Antropologia społeczna 3500-LICOB-ANT
Zajęcia prezentują specyfikę myślenia antropologicznego, jego przemiany od momentu powstania antropologii jako dyscypliny naukowej oraz wybrane aspekty współczesnych badań antropologicznych. W trakcie zajęć studenci zapoznają się z następującymi zagadnieniami:
1) Istota spojrzenia antropologicznego na społeczeństwo i kulturę, subdyscypliny antropologii i jej relacje z innymi naukami społecznymi, humanistycznymi i przyrodniczymi.
Na zajęciach omawiane są podstawowe założenia myślenia antropologicznego, takie jak podejście holistyczne, opisowe podejście do kultury i relatywizm kulturowy. Ponadto student zapoznaje się z historią refleksji nad zróżnicowaniem obyczajów różnych społeczeństw oraz procesem kształtowania się refleksji naukowej na ten temat.
2) Rozwój kultury jako cechy ludzkiej.
W trakcie zajęć przedstawiane są różne sposoby rozumienia pojęcia „kultura”, a także zagadnienie odrębności ludzkich zachowań społecznych i kulturowych. Student zapoznaje się z badaniami procesu hominizacji oraz narastającego zróżnicowania kulturowego, a także wpływu środowiska na sposób gospodarowania oraz refleksją nad ewolucyjnym ujęciem zróżnicowania kultur ludzkich.
3) Historia refleksji nad zróżnicowaniem kulturowym w ramach poszczególnych nurtów antropologicznych.
W trakcie zajęć omawiane są wybrane szkoły i sposoby myślenia w antropologii – od szkoły durkheimowskiej, poprzez funkcjonalizm, konfiguracjonizm, materializm kulturowy, po strukturalizm.
4) Sposoby badania i wyjaśniania poszczególnych przejawów zróżnicowania kulturowego.
Na zajęciach omawiane są, na podstawie tekstów antropologicznych oraz z pogranicza antropologii, różne sfery życia człowieka, oglądane z perspektywy przejawiającego się w nich zróżnicowania kulturowego, takie jak: konstrukcje kulturowe dotyczące zróżnicowania płciowego i rodziny, relacje między środowiskiem przyrodniczym a kulturą, relacje między językiem a kulturą, rytuał w życiu człowieka i myślenie mityczne oraz myślenie magiczne o świecie i jego mechanizmach.
5) Przemiany kultury we współczesnym świecie nasilających się migracji i przepływów kulturowych.
W trakcie zajęć studenci zapoznają się z problematyką miejsca ludów tubylczych we współczesnym świecie oraz systemem postkolonialnym i postkolonializmem jako sposobem refleksji nad dziedzictwem kolonialnym we współczesnym świecie. Omawiane są także procesy przemian kulturowych zachodzących w globalizującym się świecie i ich konsekwencje dla zachowania zróżnicowania kulturowego.
6) Współczesna refleksja nad metodologiczną specyfiką antropologii oraz etycznymi problemami uprawiania antropologii.
Na zajęciach omawiane są przemiany, jakie zaszły w sposobie prowadzenia badań terenowych oraz rozumieniu miejsca tych badań we współczesnej praktyce antropologicznej. Podejmowane są także zagadnienia konsekwencji badań antropologicznych oraz omawiane problemy etyczne związane z prowadzeniem badań i prezentowaniem ich wyników.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
ZNA I ROZUMIE
K_W03 w zaawansowanym stopniu społeczną naturę relacji łączących jednostki, grupy i instytucje społeczne
POTRAFI
K_U01 zastosować terminy i kategorie socjologiczne do analizy złożonych problemów współczesnego społeczeństwa polskiego i globalnego
K_U05 uczestniczyć w debacie, argumentując stawiane tezy i dzielić się posiadaną wiedzą w odwołaniu do literatury naukowej z zakresu socjologii i dyscyplin pokrewnych
JEST GOTÓW DO
K_S01 krytycznej oceny debaty naukowej i społecznej w obszarze nauk socjologicznych, a także swego w niej udziału, w tym uznania znaczenia dowodów naukowych i roli ekspertów w procesie tworzenia i implementacji wiedzy
Kryteria oceniania
Egzamin ustny, udział w dyskusji, referat.
Aktywne uczestnictwo w zajęciach, znajomość przeczytanych lektur, przygotowanie referatu problemowego z listy referatów (handout + prezentacja do 10 min);
Dopuszczalne są 2 nieobecności. Jeżeli student ma zbyt dużo nieobecności, musi przygotować dodatkowe referaty wyznaczone przez prowadzącego. Jeżeli nie przygotuje referatu obowiązkowego i nie zaliczy nieobecności, nie może być dopuszczony do egzaminu ustnego.
Bilans pracy studenta: 30 h uczestnictwa w zajęciach w sali dydaktycznej, 17h - lektura tekstów i przygotowanie do zajęć w domu, 3h - przygotowanie referatu na zajęcia.
Do egzaminu:
zaliczenie zajęć,
znajomość lektur i referatów omawianych na zajęciach oraz treści wykładów,
tekst: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, Słowo wstępne, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa: PWN, 2012, str. 9-67.
Wybrane fragmenty podręcznika Ewy Nowickiej "Świat człowieka - świat kultury"
Ocenę negatywną poprawia się poprzez ponowne przystąpienie do egzaminu ustnego.
Literatura
Ruth Benedict, Wzory kultury, r. 2. Różnorodność kultur, s. 88-110
Ref: Margaret Mead, Dojrzewania na Samoa r. IX Stosunek do osobowości, r. X Doświadczenie i
indywidualność przeciętnej dziewczyny, s. 108-133.
Bronisław Malinowski, Argonauci zachodniego Pacyfiku, Dzieła t. 3, Warszawa 1981, r. Istota Kula,
Socjologia Kula, s. 126-155 i 353-379.
Ref.: Bronisław Malinowski, Życie seksualne dzikich, Dzieła t II, Warszawa 1980, Specjalna przedmowa do
wydania trzeciego, s. 117-144.
Ruth Benedict, Północno-zachodnie wybrzeże Ameryki, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat
człowieka, świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2007, s. 372-402.
Ref.: Marvin Harris, Potlacz, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury.
Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2007, s. 683–694.
Claude Lévi-Strauss, Antropologia strukturalna, Warszawa 1970, r. II Analiza strukturalna w językoznawstwie
i antropologii, s. 89-115.
Ref: Georges Charbonnier r. Etnolog pośród nas, „Prymitywni” i „cywilizowani”, Maszyny parowe i zegary, w:
Rozmowy z Claudem Lévi-Straussem, s.7-35.
Victor W. Turner, Liminalność i communitas, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy
teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004, s. 244-266.
Ref: Bruce Kapferer, Performans a strukturalizacja znaczenia i doświadczenia, w: V.W. Turner, E.M. Bruner
(red.), Antropologia doświadczenia, Kraków 2011, s. 200-214.
Marshall Sahlins, Pierwotne społeczeństwo dobrobytu, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury.
Elementy teorii antropologicznej, Warszawa 2003, s. 275-308.
Ref.: Sławoj Szynkiewicz, Szara ekologia tubylców. Mistrzowie czy nieudacznicy w zarządzaniu środowiskiem,
w: Horyzonty antropologii kultury, J. Wasilewski, A. Zadrożyńska, A. Bruczkowski (red.), Warszawa
2005, s. 109-128.
Linda Stone, W linii matki., w: Pokrewieństwo i płeć kulturowa, Kraków 2012, s. 155-200.
Ref.: Linda Stone, Pokrewieństwo, płeć kulturowa i współczesne problemy społeczne, w: Pokrewieństwo i płeć
kulturowa, Kraków 2012, s. 337-359.
Claude Levi-Strauss, Czarownik i jego magia, w: Antropologia strukturalna, Warszawa 2000, s. 149-165.
Ref.: Edward E. Evans-Pritchard, Czarownictwo jako wyjaśnienie nieszczęśliwych zdarzeń, w: E. Nowicka, M.
Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia, Warszawa 2007, s. 621-640.
Mary Douglas, Czystość i zmaza, Warszawa 2007, r. 4 Magia i cuda, r. 6 Moce i zagrożenia, s. 97-110 i 130-
148.
Ref.: Mircea Eliade, Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, r. Czas święty i mity, Warszawa 1993, s. 89-124.
Clifford Geertz, Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury, w: Badanie kultury. Elementy teorii
antropologicznej, M. Kempny, E. Nowicka (red.), Warszawa 2003.
Ref.: Clifford Geertz, r. 1. Być tam. Antropologia i scena pisarska w: Dzieło i życie, Warszawa, 2000, s. 9-40.
Ulf Hannerz, Skreolizowany świat, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii
antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004, s. 284-300.
Ref.: Mateusz Halawa, Fabio Parasecoli, Eating and drinking in Global Brooklyn, “Food, Culture and Society”
2019, 22:4, s. 27-50.
John L. Comaroff, Jean Comaroff, Etniczność Spółka z o.o., Kraków 2011, rozdz. 4, s. 77-106.
Ref.: Eric Hobsbawm, Wprowadzenie. Wynajdowanie tradycji, w: E. Hobsbawm, T. Ranger (red.), Tradycje
wynalezione, Kraków 20082, s. 387-406.
Michael Herzfeld, Zaangażowanie, gentryfikacja i zawłaszczenie historii przez liberałów, w: Antropologia
wobec dyskryminacji, K. Dąbrowska, M. Grabowska, A. Kościańska (red.), Warszawa 2015, s. 161-180.
Ref.: Natalia Bloch, Engaged Anthropology and the Need for Empathy: Anthropological Interventions in the
Face of the So-Called Refugee Crisis, “Kultura i Społeczeństwo”, 2020, nr 2, s. 71-97.
Alcida Ramos, Rozmyślając o Yanomami, w: Amerykańska antropologia postmodernistyczna, M. Buchowski
(red.), Warszawa 1999, s. 202-227.
Ref.: Michał Kowalski, Antropolog na wojnie – dylemat etycznego zaangażowania nauk społecznych, w:
„Przegląd Socjologii Jakościowej”, Tom IX Numer 3.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: