału mandatów między okręgi: dane demograficzne a wybory.
11. Parlament Europejski i degresywna proporcjonalność.
12. Wybory 2018-2023: społeczna kontrola wyborów, jej metody i znaczenie.
13. Wybory 2018-2023. Jak (i po co) zmieniać prawo wyborcze, a jak lepiej tego nie robić?
14. Wybory (prawie wszystkie). „Złudzenie wyboru?”. Czemu na listach są setki osób bez szans na wybór: o funkcjonalności i patologiach systemu „otwartej listy”.
15. Głosowanie z zagranicy: czy i jak to robić? Jacy są, jacy byli wyborcy z zagranicy?
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02 ma świadomość istnienia sporów teoretycznych i metodologicznych prowadzonych we współczesnej socjologii, jest refleksyjny i krytyczny wobec różnych stanowisk
K_W04 jest refleksyjny i krytyczny wobec problemu zróżnicowania społecznego i nierówności społecznych
K_W05 posiada pogłębioną wiedzę o rodzajach więzi społecznych i mechanizmach podtrzymywania ładu zbiorowego
K_W06 posiada pogłębioną wiedzę o zróżnicowaniu kulturowym i jego przemianach, tożsamości kulturowej, interakcji i komunikacji międzykulturowej
K_W10 posiada pogłębioną wiedzę na temat najważniejszych międzynarodowych i krajowych badań socjologicznych odnoszących się do wybranych obszarów rzeczywistości społecznej lub wybranych subdyscyplin socjologii
K_W11 posiada pogłębioną wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne
K_W14 posiada pogłębioną wiedzę na temat założeń i twierdzeń wybranych historycznych i współczesnych teorii socjologicznych
K_W15 podchodzi w sposób refleksyjny i krytyczny do wyboru określonej perspektywy teoretycznej
K_U01 potrafi zidentyfikować przyczyny i przewidzieć potencjalne skutki przeszłych i bieżących wydarzeń społecznych. Potrafi formułować krytyczne sądy na temat bieżących i przeszłych wydarzeń społecznych
K_U02 potrafi krytycznie selekcjonować informacje i materiały niezbędne do pracy naukowej, korzystając z różnych źródeł (w języku rodzimym i obcym) oraz posługując się nowoczesnymi technologiami
K_U04 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych i kulturowych we współczesnych społeczeństwach oraz ich konsekwencji
K_U08 umie zinterpretować rolę kultury w funkcjonowaniu jednostki i społeczeństwa
K_U09 potrafi wskazać związek przeczytanego tekstu naukowego z problemami życia społecznego i ich badaniem
K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy posługując się dowodami naukowymi
K_K09 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych
Kryteria oceniania
kolokwium zaliczeniowe, z uwzględnieniem premii za prezentację wygłoszoną na zajęciach lub pzredstawioną pisemnie
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2
Zasady zaliczania poprawkowego: jak w pierwszym terminie
Literatura
Zakres literatury zależeć będzie od zakresu przyjętych tematów; ponadto od autorów prezentacji oczekiwać się będzie dokonanie także własnych poszukiwań bibliograficznych. Z pewnością należy jednak uwzględnić między innymi:
1. Polskie prawo wyborcze („Kodeks wyborczy” z 2011 roku z późniejszymi zmianami i wcześniejsze ordynacje wyborcze do Sejmu)
2. Raciborski, Jacek: (1997) Polskie wybory. Zachowania wyborcze społeczeństwa polskiego 1989-1995, WN Scholar
3. Kamiński, Marek M. i Jarosław Gryz (1997) Koalicje wyborcze: Lekcja 1993 roku. W: Zbiorowi aktorzy polskiej polityki, Jacek Wasilewski (red.),s. 145-147. Warszawa: ISP PAN.
4. Kamiński, M. (1997). „Jak komuniści mogli zachować władzę po okrągłym stole?”, Studia Socjologiczne 2 (145)
5. Kaminski, M.M., Lissowski, G. & Swistak, P (1998). “The “revival of communism” or the effect of institutions?: The 1993 Polish parliamentary elections”. Public Choice vol. 97 pages 429–449
6. Kamiński, Marek (1998). „Strategiczne konsekwencje łączenia się i dzielenia”, Studia Socjologiczne 3 (150)
7. Kamiński, M. (2002) „Czy partie korzystają na manipulacjach systemem wyborczym”? Studia Socjologiczne 2 (165)
8. Gendźwiłł, A i in. (2014) „Nieważne głosy, ważny problem. Raport z badania kart do głosowania z wyborów do sejmików województw 2014”
9. Gendźwiłł, A i in. (2015) „Co się stało 16 listopada 2014?”
10. Gendźwiłł A. i in (2022) „Reguły, zamiary, praktyki. Prawo wyborcze i wybory 2017–2020”
11. Haman, J. (2019). „Wybory samorządowe 2018. Raport z obserwacji”
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: