Policymaking process w polskim systemie politycznym 3500-SŻP-POLMAK
Przedmiot poświęcony jest pogłębionej analizie procesów kształtowania polityki publicznej w ujęciu interdyscyplinarnym, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego kontekstu instytucjonalnego, społecznego i prawnego. Celem wykładu jest zapoznanie studentów z poszczególnymi fazami cyklu polityki publicznej oraz ukazanie ich znaczenia w badaniu i praktyce spraw publicznych. Kurs umożliwia rozwinięcie wiedzy i umiejętności przydatnych do rozumienia i krytycznej analizy działań państwa, administracji, instytucji rynku i społeczeństwa obywatelskiego w warunkach dynamicznych przemian cywilizacyjnych, w tym wyzwań wynikających z cyfrowej i zielonej transformacji.
Podczas wykładu omawiane są kluczowe koncepcje teoretyczne i metodologiczne odnoszące się do polityk publicznych. Szczególny nacisk położony jest na rozróżnienie między różnymi podejściami badawczymi oraz na spory dotyczące zakresu i celowości działań publicznych. Punktem odniesienia są zarówno klasyczne koncepcje cyklu polityki publicznej, jak i ich współczesne reinterpretacje, pozwalające lepiej uchwycić złożoność procesów decyzyjnych. Omówione zostaną także fundamentalne dylematy związane z rozwojem i dobrobytem współczesnych społeczeństw – od nierówności społecznych i kryzysów środowiskowych po wyzwania cyfryzacji i konieczność sprawiedliwej transformacji energetycznej.
Treści wykładu koncentrują się wokół kolejnych faz procesu kształtowania polityki publicznej:
Identyfikacja problemu społecznego – mechanizmy, dzięki którym określone kwestie zostają uznane za wymagające interwencji publicznej; rola opinii publicznej, mediów, ruchów społecznych i ekspertów w Polsce.
Formułowanie polityki – procesy opracowywania rozwiązań, negocjacje interesariuszy oraz rola polskich organów władzy wykonawczej i ustawodawczej. Omawiany jest również kontekst konstytucyjny i regulacje unijne, zwłaszcza w zakresie transformacji energetycznej i cyfrowej.
Decydowanie – procedury podejmowania decyzji w polskim porządku prawnym, z uwzględnieniem roli parlamentu, rządu, samorządów i instytucji europejskich.
Implementacja – wdrażanie polityk przez administrację centralną i samorządową, wyzwania związane z finansowaniem i organizacją, przykłady polskich doświadczeń w realizacji programów społecznych, cyfrowych i środowiskowych.
Ewaluacja – metody oceny skuteczności i efektywności polityk publicznych, rola Najwyższej Izby Kontroli i innych instytucji kontrolnych, znaczenie konsultacji społecznych i badań naukowych.
Ważnym elementem wykładu jest odwołanie do wyników najważniejszych krajowych i międzynarodowych badań nad zmianami społecznymi i interwencjami publicznymi. Dzięki temu mogą śledzić trendy w politykach publicznych, w tym rozwiązania dotyczące cyfryzacji administracji, innowacji społecznych.
Istotnym obszarem refleksji są mechanizmy komunikacji w sferze publicznej, które wpływają na przebieg cyklu polityki – od definiowania problemów po ewaluację. Szczególna uwaga poświęcona jest językowi debaty publicznej, roli mediów społecznościowych i technologii cyfrowych w kształtowaniu opinii, a także komunikacji instytucji związanej z transformacją klimatyczną i cyfrową.
Przedmiot ma charakter interdyscyplinarny i odwołuje się do dorobku socjologii, nauk politycznych, nauk o zarządzaniu oraz ekonomii. W naturalny sposób uzupełnia treści oferowane w ramach kursów z zakresu socjologii instytucji, polityki społecznej, badań nad rozwojem i trendami cywilizacyjnymi. W szczególności wzmacnia perspektywę analizy złożonych procesów, takich jak transformacja energetyczna czy cyfrowa modernizacja państwa, w powiązaniu z kontekstem społecznym i prawnym.
Szacuje się, że łączny nakład pracy studenta niezbędny do osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia wynosi około 90 godzin, w tym udział w wykładach, przygotowanie do zajęć, samodzielne studiowanie literatury i analiza dokumentów, przygotowanie do egzaminu.
Dzięki uczestnictwu w wykładzie student nabywa wiedzę i umiejętności pozwalające nie tylko na rozumienie teoretycznych i praktycznych wymiarów polityk publicznych, lecz także na krytyczne odnoszenie się do wyzwań współczesnego rozwoju społecznego w Polsce i w wymiarze globalnym, ze szczególnym uwzględnieniem cyfrowej i zielonej transformacji.
Zajęcia realizowane w ramach projektu „Zintegrowany Program Rozwoju Dydaktyki – ZIP 2.0”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego – Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (FERS) (nr umowy: FERS.01.05-IP.08-0365/23-00).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student/ studentka zna i rozumie:
w pogłębionym stopniu aktualne koncepcje i pojęcia z zakresu socjologii państwa, spraw publicznych i polityk publicznych; ma zaawansowaną wiedzę o właściwych sposobach i zakresie wykorzystania tych pojęć do charakterystyki procesów zmiany społecznej (K_W01);
w pogłębionym stopniu istotę metodologicznych i teoretycznych sporów w zakresie celowości, zakresu i sposobu realizacji polityk publicznych oraz dylematów związanych z decyzjami co do sposobów rozwiązywania społecznych kwestii i problemów (K_W02);
funkcjonowanie struktur administracji publicznej, instytucji rynku i społeczeństwa obywatelskiego, procesy zachodzące w tych obszarach oraz ich wzajemne relacje (K_W03);
w pogłębionym stopniu międzydziedzinowy i interdyscyplinarny charakter analiz polityk publicznych, oraz powiązania między właściwym socjologii, naukom o zarządzaniu, naukom o polityce i administracji i naukom ekonomicznym podejściem do analizowania polityk publicznych i zmiany społecznej (K_W05);
najważniejsze międzynarodowe i krajowe badania zmian społecznych i społecznych interwencji (K_W07);
mechanizmy komunikacji w sferze publicznej i ich związki z planowaniem, wdrażaniem i oceną zorientowanych na zmianę społeczną polityk publicznych (K_W11);
fundamentalne dylematy rozwoju i dobrobytu współczesnych społeczeństw oraz główne trendy cywilizacyjne - w tym związane z cyfrową i zieloną transformacją (K_W14).
Kryteria oceniania
Ocena osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się realizowana będzie w formie egzaminu pisemnego z pytaniami otwartymi.
Sposób weryfikacji efektów kształcenia:
K_W01, K_W02, K_W03, K_W05 – weryfikacja znajomości kluczowych koncepcji i pojęć z zakresu socjologii państwa, spraw publicznych i polityk publicznych, rozumienia sporów teoretycznych i metodologicznych oraz umiejętności analizy funkcjonowania struktur administracyjnych i społecznych w Polsce. Studenci odpowiadają na pytania wymagające pogłębionej analizy przypadków.
K_W07 – ocena rozumienia wyników krajowych i międzynarodowych badań nad zmianami społecznymi i interwencjami publicznymi oraz ich odniesienia do polskiego kontekstu. Pytania otwarte wymagają interpretacji badań i wyciągania wniosków.
K_W11, K_W14 – sprawdzanie zrozumienia mechanizmów komunikacji w sferze publicznej i ich znaczenia w planowaniu, wdrażaniu i ewaluacji polityk publicznych oraz dylematów rozwoju i trendów cywilizacyjnych – weryfikacja umiejętności rozpoznania głównych wyzwań współczesnych społeczeństw, w tym cyfrowej i zielonej transformacji, oraz refleksji nad konsekwencjami decyzji politycznych.
Ocena końcowa przyznawana jest na podstawie liczby punktów zdobytych w egzaminie pisemnym z pytaniami otwartymi. Pytania mogą dotyczyć aspektów teoretycznych i praktycznych. Pytania otwarte umożliwiają sprawdzenie zarówno wiedzy teoretycznej, jak i kompetencji analitycznych oraz umiejętności samodzielnego formułowania wniosków w pełni zgodnie z zakładanymi efektami uczenia się.
Minimalny próg punktowy wymagany do zaliczenia przedmiotu wynosi 60%.
Literatura
Literatura podstawowa:
Dahl R. A., B. Stinebrickner (2007). Współczesna analiza polityczna, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Dudzińska A. (2015). Instytucjonalne bariery w realizacji polityki publicznej, w: Studia z polityki publicznej, tom 2, nr 3(5), 159–73.
Dudzińska A. (2015). System zamknięty: socjologiczna analiza procesu legislacyjnego, Wydawnictwo Naukowe Scholar i Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Kardas, S. (2024). Wyzwania i perspektywy transformacji energetycznej Polski. Raport Fundacji Batorego.
Makowska, D. (2025). Cyfrowa transformacja procesów – szansa czy wyzwanie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Raport Polskiej Akademii Nauk.
Raport o stanie Cyfrowej Dekady 2023 – Polska. NASK.
Rząd pod lupą. Ranking polityk publicznych 2019–2023. Klub Jagielloński.
Gdzie jesteśmy z zieloną transformacją? Fakty i wyzwania (2024). Energetyka Rozproszona.
Polski BezŁad Legislacyjny (2023). Fundacja Batorego.
Zybała, A. (2012). Polityki publiczne. Warszawa: Krajowa Szkoła Administracji Publicznej.
Zybała, A. (2013). Państwo i społeczeństwo w działaniu. Polityki publiczne wobec potrzeb modernizacji państwa i społeczeństwa. Warszawa: Difin.
Zybała, A. (2021). Polityka publiczna w Polsce. Kultura, rządzenie, rozwój. Szanse i zagrożenia w czasach złożoności i niepewności. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Literatura dodatkowa:
Gachowski M., Gachowska M. (2024). Idea zielonej transformacji miasta. Propozycje rozwiązań dla publicznych terenów zielonych metropolii GZM o istotnych zdolnościach miastotwórczych na przykładzie Gliwic. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, ISSN 2082-7016; eISSN 2450-5552 2024, nr 19, DOI:10.54264/0097.
Kaczyńska, A., Kańduła, S., & Przybylska, J. (2021). Transformacja cyfrowa z punktu widzenia samorządu terytorialnego- wybrane zagadnienia. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 65 (1/2021), https://cwd.info.pl/wp-content/uploads/2024/01/Transformacja-energetyczna-z-punktu-widzenia-samorzadu.pdf.
Lasswell, H. D. (2007). Polityka publiczna: Analiza i diagnoza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Miszczuk, A., Sekuła, A., & Miszczuk, M. (2023). Zielona transformacja gospodarki i finansów samorządowych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Szatur-Jaworska, B. (2010). Polityki publiczne. Wybrane zagadnienia teoretyczne i metodologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Śledziewska, K., & Włoch, R. (2020). Gospodarka cyfrowa: jak nowe technologie zmieniają świat. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, https://delab.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2024/06/katarzyna-sledziewska-renata-wloch-gospodarka-cyfrowa.pdf.
Woźniak, W. (2019). Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zawicki, M. (2013). Wprowadzenie do nauk o polityce publicznej. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: