Wprowadzenie do teorii wyboru społecznego: decyzje, kooperacja, konkurencja, sprawiedliwość. 3500-FAK-WTWS-OG

Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z podstawami Teorii Wyboru Społecznego. Teoria ta bada własności metod podejmowania społecznych decyzji. Decyzje społeczne mogą być decyzjami podejmowanymi w wyborach powszechnych, decyzjami podejmowanymi w zgromadzeniach decyzyjnych (parlamenty, rady, komitety, organizacje międzynarodowe); z drugiej strony – mogą to być decyzje dotyczące zespołów osób (np. podział dóbr lub obciążeń między te osoby). Decyzje społeczne podejmowane są z zasady w sformalizowany sposób, za pomocą ściśle określonych procedur. Ocena tych procedur może obejmować ich zgodność z zasadami demokracji (wymagającymi uprzednio precyzyjnego sformułowania), normami sprawiedliwości (również wymagającymi zdefiniowania), respektowania praw indywidualnych i autonomii grup, z drugiej zaś strony – zgodności z różnorodnymi kryteriami racjonalności.
Podstawowe bloki zajęć będą obejmowały: wprowadzenie do teorii decyzji indywidualnych i teorii użyteczności, podstawy teorii decyzji społecznych i metod agregacji preferencji, oraz ich praktyczną realizację w postaci metod głosowania i systemów wyborczych; kryteria demokracji, racjonalności, respektowania praw indywidualnych; metody sprawiedliwego podziału dóbr; sprawiedliwy podział a systemy wyborczych.
Tematy zajęć
1. Teoria wyboru społecznego – podstawowe pojęcia i zagadnienia
2. Wybór, preferencje, użyteczności. Stosunek do ryzyka.
3. Racjonalność indywidualna i jej ograniczenia
4. Decyzje indywidualne w warunkach niepewności
5. Decyzje społeczne: problem agregacji decyzji indywidualnych
6. Decyzje demokratyczne. Paradoksy agregacji preferencji
7. Głosowania „większościowe”
8. Wybór społeczny a autonomia jednostek i grup
9. Decyzje w warunkach strategicznej interakcji: teoria gier
10. Sprawiedliwy podział dóbr i obciążeń – wprowadzenie
11. Problemy podziału proporcjonalnego i proporcjonalne systemy wyborcze
12. Teoria gier a podział dóbr: gry wieloosobowe w postaci funkcji charakterystycznej
13. Podział dóbr w sytuacji zróżnicowana uprawnień i pozycji strategicznej
14. Specyficzne problemy rozdzielania dóbr niepodzielnych

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Haman

Efekty kształcenia

K_W01 zna i rozumie podstawowe pojęcia socjologiczne
K_W05 posiada podstawową wiedzę strukturach, wybranych instytucjach społecznych i ich wzajemnych relacjach
K_W11 rozumie społeczną naturę relacji łączących jednostki, grupy i instytucje społeczne
K_W12 posiada podstawową wiedzę na temat mechanizmów dynamiki grupy społecznej oraz obustronnych zależności między grupą a jednostką
K_W17 ma podstawową wiedzę o kryteriach poprawności wnioskowania
K_W19 rozumie na czym polega specyfika analizy socjologicznej
K_W23 posiada podstawową wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne
K_W25 posiada podstawową wiedzę na temat funkcjonowania gospodarki oraz jej relacji z innymi instytucjami społecznymi
K_W26 posiada elementarną wiedzę na temat funkcjonowania różnego typu organizacji i zarządzania nimi
K_W27 posiada podstawową wiedzę na temat polityki oraz uczestnictwa w społeczeństwa sferze publicznej
K_W29 jest świadom procesów zachodzących w społeczeństwie polskim i globalnym oraz ich konsekwencji w zakresie postaw i instytucji społecznych
K_W30 posiada podstawową wiedzę na temat aktualnych potrzeb i problemów społeczeństwa polskiego oraz zmian w tym zakresie
K_W34 zna najważniejsze procesy i idee społeczne XIX, XX i XXI w., które ukształtowały oblicze współczesnego świata
K_W35 jest świadomy wyboru określonej perspektywy teoretycznej i dostrzega konsekwencje tego wyboru
K_U01 umie rejestrować i prowadzić obserwację zjawisk społecznych w sposób metodologicznie poprawny
K_U02 potrafi zinterpretować przeszłe i bieżące wydarzenia społeczne (polityczne, kulturowe, gospodarcze) przy pomocy pojęć i teorii socjologicznych
K_U03 potrafi zastosować podstawowe terminy i kategorie socjologiczne do analizy społeczeństwa, zwłaszcza współczesnego społeczeństwa polskiego
K_U04 potrafi samodzielnie znaleźć informacje i materiały niezbędne do przeprowadzenia prostych analiz socjologicznych, korzystając z różnych źródeł (w języku rodzimym i obcym) oraz posługując się nowoczesnymi technologiami
K_U05 potrafi formułować proste samodzielne sądy na temat przyczyn wybranych procesów i zjawisk społecznych
K_U07 potrafi dokonać prostej analizy konsekwencji procesów zachodzących we współczesnych społeczeństwach
K_U08 potrafi przygotować prosty, opisowy scenariusz przewidujący przebieg procesów i zjawisk społecznych
K_U09 umie zastosować normy i zasady etyczne w praktyce badawczej
K_U10 potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę akademicką w praktyce społecznej
K_U11 potrafi dobrać odpowiednie metody i techniki badawcze w celu przeprowadzenia analizy konkretnego problemu społecznego
K_U13 potrafi zinterpretować proste zjawiska społeczne przy użyciu podstawowych metod statystycznych
K_U15 potrafi na podstawie posiadanej wiedzy omówić działania prezentowane jako rozwiązania konkretnych problemów społecznych (w skali mikro i makro)
K_U16 potrafi na podstawie posiadanej wiedzy sformułować ogólną ocenę działania podjętego w celu rozwiązania konkretnych problemów społecznych
K_U17 potrafi formułować sądy na temat motywów ludzkiego działania oraz przewidywać społeczne konsekwencje tego działania
K_U20 potrafi przeczytać ze zrozumieniem tekst naukowy i wskazać jego główne tezy, argumenty autora oraz poddać je dyskusji
K_K03 potrafi dzielić się posiadaną wiedzą socjologiczną
K_K04 potrafi gromadzić, wyszukiwać i syntetyzować informacje na temat zjawisk społecznych
K_K06 potrafi argumentować stawiane tezy
K_K12 potrafi właściwie korzystać ze źródeł informacji naukowej
K_K15 jest świadomy konsekwencji realizowanych przedsięwzięć

Kryteria oceniania

egzamin pisemny,
obecność
egzamin poprawkowy pisemny

Do godzin przeznaczonych na zajęcia w sali (30h) należy doliczyć czas konieczny do przygotowania się do zajęć (czytanie lektur) – 2h tygodniowo oraz czas konieczny do przygotowania się do finalnego zaliczenia (egzaminu) – 15h

Korzystanie z narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji, takich jak ChatGPT, jest dozwolone w przypadku wybranych zadań kursowych/zaliczeniowych. Domyślnie korzystanie z takich narzędzi jest zabronione, chyba że wyraźnie zaznaczono inaczej. Każde użycie musi zostać odpowiednio opisane i/lub zacytowane. Studenci/tki ponoszą odpowiedzialność za wszystkie treści wygenerowane z użyciem narzędzi AI.

Literatura

Haman, J. 2003. Demokracja, decyzje, wybory. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Lissowski, G. (red.). 2001. Elementy teorii wyboru społecznego. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bożykowski, M. 2012. Problem podziału zbioru dóbr niepodzielnych w sytuacji nierównych uprawnień. „Decyzje” 18: 25-47.
Kamiński, M.M. 1994. Twierdzenie Arrowa: przykład zastosowania metody aksjomatycznej w naukach społecznych. „Studia Socjologiczne” Nr 3-4, 73 92.
Szaniawski, K. 1971. Kryteria podejmowania decyzji. W: Kozielecki, J. (red.), Problemy psychologii matematycznej. PWN, 303-324.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3500-FAK-WTWS-OG w USOSweb