Zaproszenie do socjologii cyfrowej 3500-FAKL-ZSCC
Wiele z tradycyjnych podejść w nauce społecznej daje się przełożyć na badania zjawisk cyfrowych, ale wymaga to wykonania pewnych kroków analitycznych. Po pierwsze, mamy obecnie dostęp do większej ilości danych, niż jesteśmy w stanie opanować. Stanowią one ogromną szansę dla rozwoju nauki społecznej, ale jednocześnie wymagają od nas krytycznej oceny ich przydatności, ale także nauczenia się ich zbierania, przetwarzania, analizowania i interpretowania. Po drugie, technologiczne zapośredniczenie interakcji międzyludzkich sprawia, że wiele naszych teorii, metod i wyników badań musimy zrewidować, aby dało się je zastosować do nowych realiów. Po trzecie, nie tylko masowe, ale i granularne oddziaływanie na jednostki poprzez narzędzia cyfrowe stanowi zupełnie nową odsłonę dla grupowego działania, organizowania się i indywidualnej ekspresji. Wszystko to napawa nas jednocześnie obawą i optymizmem. W trakcie kursu postaramy się utrzymać zdrowy dystans zarówno od techno-sceptycyzmu, jak i przesadnej wiary w (zbawienne) możliwości technologii.
W trakcie kursu postaramy się wspólnie rozwikłać złożone powiązania między życiem offline i online. Sprawdzimy czy internet zmienił sieci relacji społecznych i jak wyglądają nasze kontakty z osobami znanymi wyłącznie przez internet. Przyjrzymy się nowym stylom życia, pracy i spędzania wolnego czasu. Rzucimy podejrzenie na to czy wyzwolenie ze stałego miejsca pracy rzeczywiście czyni nas bardziej wolnymi. Zobaczymy też jak pracę zdalną odbierają różni interesariusze (pracownicy, rodziny, szefowie, właściciele, związki zawodowe etc.). Zastanowimy się komu służy wszechobecna kwantyfikacja każdego aspektu naszego codziennego życia i jak wiąże się to z pojęciem kapitalizmu kognitywnego.
Postaramy się zdiagnozować przyczyny popularności teorii spiskowych, internetowej samoorganizacji ekstremizmu i polaryzacji w social mediach. Od dłuższego czasu zdajemy sobie sprawę z negatywnego wpływu social mediów na spójność społeczną i funkcjonowanie demokracji obywatelskiej, ale mimo tego często nie wiemy jak dokładnie działają mechanizmy społeczne polaryzacji czy radykalizacji, ani jaki udział w tych procesach mają algorytmy. Wspólnie zaproponujemy strategie radzenia sobie z tymi skomplikowanymi problemami. Zastanawiając się nad okazjami do działania i sposobami (odgórnego oraz oddolnego) powstrzymywania ruchów społecznych, weźmiemy na warsztat ruchy organizujące i mobilizujące się w przestrzeni cyfrowej, które dążą do wprowadzania namacalnej zmiany – sięgniemy po przykłady od placu Tahrir i Occupy Wall Street, aż po Chiny, MAGA i niepokoje bliskowschodnie.
Kurs kształci przede wszystkim znajomość i rozumienie problemów cyfrowości oraz myślenie krytyczne, ale zaproponujemy też uczestniczkom wstęp do zestawu biegłości związanych z warsztatem socjologii cyfrowej i obliczeniowej nauki społecznej. Zaproszenie do etnografii cyfrowej połączymy z przykładową ilościową analizą tekstu. Badanie sieciowe zestawimy z interpretacją wywiadów. Statystyczny opis zjawiska uzupełnimy pogłębioną refleksją teoretyczną. Do wielu z tych zadań wykorzystamy narzędzia typu AI i porównamy ich użyteczność z ręczną obsługą programów. Na koniec przeprowadzimy też eksperyment online i offline, którego wyniki opublikujemy w repozytorium naukowym w postaci raportu.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
W_01 Zna kategorie i pojęcia stosowane w analizie zjawisk cyfrowych i ich wpływu na życie społeczne
W_02 Rozumie procesy stabilności i zmiany społeczeństwa w kontekście rozwoju technologii cyfrowych
U_01 Potrafi analizować teksty naukowe dotyczące cyfrowości, wskazywać ich tezy i poddawać je dyskusji
U_02 Umie interpretować zjawiska społeczne w sferze cyfrowej i przewidywać ich konsekwencje
K_01 Jest gotów do udziału w dyskusji nad problemami społeczeństwa cyfrowego
Kryteria oceniania
Dwie dopuszczalne nieobecności.
1. Egzamin ustny, 3 pytania (80%):
- przygotowana, długa odpowiedź (50%),
- dwie krótkie odpowiedzi (2*15% = 30%).
2. Aktywność (20%).
3. Poprawka: test jednokrotnego wyboru z trzech odpowiedzi (20 pytań*4% = 80%).
4. W sumie: 1 lub 3 + 2 = 100%.
Kryteria oceniania:
51% - 60% - 3
61% - 70% - 3.5
71% - 80% - 4
81% - 90% - 4.5
91% - 100% - 5
Literatura
Przykładowa literatura (na zajęciach ustalimy wybór najważniejszych tekstów pod kątem zainteresowań i potrzeb studiujących):
Aïmeur, E., Amri, S., & Brassard, G. (2023). Fake news, disinformation and misinformation in social media: A review. Social Network Analysis and Mining, 13(1), 30. https://doi.org/10.1007/s13278-023-01028-5
Cropanzano, R., Keplinger, K., Lambert, B. K., Caza, B., & Ashford, S. J. (2023). The organizational psychology of gig work: An integrative conceptual review. Journal of Applied Psychology, 108(3), 492–519. https://doi.org/10.1037/apl0001029
Douglas, K. M., Uscinski, J. E., Sutton, R. M., Cichocka, A., Nefes, T., Ang, C. S., & Deravi, F. (2019). Understanding Conspiracy Theories. Political Psychology, 40(S1), 3–35. https://doi.org/10.1111/pops.12568
Dunbar, R. I. M., Arnaboldi, V., Conti, M., & Passarella, A. (2015). The structure of online social networks mirrors those in the offline world. Social Networks, 43, 39–47. https://doi.org/10.1016/j.socnet.2015.04.005
Earl, J., Maher, T. V., & Pan, J. (2022). The digital repression of social movements, protest, and activism: A synthetic review. Science Advances, 8(10), eabl8198. https://doi.org/10.1126/sciadv.abl8198
Jain, A., Pradhan, D., Kuanr, A., & Singh, S. (2025). Self‐quantification and consumer well‐being: A meta‐analytic review. Psychology & Marketing, 42(2), 514–538. https://doi.org/10.1002/mar.22141
Keremoğlu, E., Weidmann, N. B., Gamero-Garrido, A., Carisimo, E., Dainotti, A., & Snoeren, A. C. (2024). Network topology facilitates internet traffic control in autocracies. PNAS Nexus, 3(3), pgae069. https://doi.org/10.1093/pnasnexus/pgae069
Masood, M., Nawaz, M., Malik, K. M., Javed, A., Irtaza, A., & Malik, H. (2023). Deepfakes generation and detection: State-of-the-art, open challenges, countermeasures, and way forward. Applied Intelligence, 53(4), 3974–4026. https://doi.org/10.1007/s10489-022-03766-z
O'neil, C. (2017). Weapons of math destruction: How big data increases inequality and threatens democracy. Crown.
Steinert-Threlkeld, Z. C. (2017). Spontaneous Collective Action: Peripheral Mobilization During the Arab Spring. American Political Science Review, 111(2), 379–403. https://doi.org/10.1017/S0003055416000769
Törnberg, P. (2022). How digital media drive affective polarization through partisan sorting. Proceedings of the National Academy of Sciences, 119(42), e2207159119. https://doi.org/10.1073/pnas.2207159119
Zuboff, S. (2022). Surveillance Capitalism or Democracy? The Death Match of Institutional Orders and the Politics of Knowledge in Our Information Civilization. Organization Theory, 3(3), 26317877221129290. https://doi.org/10.1177/26317877221129290
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: