CPS: Projektowanie i wdrażanie rozwiązań systemowych na przykładzie reform szkolnictwa wyższego w Polsce po r. 1989 3500-CPS-RSZW

Społeczeństwo masowe pojawiło się w Europie Zachodniej za sprawą skuteczności krzepnących państw narodowych w integrowaniu luźno dotąd powiązanej mozaiki różnego rodzaju społeczności i wspólnot. Po raz pierwszy zaczęły powstawać ogromne, wielomilionowe organizmy społeczne, które trzeba było skoordynować we wspólnych mechanizmach życia zbiorowego. To wtedy wykształca się scentralizowany aparat administracyjny, wprowadzający jednolite reguły, standardy oraz systemowe instytucje; również wtedy pojawia się projektowanie takich systemów z myślą o realizowaniu założonych celów i wartości. Wyzwanie polega na tym, że porządek społeczny zasadniczo różni się od przyrodniczego: trzeba skłonić obdarzonych świadomością i wolną wolą uczestników życia zbiorowego do włączenia się w skonstruowany porządek i przestrzegania jego reguł. Oznacza to, że projekt powinien uwzględniać czynnik ludzki – teorię działań społecznych, modele motywacji i wizję natury ludzkiej. W literaturze znajdujemy wiele studiów przypadków pokazujących, co może pójść źle i dlaczego: polska socjologia dokonała wielu
wspaniałych analiz nieprzewidywanych efektów „planowej gospodarki” i „zaprojektowanego społeczeństwa”. Ale wiadomo też, że ustabilizowane systemy działań z trudem i opornie poddają się zmianom. Choć zwykliśmy zrzucać odpowiedzialność za „konserwatyzm” na ludzi i ich „mentalność”, sprawa nie jest taka prosta. Po pierwsze dlatego, że projektant mógł posługiwać się nietrafną teorią i powierzchowną diagnozą, a po drugie dlatego, że nie uwzględnił innych – nie-ludzkich – aktorów zaangażowanych w podtrzymywanie danego systemu w jego aktualnej postaci. W ramach wykładu pokażę, na wybranym przykładzie kolejnych reform szkolnictwa wyższego i nauki, jakie są warunki dobrego zaprojektowania i wdrożenia zmiany społecznej (i zastanowimy się wspólnie, co to znaczy, że zmiana jest „społeczna”). Wiedza ta będzie przydatna wszystkim i wszędzie: wszak nawet urządzając mieszkanie, świadomie lub nie, projektujemy zmianę społeczną. Szczególnie przydatna będzie wszystkim osobom, które chcą w przyszłości zająć się diagnozowaniem organizacji i doradztwem organizacyjnym.