Antropologia społeczna 3500-LICOB-ANT
Zajęcia prezentują specyfikę myślenia antropologicznego, jego przemiany od momentu powstania antropologii jako dyscypliny naukowej oraz wybrane aspekty współczesnych badań antropologicznych. W trakcie zajęć studenci zapoznają się z następującymi zagadnieniami:
1) Istota spojrzenia antropologicznego na społeczeństwo i kulturę, subdyscypliny antropologii i jej relacje z innymi naukami społecznymi, humanistycznymi i przyrodniczymi.
Na zajęciach omawiane są podstawowe założenia myślenia antropologicznego, takie jak podejście holistyczne, opisowe podejście do kultury i relatywizm kulturowy. Ponadto student zapoznaje się z historią refleksji nad zróżnicowaniem obyczajów różnych społeczeństw oraz procesem kształtowania się refleksji naukowej na ten temat.
2) Rozwój kultury jako cechy ludzkiej.
W trakcie zajęć przedstawiane są różne sposoby rozumienia pojęcia „kultura”, a także zagadnienie odrębności ludzkich zachowań społecznych i kulturowych. Student zapoznaje się z badaniami procesu hominizacji oraz narastającego zróżnicowania kulturowego, a także wpływu środowiska na sposób gospodarowania oraz refleksją nad ewolucyjnym ujęciem zróżnicowania kultur ludzkich.
3) Historia refleksji nad zróżnicowaniem kulturowym w ramach poszczególnych nurtów antropologicznych.
W trakcie zajęć omawiane są wybrane szkoły i sposoby myślenia w antropologii – od szkoły durkheimowskiej, poprzez funkcjonalizm, konfiguracjonizm, materializm kulturowy, po strukturalizm.
4) Sposoby badania i wyjaśniania poszczególnych przejawów zróżnicowania kulturowego.
Na zajęciach omawiane są, na podstawie tekstów antropologicznych oraz z pogranicza antropologii, różne sfery życia człowieka, oglądane z perspektywy przejawiającego się w nich zróżnicowania kulturowego, takie jak: konstrukcje kulturowe dotyczące zróżnicowania płciowego i rodziny, relacje między środowiskiem przyrodniczym a kulturą, relacje między językiem a kulturą, rytuał w życiu człowieka i myślenie mityczne oraz myślenie magiczne o świecie i jego mechanizmach.
5) Przemiany kultury we współczesnym świecie nasilających się migracji i przepływów kulturowych.
W trakcie zajęć studenci zapoznają się z problematyką miejsca ludów tubylczych we współczesnym świecie oraz systemem postkolonialnym i postkolonializmem jako sposobem refleksji nad dziedzictwem kolonialnym we współczesnym świecie. Omawiane są także procesy przemian kulturowych zachodzących w globalizującym się świecie i ich konsekwencje dla zachowania zróżnicowania kulturowego.
6) Współczesna refleksja nad metodologiczną specyfiką antropologii oraz etycznymi problemami uprawiania antropologii.
Na zajęciach omawiane są przemiany, jakie zaszły w sposobie prowadzenia badań terenowych oraz rozumieniu miejsca tych badań we współczesnej praktyce antropologicznej. Podejmowane są także zagadnienia konsekwencji badań antropologicznych oraz omawiane problemy etyczne związane z prowadzeniem badań i prezentowaniem ich wyników.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2023L: | W cyklu 2024L: |
Efekty kształcenia
K_W01 zna i rozumie podstawowe pojęcia socjologiczne
K_W04 posiada podstawową wiedzę strukturach, wybranych instytucjach społecznych i ich wzajemnych relacjach
K_W05 jest świadomy zróżnicowania społecznego oraz istnienia nierówności społecznych, a także ich wpływu na życie jednostek i funkcjonowanie grup społecznych
K_W07 posiada podstawową wiedzę o rodzajach więzi społecznych i rządzących nimi prawidłowościach
K_W08 rozumie społeczną naturę relacji łączących jednostki, grupy i instytucje społeczne
K_W09 posiada podstawową wiedzę na temat mechanizmów dynamiki grupy społecznej oraz obustronnych zależności między grupą a jednostką
K_W11 posiada podstawową wiedzę o metodach badania zróżnicowania kulturowego
K_W17 posiada podstawową wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne
K_U04 potrafi posługiwać się podstawowymi kategoriami teoretycznymi do opisu zmian społecznych we współczesnych społeczeństwach
K_U05 potrafi dokonać prostej analizy konsekwencji procesów zachodzących we współczesnych społeczeństwach
K_U12 umie opisać rolę kultury w funkcjonowaniu jednostki i społeczeństwa
K_U13 potrafi przeczytać ze zrozumieniem tekst naukowy i wskazać jego główne tezy, argumenty autora oraz poddać je dyskusji
K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy
Kryteria oceniania
Egzamin ustny, udział w dyskusji, referat.
Aktywne uczestnictwo w zajęciach, znajomość przeczytanych lektur, przygotowanie referatu problemowego z listy referatów (handout + prezentacja do 10 min);
Dopuszczalne są 2 nieobecności. Jeżeli student ma zbyt dużo nieobecności, musi przygotować dodatkowe referaty wyznaczone przez prowadzącego. Jeżeli nie przygotuje referatu obowiązkowego i nie zaliczy nieobecności, nie może być dopuszczony do egzaminu ustnego.
Bilans pracy studenta: 30 h uczestnictwa w zajęciach w sali dydaktycznej, 17h - lektura tekstów i przygotowanie do zajęć w domu, 3h - przygotowanie referatu na zajęcia.
Do egzaminu:
zaliczenie zajęć,
znajomość lektur i referatów omawianych na zajęciach oraz treści wykładów,
tekst: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, Słowo wstępne, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa: PWN, 2012, str. 9-67.
Wybrane fragmenty podręcznika Ewy Nowickiej "Świat człowieka - świat kultury"
Ocenę negatywną poprawia się poprzez ponowne przystąpienie do egzaminu ustnego.
Literatura
Ruth Benedict, Wzory kultury, r. I I II.
Ref: Philip Salzman, Patricia Rice: Myśleć jak antropolog. R. „Wprowadzenie do myślenia antropologicznego”. „Antropolodzy szukają wzorów”.
Bronisław Malinowski, Argonauci zachodniego Pacyfiku, Dzieła t. 3, Warszawa 1981, r. Istota Kula, Socjologia Kula, str. 126-155 i 353-379.
Ref.: Bronisław Malinowski, Życie seksualne dzikich, Dzieła t II, Warszawa 1980, Specjalna przedmowa do wydania trzeciego, str. 117-144
Ruth Benedict, Północno-zachodnie wybrzeże Ameryki, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2007, str. 372-402.
Ref.: Marvin Harris, Potlacz, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2007, str. 683–694.
Claude Lévi-Strauss, Antropologia strukturalna, Warszawa 1970, r. II Analiza strukturalna w językoznawstwie i antropologii, str. 89-115.
Ref.: L. Stomma „Antropologia wsi polskiej XIX wieku”, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa 1986, rozdział VII "Tablice Mendelejewa”
Clifford Geertz. “Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury, przeł. Sławomir Sikora, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. Marian Kempny, Ewa Nowicka, War¬szawa 2003, s. 36.
Ref: Clifford Geertz C., „Dzieło i życie”, KR Warszawa, 2000, Przedmowa
Harriet Whitehead, Łuk i nosidełko. Nowe spojrzenie na zinstytucjonalizowany homoseksualizm wśród Indian Ameryki Północnej, w: R. E. Hryciuk, A. Kościańska, Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 2., Warszawa 2007
Ref.: Sherry B. Ortner, Czy kobieta ma się tak do mężczyzny, jak „natura" do „kultury"?, w: Nikt nie rodzi się kobietą, Hołówka T. (red), Warszawa 1982, str. 112-141.
Linda Stone, „W linii matki.”, w: Pokrewieństwo i płeć kulturowa, Warszawa.
Ref. Collier J. F., Rosaldo M. Z., Yanagisako S., „Czy rodzina istnieje? Nowe ujęcia antropologiczne”, [w:] R. E. Hryciuk, A. Kościańska (red.), Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1
Claude Levi-Strauss, Czarownik i jego magia, w: Antropologia strukturalna, Wyd. KR, Warszawa 2000, str. 149-165.
Ref.: Edward E. Evans-Pritchard, Czarownictwo jako wyjaśnienie nieszczęśliwych zdarzeń, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia, PWN 2007, str. 621-640.
Marshall Sahlins, Pierwotne społeczeństwo dobrobytu, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Warszawa 2003, s. 275-308.
Ref.: Sławoj Szynkiewicz, Szara ekologia tubylców. Mistrzowie czy nieudacznicy w zarządzaniu środowiskiem, w: Horyzonty antropologii kultury, J. Wasilewski, A. Zadrożyńska, A. Bruczkowski (red.), Warszawa 2005, str. 109-128.
Mary Douglas, Czystość i zmaza, Warszawa 2007, r. 4 Magia i cuda, r. 6 Moce i zagrożenia, str. 97-110 i 130-148.
Ref.: Mircea Eliade, Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, r. Czas święty i mity, Warszawa 1993, str. 89-124.
Homa Hoodfar, Zasłona w ich umysłach i na naszych głowach: muzułmanki i praktyki zasłaniania, przeł. M. Elas, [w:] Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1, Organizacja społeczna, (red.) R.E. Hryciuk, A. Kościańska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007
Ref: Edward Said, „Orientalizm”, Poznań 2005, r. „Przedmowa (2003)”, „Wprowadzenie”.
Ulf Hannerz, Skreolizowany świat, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004, str. 284-300.
Ref.: Paweł Trzciński, „Konstruowanie współczesnej tubylczości – tubylczość jako ideologia i obiekt prawa”, w: J. Derlicki, W. Lipiński (red.), Pierwsze narody, Warszawa 2002, str. 27-50
James Clifford, „Praktyki przestrzenne. badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii,”, w: „Badanie kultury – Kontynuacje”
Ref.: Paul Rabinow, „Refleksje na temat badań terenowych w Maroku”, „Wprowadzenie”
Alcida Ramos, Rozmyślając o Yanomami, w: Amerykańska antropologia postmodernistyczna, M. Buchowski (red.), Wyd. Instytut Kultury, Warszawa 1999, str. 202-227.
Ref.: Michał Kowalski, Antropolog na wojnie – dylemat etycznego zaangażowania nauk społecznych, w: „Przegląd Socjologii Jakościowej”, Tom IX Numer 3.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: