Antropologia czasu wolnego 3500-FAKL-ACW
W ramach seminarium badania czasu wolnego (leisure studies) będą soczewką, przez którą
przyglądać się będziemy zróżnicowaniu społecznemu i kulturowemu. Jako pojęcie uwrażliwiające czas
wolny pozwala analizować zróżnicowanie w kontekście ekonomii moralnej, walk o uznanie,
dystynkcji, a także – paradoksalnie –nieoczywistych mechanizmów wykluczenia i przymusu.
Dobrowolność uważa się za cechę definicyjną czasu wolnego, ale to, co ludzie robią w/ze
swoim czasem wolnym nie ma pełnej dowolności: w tej sferze obowiązują podziały i dystynkcje;
istotna jest przynależność grupowa; normy i wartości rzutują na wybór zajęć rekreacyjnych.
W ramach zajęć przyjrzymy się samej kategorii czasu wolnego. Umieścimy ją w kontekście
zróżnicowania społecznego, pracy, praw człowieka, a także przedyskutujemy, jak włącza się ona w
procesy modernizacyjne, których istotną częścią jest różnicowanie społeczne. Zastanowimy się nad
jej definicjami wskazującymi na czasowość, rodzaj aktywności i doświadczenie. Zastanowimy się nad
nieostrością granicy między tym, co jest czasem wolnym a co nim nie jest. Przykładowo, nad tym, czy
za czas wolny można uznać absorbujące zaangażowanie w biegi maratońskie, wolontariat czy
protesty społeczne? Albo: czy i dla kogo, w jakich okolicznościach przygotowanie obiadu może być
czasem wolnym? Interesować nas będzie także normatywny wymiar dyskursów wolnoczasowych.
W ramach mini projektów porównawczo zbadamy czym wypełniają swój czas wolny różne
grupy, np. migranci i mniejszości, kobiety, osoby starsze, osoby niezamożne (np. zachowanie różnych
grup w publicznym parku; sobotni poranek różnych grup; reprezentacje czasu wolnego w serialu,
gdzie przedstawione są różne grupy itd.). Porównamy znaczenia wybranych aktywności czasu
wolnego dla różnych grup (np. praktyki wspólnego spożywania posiłków; wysiłek fizyczny w czasie
wolnym itd.). Interesować na będą oddolne doświadczenia, relacyjne budowania znaczeń czasu
wolnego. Wreszcie, zastanowimy się nad opresyjnym wymiarem czasu wolnego: czy praktyki czasu
wolnego prowadzą do nierówności i wykluczenia, czy stoją na przeszkodzie osiągnięcia przez
wybrane grupy uznania społecznego, czy z różnym natężeniem dyscyplinują?
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Aktywny udział studentów w zajęciach jest obowiązkowy (dozwolonych jest 2 nieobecności w ciągu
semestru). Przygotowanie z treści polecanych lektur i udział studentów w dyskusjach w grupie będzie
decydujący dla jakości zajęć.
W ramach zaliczenia studenci przygotowują mini-projekty badawcze w małych podgrupach i
przedstawiają ich wyniki na zajęciach w formie prezentacji (.ppt) i ustnego wystąpienia.
Literatura
Bombol, Małgorzata (2005) Ekonomiczny wymiar czasu wolnego. Warszawa: SGH.
Burdyka, Konrad (2019) Między zagrodą a boiskiem. O aktywności wiejskich klubów sportowych.
Warszawa: Wyd. IRWiR PAN.
Gershuny Jonathan (2000). Changing Times. Work and Leisure in Postindustrial Societies. Oxford
University Press.
GUS (2013) Budżety czasu Polaków.
Gdula Maciej, Sadura Przemysław (red.) (2012) Style życia a porządek klasowy w Polsce. Warszawa:
Scholar. <Rozdział „Style życia jako rywalizujące uniwersalności”>
Jacyno Małgorzata (2007) Kultura indywidualizmu. Warszawa: PWN.
Kramarczyk, Justyna (2018) Życie we własnym rytmie. Socjologiczne studium slow life w dobie
przyspieszenia. Kraków Universitas.
Liu Farrer Gracia (2004) The Chinese Social Dance Party in Tokyo: Identity and Status in an Immigrant
Leisure Subculture, Journal of Contemporary Ethnography, 33: 651-674.
Mroczkowska, Dorota (2020) Zrozumieć czas wolny. Przeobrażenia, tożsamość, doświadczanie.
Poznań: Wydawnictwo UAM.
Mroczkowska, Dorota (2010). Czas wolny. Refleksje, dylematy, perspektywy. Warszawa: Difin.
<Rozdział Marii Nawojczyk „Czas wolny – pochodna czy determinanta pozycji społecznej” (ss.
121-136); rozdział Moniki Frąckowiak-Sochańskiej „Czas wolny kobiet i mężczyzn. Ilość i
jakość czasu wolnego jako wymiar nierówności społecznych” (ss. 190-210).>>
Orłowska, Małgorzata (2007) Przymus bezczynności. Warszawa: PWN.
Potkańska D. (2013). Zmierzch epoki tradycyjnego konsumenta, czyli jak wspólne zakupy ekologicznej
żywności kształtują tożsamość społeczną młodych Polaków, w: A. Drzał-Sierocka (red.), W
garnku kultury. Rozważania nad jedzeniem w przestrzeni społeczno-kulturowej, Gdańsk:
Wydawnictwo Naukowe Katedra, ss. 45-58.
Rojek Chris (2010) The Labour of Leisure. The Culture of Free Time. Sage. <pdf>
Rosa Hartmut, Scheueramnn W.E. (eds.) (2009) High-Speed Society. Social Acceleration, Power, and
Modernity. Pennsylvania State University. <Chapter 6 by H. Rosa>
Stodolska Monika et al. (2014) Race, Ethnicity and Leisure. Champaign, IL: Human Kinetics. <Chapters
1 i 15>
3
Straczuk Justyna (2015) Andrzeja Sicińskiego badania stylów życia – spojrzenie z dystansu, Kultura i
Społeczeństwo, nr 3.
Tarkowska Elżbieta (1992) Czas w życiu Polaków. Warszawa: IFiS PAN.
Veblen Thorstein [1899] (2008) Teoria klasy próżniaczej, przekł. J. Frentzel-Zagórska, Warszawa:
Muza.
Wajcman Judith (2015) Pressed for Time. The Acceleration of Life in Digital Capitalism. Chicago
University Press. <Chapter 3>
Zadrożyńska Anna (1983) Homo faber i homo ludens. Warszawa PWN.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: