Socjologiczne zagadnienia mniejszości społecznych 3402-10SZMS
Początkowe zajęcia będą poświęcone rozważaniom pojęciowym, ale dyskutowane będą też na przykładach (w tym: kobiety jako grupa mniejszościowa), wprowadzone zostaną kategorie „swojskości” i „obcości” w literaturze socjologicznej. Następnie omawiane będą zagadnienia: Mniejszości kulturowe a grupa dominująca we współczesnej Polsce; Mniejszości społeczne na polskiej scenie publicznej. Szerzej omawiana będzie koncepcja antagonizmu do obcych – Floriana Znanieckiego. Istotne w tym kontekście jest omówienie problematyki wierzeń o obcych; mitologizacji rzeczywistości społecznej (jako podłoża rasizmu). Jako przykład antagonizmu do obcych szerzej omawiane będą postawy antysemickie: w odniesieniu do rzeczywistości Polski międzywojennej, tuż powojennej i współczesnej, na tle opisu relacji polsko-żydowskich w tych trzech okresach. Przedyskutowane będą niektóre socjologiczne teorie grup mniejszościowych (kto dyskryminuje, kto jest obiektem dyskryminacji, kiedy dochodzi do praktyk dyskryminacyjnych) oraz stosunki etniczne jako typ stosunków społecznych, na konkretnych przykładach (w oparciu o badania socjologiczne): sytuacja relacji między ludnością „białą” i „czarną” w USA lat 80.; Polonia i Latynosi w niewielkim mieście amerykańskim na początku XXI wieku; stosunki między większością a mniejszościami wyznaniowymi – z punktu widzenia większości i z perspektywy mniejszości; kategoria społecznego dystansu a postawy tolerancji (postawy Polaków wobec cudzoziemców, wobec Romów, itp.).
Efekty kształcenia
1. posiada umiejętność rozumienia i analizowania procesów i zjawisk społecznych
2. potrafi interpretować zjawiska społeczne i kulturowe, w kontekście problematyki socjologicznej (tu zwłaszcza: problematyki mniejszości społecznych)
3. potrafi analizować przeczytane teksty i wydobywać podstawowe twierdzenia autorów, ich pytania i udzielane odpowiedzi
4. potrafi krytycznie analizować i oceniać tezy danego tekstu
5. potrafi porównywać różne stanowiska, zestawiać je i formułować własne pytania i tezy do przedstawianej problematyki
6. posiada umiejętność rzeczowej dyskusji, prowadzenia sporu, prezentowania własnego stanowiska
7. potrafi odnosić kategorie teoretyczne do własnych obserwacji oraz do rzeczywistości i zjawisk społecznych, co oznacza m.in., że posiada umiejętność posługiwania się pojęciem „grupa mniejszościowa”, kategoriami „swoi” i „obcy”, teoriami dotyczącymi stosunków międzygrupowych – do rozumienia zjawisk i procesów społecznych oraz do analizy konkretnych przykładów mniejszości społecznych.
Kryteria oceniania
Zaliczenie na ocenę; krytyczna analiza tekstów z dyskusją, burza mózgów i okrągły stół; referat na jeden temat cyklu zajęć; krótka praca pisemna na zaliczenie (ocena)
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy
Literatura
- H.M. Hacker, Kobiety jako grupa mniejszościowa, (w:) „Nikt nie rodzi się kobietą”, red. T.Hołówka, „Czytelnik”; Warszawa, 1982, s. 37-56;
- E. Nowicka, S. Łodziński, „U progu otwartego świata”, wyd. NOMOS, Kraków 1998, rozdz. II: Jeszcze raz o „swoich” i „obcych”. Socjologia obcości i swojskości, s.26-49 (teczka: 135);
+ E. Nowicka, „Swojskość i obcość jako kategorie socjologicznej analizy”, (w:) „Swoi i obcy”, red. E.Nowicka, wyd. IS UW: Warszawa, 1990, s. 5-53;
- J. Mucha, Kultura dominująca jako kultura obca. Mniejszości kulturowe a grupa dominująca we współczesnej Polsce, (w:) Małe struktury społeczne, red. J. Machaj, Wyd. UMCS: Lublin, 1998, s.207-221, lub (w:) Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, Wyd. UMCS: Lublin 1995, s.105-120;
- H. Bojar, Mniejszości społeczne na polskiej scenie publicznej lat 90.: między kulturą a polityką, s.153-171, (w:) U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego, red. M. Kempny, A. Kapciak, S. Łodziński, wyd. Oficyna Naukowa: Warszawa, 1997;
- A. Hertz, „Swojskość i obcość”; „Swoi przeciwko obcym” (w:) Socjologia nieprzedawniona, PIW: Warszawa, 1992; s.130-164
- Z. Benedyktowicz „Portrety
- F. Znaniecki, „Studia nad antagonizmem do obcych”, (w:) Współczesne narody, PWN: Warszawa, 1990, s. 265-358;
- St. Ossowski, „Wpływ teorii i mitów na rzeczywistość społeczną”, (w:) Dzieła, tom II, PWN: Warszawa, 1966, s. 198-220;
- J. St. Bystroń, „Tematy, które mi odradzano”, PIW: Warszawa, 1980, fragment z części V pt.: Wierzenia o obcych, s. 314-334;
- A. Hertz, „Sprawa antysemityzmu”, (w:) Socjologia nieprzedawniona, PIW: Warszawa, 1992; s. 390-410;
- St. Ossowski, „Na tle wydarzeń kieleckich”, (w:) „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1:1987;
- I. Krzemiński, Antysemityzm w Polsce i na Ukrainie. Raport z badań, Wyd. Naukowe „SCHOLAR”: Warszawa, 2004, rozdz.1 (Postawy antysemickie po dziesięciu latach i ich wyznaczniki), s. 15-78;
- J. B. Michlic, Obcy jako zagrożenie. Obraz Żyda w Polsce od roku 1880 do czasów obecnych, ŻIH, Warszawa 2015; Wstęp: Żyd jako zagrożenie a powstanie nowoczesnej koncepcji narodu w Polsce, s. 13-42;
- H.M. Blalock, Przyczynek do teorii grup mniejszościowych, (w:) Elementy teorii socjologicznych, red. W. Derczyński, J.S zacki, A. Jasińska-Kania, PWN: Warszawa, 1975;
- J. Mucha, Stosunki etniczne we współczesnej myśli socjologicznej, PWN, Warszawa, 2006 r.; rozdział 5: Stosunki etniczne jako typ stosunków społecznych…, s.162-207 [lub: J. Mucha, Stosunki etniczne jako typ stosunków społecznych we współczesnej „makrosocjologii indywidualistycznej", [w:] „Studia Socjologiczne”, 2005 nr 2, s. 71-106];
- W. Osiatyński, Kryzys, czyli szansa. Szkice amerykańskie, Wyd. ISKRY: Warszawa, 1990; rozdz.: „Dwadzieścia lat po rewolucji”, s. 91-115;
- J. Mucha, Oblicza etniczności: studia teoretyczne i empiryczne, NOMOS, Kraków 2005, ss. 209-242 [Rozdział 9: Nowe zjawiska, stare ujęcia. Polonia i Latynosi w niewielkim mieście amerykańskim na początku XXI wieku]
- E. Nowicka, Hermes, Odyseusz i greckie powroty do ojczyzny, NOMOS, Kraków 2008, ss. 33-48 („Powrót do domu i koncepcja homecomera Alfreda Schütza”);
- K. Kaźmierska, Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia Ocalonych z Zagłady, NOMOS, Kraków 2008, ss. 25-65 (Rozdział I: Biograficzne aspekty powrotu do miejsca urodzenia)
- J. Nawrocki, Tolerancja z ograniczeniami. Raport z badań jakościowych, (w:) „Inny-Obcy-Wróg”, red. E.Nowicka, J.Nawrocki, wyd. Oficyna Naukowa: Warszawa, 1996, s. 75-99;
- E. Nowicka, S. Łodziński, „U progu otwartego świata”, wyd. NOMOS, Kraków 1998, rozdz. V: Dystans i Tolerancja. Postawy Polaków wobec cudzoziemców w latach 1988-1998, s. 95-120 (teczka 135);
- B. Cieślińska, Goście i gospodarze. Uchodźcy z Czeczenii w Białymstoku, [w:] „Wędrowcy i migranci. Pomiędzy marginalizacją a integracją”, red. E. Nowicka i B. Cieślińska, NOMOS, Kraków 2005, ss.262-276.
- E. Nowicka, Mniejszość i większość wyznaniowa wobec nauczania religii w szkole, (w:) Szkoła czy parafia? Nauka religii w szkole w świetle badań socjologicznych, red. K. Kiciński, K. Koseła, W. Pawlik, NOMOS: Kraków, 1995; s. 179-191;
- E. Nowicka, Religia a obcość, NOMOS: Kraków, 1991; rozdziały: Wprowadzenie. Inny jako obcy, s. 9-25; Dystans polskich katolików wobec innych wyznań, s. 26-55;
- E. Nowicka, M. Majewska Obcy u siebie. Luteranie warszawscy, Oficyna Naukowa: Warszawa 1993, s. 17-31 i 50-158;
- A. Herman, Pęknięta wspólnota. Analiza wybranych aspektów polityki lokalnej w dwuwyznaniowej wsi, w: Kultura i Społeczeństwo, nr 2/2007, s. 137-159;
- W. Sitek (red), Mniejszość w warunkach zagrożenia. Pamiętniki Łemków, wyd. Uniwersytet Wrocławski: Wrocław 1996, s. 9-23 (Strategie mniejszości w warunkach zagrożenia), oraz wybrane relacje;
- E. Nowicka, Rom jako swój i jako obcy. Zbiorowość Romów w świadomości społeczności wiejskiej, s. 201-219, (w:) „Trudne sąsiedztwa – z socjologii konfliktów narodowościowych”, pod red. A. Jasińskiej-Kani, „SCHOLAR”: Warszawa 2001;
- Ł. Ostrowski, Romowie i rasizm. Czy uprzedzenia antyromskie są rasizmem?; [w:] „Wędrowcy i migranci. Pomiędzy marginalizacją a integracją”, red. E. Nowicka i B. Cieślińska, NOMOS, Kraków 2005, ss.111-126;
- Z. Kurcz, Mniejszość niemiecka w Polsce: geneza, struktury, oczekiwania, (w:) „Mniejszości narodowe w Polsce”, pod red. Z.Kurcza, Wyd. UWr: Wrocław 1997, s. 83-105;
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: