TABS: Dlaczego oni jeszcze istnieją? Umieranie, odradzanie się, trwanie – narody młode, stare i bardzo stare 3500-TABS-DOJI

Celem seminarium jest ukazanie różnorodnych losów i sytuacji w świecie grup etnicznych. Będą to grupy, które 1) dążą do wybiórczego odtworzenia ginącej specyfiki kulturowej własnej grupy i utrwalenia swej pozycji jako pełnoprawne narody, 2) dążą do odrodzenia zamierającej siły wspólnoty i świadomości odrębności kulturowej, 3) zbiorowości etniczne rozproszone terytorialnie, posiadające wysoką pozycję społeczną, ale nie posiadające ambicji politycznych. Nasz analiza skupi się na czterech grupach narodowych: 1) Romach (Cyganach) na obszarze Europy, 2) Arumunach (Wlachach) żyjących jako małe lub duże mniejszości we wszystkich krajach bałkańskich, 3) narodach wschodniej Syberii (Buriatach i Jakutach) i 4) Ormianach (w przewadze żyjących poza własnym krajem w rozproszonych po świecie diasporach). Zadaniem seminarium ma być pokazanie działania mechanizmów społecznych tworzenia jak i trwania.
Wszystkie te społeczności pozostają zróżnicowane zarówno pod względem demograficznym (swojej liczebności) i charakteru swojej etniczności, jak i historii swoich relacji ze społeczeństwem większościowym. Podobnie wyglądało również ich miejsce w polityce państwowej - część z nich (jak np. w Polsce) została oficjalnie uznana uzyskując status mniejszości etnicznej bądź języka regionalnego, a dla jednej z nich pozostaje to ciągle niezrealizowanym wyzwaniem. Wszystkie natomiast łączy podobny proces odrodzenia kulturowego i etnicznego zapoczątkowany w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku związany z demokratycznymi przemianami ustrojowym i szerszym otwarciem na świat. Było to związane z ich dążeniami do oficjalnej akceptacji przez państwo, w których nie chodziło (i nadal nie chodzi) o potwierdzenie ich folklorystycznej odrębności, lecz o uznanie ich odmiennych od większości tożsamości etnicznych. Ich elity i przedstawiciele nie chcieli bowiem już więcej, aby były one traktowane w polityce państwa jako grupy etnograficzne uważane za historyczne części społeczeństwa większościowego, lecz dążyli oni do tego, aby były one „etnicznymi grupami interesu”.
W trakcie zajęć będziemy zwracać uwagę na dążenie społeczności bezpaństwowych do formalnego uznania przez władze państwowe. Działania te budziły wśród ich członków wewnętrzną refleksję o specyfice ich tożsamości etnicznej, które wyrażało się w pytaniach, na ile jest ona regionalna, etniczna, regionalno-etniczna, a na ile staje się (lub stała się) już narodowa. Próby odpowiedzi na te pytania przybierały charakter długotrwałych i publicznych dyskusji o ich statusie etnicznym, trwających do tej pory. Pojawiały się na nowo pytania dotyczące rozumienia pojęcia „narodu” (kulturowy czy polityczny), roli czynników (subiektywnych i obiektywnych) składających się na jego treść oraz mechanizmów jego powstawania lub też stwarzania (konstruowania). Świadczyły one o poczuciu odrębności członków tych społeczności, które nie zamykały się w prostym wyborach przynależności do narodu większościowych, podkreślały one także rolę terminologii i sposobu wyjaśnień tych zjawisk, które nie miały jedynie intelektualnego znaczenia, ale odgrywały rolę polityczną, ocenianą z perspektywy aspiracji etnicznych poszczególnych grup lub orientacji narodowych w ich ramach. Wszystkie te zagadnienia będą analizowane w ramach seminarium z wykorzystaniem konkretnych studiów przypadków, a literatura teoretyczna ma służyć pogłębieniu znajomości poszczególnych tematów.