Charyzmatyczne przywództwo i populizm w polityce 3500-FAKL-CHPP
Popularna jest diagnoza, że wkroczyliśmy w erę populizmów. W
rozwiniętych demokracjach odsetek oddanych głosów na,
przeważnie nowe, partie radykalnej prawicy w wyborach
parlamentarnych rośnie od początku lat 80. W książce o kryzysie
demokracji Adam Przeworski pisze: „The general mood is populist.
Populizm jest ideologicznym bliźniakiem neo-liberalizmu. Oba
przekonują, że porządek społeczny jest kreowany spontanicznie
przez jednego i jedynego demiurga: „the market” lub „the people”,
ten ostatni zawsze w liczbie pojedynczej jako „le peuple”, „el
pueblo”, lub „lud”. Żaden nie dostrzega roli instytucji: wystarcza
spontaniczność.” (Przeworski 2019: 87). Partie populistyczne
określają się jako „anty-systemowe”, „anty-establishmentowe”,
ich politycznym przeciwnikiem są skorumpowane elity. Na typowe
populistyczne przesłanie składają się następujące elementy:
- prymat ludu, suwerena, który bezpośrednio podejmuje wiążące
polityczne decyzje;
- lud, na różne sposoby, został pozbawiony przynależnej mu
nadrzędności na rzecz „elit”, które go zdradziły i wykorzystują
społecznie i ekonomicznie;
- polityczna nadrzędność ludu musi być przywrócona,
społeczeństwo musi przejść przez proces odnowy;
- charyzmatyczny przywódca artykułuje wolę ludu i jest
równocześnie jej egzekutorem.
Część teoretyczna zajęć będzie poświęcona różnym próbom
uściślenia pojęcia populizmu i zidentyfikowania różnych
współczesnych ujęć populizmu przez socjologów polityki i
politologów. Po drugie, poddane zostaną analizie teoretyczne
modele (społeczne, ekonomiczne, kulturowe) wyjaśniające genezę
i trwałość politycznego populizmu. Część empiryczna poświęcona
zostanie analizie poparcia wyborczego partii radykalnej prawicy w
Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej. Po trzecie, podjęta
zostanie próba zidentyfikowania tych czynników, które mają
pozytywny wpływ na poparcie wyborcze partii radykalnej prawicy
(położenie społeczne, wybrane poglądy na sprawy społeczne,
deklarowane wartości). Po czwarte, podjęty zostanie problem
charyzmy, w perspektywie zmiany społecznej jako, mówiąc
słowami Maxa Webera, „wielkiej, swoistej rewolucyjnej siły […],
która, zrodzona z trudnej sytuacji lub entuzjazmu, oznacza
przemianę głównej orientacji zasad i czynów, wiążącą się z
nadaniem całkowicie odmiennego kierunku wszelkim
nastawieniom wobec wszystkich poszczególnych form życia i
„świata” w ogóle.”
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02 ma świadomość istnienia sporów teoretycznych i
metodologicznych prowadzonych we współczesnej
socjologii, jest refleksyjny i krytyczny wobec różnych
stanowisk
K_W04 jest refleksyjny i krytyczny wobec problemu
zróżnicowania społecznego i nierówności społecznych
K_W05 posiada pogłębioną wiedzę o rodzajach więzi
społecznych i mechanizmach podtrzymywania ładu
zbiorowego
K_W11 posiada pogłębioną wiedzę o normach i regułach
organizujących struktury i instytucje społeczne
K_W15 podchodzi w sposób refleksyjny i krytyczny do
wyboru określonej perspektywy teoretycznej
K_U04 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi
oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian
społecznych i kulturowych we współczesnych
społeczeństwach oraz ich konsekwencji
K_U09 potrafi wskazać związek przeczytanego tekstu
naukowego z problemami życia społecznego i ich
badaniem
K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy posługując się
dowodami naukowymi
K_K09 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i
metodologiczne badań społecznych
Kryteria oceniania
udział w dyskusji, praca pisemna, prezentacja
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających
usprawiedliwieniu: 2
Zasady zaliczania poprawkowego: takie same jak w I terminie.
Literatura
Kitschelt, Herbert, with Anthony J. McGann. 1995.
The Radical Right in Western Europe: A Comparative
Analysis. Ann Arbor: University of Michigan.
• Kitschelt, Herbert, 2007, Niezadowolenie z
demokracji. Populizm jako reakcja na niewydolność
systemów partyjnych, w: Many, Yves and Yves Surel.
Demokracja w obliczu populizmu. Tłum. Anna Gąsior-
Niemiec, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 179-196.
• Kitschelt, Herbert, 2007, Growth and Persistence of
the Radical Right in Postindustrial Democracies:
Advances and Challenges in Comparative Research.
West European Politics, 30(5):1176-1206.
• Many, Yves and Yves Surel. Wyd. 2007, Demokracja w
obliczu populizmu. Tłum. Anna Gąsior-Niemiec,
Warszawa: Oficyna Naukowa 2007.
• Norris, Pippa. 2005. Radical Right. Voters and Parties
in the Electoral Market. Cambridge: Cambridge
University Press.
• Norris, Pippa and Ronald Inglehart. 2019. Cultural
Backlash. Trump, Brexit, and Authoritarian Populism.
Cambridge: Cambridge University Press.
• Populismus. Ein Reader, 2022, Kolja Möller (red.),
Berlin: Suhrkamp.
• Przeworski, Adam. 2019. Crises of Democracy.
Cambridge: Cambridge University Press.
• Przeworski, Adam. 2017. A Conceptual History of
Political Regimes: Democracy, Dictatorship, and
Authoritarianism. “Studia Socjologiczno-Polityczne.
Seria Nowa. Nr 2/2017, s. 9-29.
• Vehrkamp, Robert and Wolfgang Merkel. 2019.
Populism Barometer. Populist Attitudes of Voters and
Non-voters in Germany 2018. Gütersloh: Bertelsmann
Stiftung.
• Schmitter, Philippe C. 2006. A Balance Sheet of the
Vices and Virtues of ‘Populisms’. European University
Institute (manuscript).
• Weber, Max. 2002. Panowanie charyzmatyczne i jego
przekształcenia, w: M. Weber, Gospodarka i
społeczeństwo, tłum. Dorota Lachowska, Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 817-848.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: