Socjologia dyskursu 3500-SSZCZ-DYS
Dyskurs jest jednym z kluczowych pojęć socjologicznych, istnieje wiele definicji tego pojęcia oraz tradycji badawczych i teoretycznych (niektóre z nich wzajemnie skonfliktowane). Wykład ma dostarczyć podstawowej orientacji w znaczeniach i sposobach rozumienia pojęcia dyskursu, a także w szeregu problemów (hegemonia, przemiany mediów), które z socjologicznym rozumieniem dyskursu są powiązane. Rekonstrukcja będzie skoncentrowana na teoriach historycznych i strukturalnych, akcentujących istotność problemów władzy, relacji klasowych czy konstrukcji sfery publicznej. Problematyka strukturalna uzupełniona będzie o perspektywę podmiotu, ujmowaną z perspektywy psychoanalitycznej: udział struktur dyskursywnych w konstruowaniu tożsamości i wyłanianie się podmiotu w dyskursie. Osobnym tematem będzie istotność sfery wizualnej i studiów nad wizualnością w rozumieniu dyskursu. Oprócz spotkań poświęconych teorii, uzupełnieniem wykładu będzie wprowadzenie do podstaw projektowania badań dyskursu.
Problemy poruszane podczas wykładu będą obejmować (lista jest przykładowa i może ulegać modyfikacjom w zależności od potrzeb grupy):
i. dyskurs i mechanizmy władzy: władza a dyskurs, władza dyskursu;
ii. relacje klasowe i dyskurs: hegemonia klasowa, legitymizacje władzy klasowej, dystynkcja jako dyskursywny mechanizm władzy klasowej;
iii. dyskurs i sfera publiczna; pole medialne;
iv. dyskurs a tożsamość i podmiotowość;
v. perspektywa studiów nad wizualnością a problematyka dyskursu;
vi. podstawowe strategie badania dyskursu (z naciskiem na krytyczną analizę dyskursu).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2024L: | W cyklu 2025L: |
Efekty kształcenia
W_01 Posiada wiedzę o głównych tradycjach teoretycznych i definicjach dyskursu w socjologii
W_02 Rozumie powiązania między dyskursem a mechanizmami władzy, relacjami klasowymi i konstrukcją sfery publicznej
W_03 Zna podejścia do analizy dyskursu, w tym krytyczną analizę dyskursu i perspektywę psychoanalityczną
W_04 Orientuje się w znaczeniu badań nad wizualnością dla rozumienia dyskursu
U_01 Umie interpretować teksty teoretyczne dotyczące dyskursu i odnosić je do problemów społecznych
K_01 Uczestniczy w krytycznej refleksji nad rolą dyskursu w konstruowaniu wiedzy i tożsamości
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia zajęć jest uważna obecność na zajęciach i pozytywna ocena z egzaminu w formie pisemnej (lub ustnej w przypadku terminu zerowego lub poprawki). Treści przedstawione na wykładzie są autorską rekonstrukcją problematyki, dlatego uważne wysłuchanie wykładu jest warunkiem niezbędnym zaliczenia.
Egzamin pisemny (możliwość podejścia do egzaminu ustnego w terminie zerowym, ustalonym z prowadzącym).
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2.
Zasady zaliczania poprawkowego: egzamin ustny.
Na nakład pracy studenta składa się czas zajęć (30 godzin), przygotowanie do zajęć rozszerzające wiedzę (ok. 2 godzin tygodniowo) oraz przygotowanie do egzaminu (ok. 10 godzin).
Literatura
Przykładowa literatura przedmiotu:
Pierre Bourdieu, Language and Symbolic Power (1992).
Pierre Bourdieu, O telewizji. Panowanie dziennikarstwa (2009)
Pierre Bourdeiu, Dystynkcja (2006).
Antonio Gramsci, Nowoczesny Książę (w: Pisma wybrane) (1961).
David Howarth, Dyskurs (2008).
Michel Foucault, Archeologia wiedzy (1977).
Michel Foucault, Wola wiedzy (w: Historia seksualności) (2010).
Jacques Lacan, Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie (1996).
Ernesto Laclau, Niemożliwość społeczeństwa (2003).
Magdalena Nowicka-Franczak, Władza symboliczna w dyskursie publicznym. Czy czas pożegnać pojęcie elit symbolicznych? („Kultura i Społeczeństwo”, 2025).
Jadwiga Staniszkis, Antropologia władzy (2009).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: