Style życia: perspektywa multidyscyplinarna 3402-10SŻPM
Ten drugi z "flagowych" dla specjalizacji Antropologia Współczesności wykład (poza Współczesnymi teoriami antropologicznymi) w założeniu ma być przykładem antropologii jako "sztuki grasowania po pograniczach" w odniesieniu do trzech kluczowych pojęć: STYLU KULTURY, STYLU W KULTURZE i STYLU ŻYCIA. Dlatego zaczynamy od tych nauk, które jako pierwsze posługiwały się pojęciem stylu: teorii literackich i teorii w sztukach wizualnych. Moduł otwiera analiza używania wymienionych pojęć w świecie życia codziennego, a zamyka przegląd teoretycznych użytków czynionych z pojęcia stylu w teoretycznych refleksjach nad muzyką, filmem i in. dziedzinami (w tym np. nad pojęciem stylu poznawczego w psychologii).
Drugi moduł wykładu poświęcony jest klasycznym ujęciom stylu oraz sposobu życia czy też Lebensfuhrung w socjologii i antropologii. Obejmuje teorie Alfreda L.Kroebera, Thornsteina Veblena oraz Maxa Webera. Zakładamy, że na tle poprzednio omówionych koncepcji ustalenia klasyków zyskują nowe konteksty teoretyczne.
Trzeci moduł wykładu koncentruje się na problematyce stylu życia na przykładzie badań i wyrosłych z nich teorii: Andrzeja Tyszki (socjologiczna analiza zróżnicowań społecznych, metodologia), Andrzeja Sicińskiego ( badania miejskich stylów życia, "teoria w marszu", metodologia), Barbary Fatygi ( młodzieżowe style życia, metodologia i ich wkład w teorię żywej kultury), Pierre'a Bourdieu ( dystynkcja: zróżnicowania strukturalne, metodologia i najbogatszy aparat pojęciowy). Chcemy też pokazać jakie korzyści i straty teoretyczne przynosi współczesna perspektywa badań stylu życia zawężana do "zachowań konsumenckich", a także perspektywy badań nad przestępczością, zrównoważonym rozwojem, feminizmem itp.
Zakres tematów:
1) Pojęcie stylu i stylu życia w życiu potocznym – analiza uzusów językowych.
Moduł I
Styl w refleksji nad sztuką
1) Początki stylistyki – „Retoryka” i „Poetyka” Arystotelesa.
Stylistyka jest osobnym działem teorii literatury i zarazem najstarszą subdyscypliną humanistyczną zajmującą się stylem.
2) Stylistyka teoretyczna w Polsce i na świecie, socjo- i psycholingwistyka a badanie stylów mowy, badanie stylu w analizie dyskursu.
3) Styl, maniera, gust, smak, piękno w teorii sztuki i estetyce.
W trakcie wykładu analizujemy wybrane instrumentarium pojęciowe historyków, teoretyków sztuki, estetyków i myślicieli zajmujących się sztukami wizualnymi.
4) Styl i forma dzieła sztuki w koncepcjach H. Reada i A. Hausera.
De facto „wielkimi nieobecnymi” w tytule tego wykładu są jeszcze: Panofsky, Ortega y Gasset, Hartmann i Wölflin. Refleksja nad stylem sięga tu filozofii i teorii kultury, ale także b. konkretnych problemów praktycznej analizy przekazu wizualnego.
5) Strukturalistyczne inspiracje w badaniach stylu w sztuce – M. Porębski.
Ten wykład jest typowym przykładem „przewodnika po lekturze”; ma pokazać co z extraordynaryjnego stylu strukturalistycznej analizy dzieł sztuki może być przydatne antropologowi współczesności i/lub socjologowi kultury.
6) Styl w badaniach muzyki, teatru i filmu.
W tym wykładzie łącznie zostaną omówione koncepcje stylu i przykłady analiz stylistycznych dzieł z wymienionych dziedzin sztuki.
Moduł II
Klasyczne ujęcia problematyki stylu kultury, stylu w kulturze i stylu życia
7) Styl życia w teorii klasy próżniaczej T. Veblena.
Złożona teoria, częściowo już anachroniczna („długogłowi blondyni”, itp.). Ale świetny przykład analiz łączących poziom makro (cywilizacje) i mikro (analizy detali etnograficznych – łyżka, cylinder itp.).
8) Styl życia, etos, Lebensführung i typ idealny w socjologii M. Webera.
Jego koncepcje stylu kultur i stylu życia są do dzisiaj podstawą refleksji socjologicznej. Szczególny nacisk kładziemy na pojęcia: typu idealnego, konubium, komensalizmu i etosu – również w myśli następców Webera.
9) Styl życia w badaniach położenia stanowego – socjologiczna praktyka badań stylu życia. Sposób odczytania Webera (krytykowany podczas wykładu) dał asumpt do ukonstytuowania się klasycznego wzorca socjologicznego badania stylów życia w związku ze strukturą społeczną.
10) Styl w kulturze i styl kultury w teorii kultury A. L. Kroebera.
To rozróżnienie stosuje się do wszystkich trzech klasyków. U Kroebera pojęcie stylu daje się analizować w systemie pojęć jego teorii kultury. Wykład jest propozycją nie tylko pewnego odczytania tej teorii, ale i dostosowania jej do współczesnych potrzeb badawczych.
Moduł III.
Współczesne teorie i badania stylu życia
11) Badania stylu życia jako formy uczestnictwa w kulturze.
Teorięa i metodologię klasycznych już dzisiaj badań A.Tyszki. W trakcie wykładu powraca pytanie o różnice między socjologicznym i antropologicznym ujęciem stylów życia.
12) Styl życia jako autonomiczny przedmiot badań naukowych, metodologia badań. Na przykładzie niewątpliwie najciekawszego i największego dotąd w polskich naukach społecznych przedsięwzięcia badawczego przede wszystkim eksponujemy związki teorii z praktykami badawczymi.
13) Styl życia w ujęciu P. Bourdieu i A. Giddensa.
Jest to wykład poświęcony trendom we współczesnych ujęciach stylów życia: pierwszy symbolizowany przez Bourdieu opiera się na swoistej hipertrofii teoretycznej, ale uwzględnia też metodologię badań; drugi na regresie teoretycznym .
14) Styl życia we współczesnych badaniach marketingowych, badaniach konsumpcji, zdrowia, zrównoważonego rozwoju -analizowane tu są podstawy teoretyczne tego rodzaju badań
15) System pojęć teorii kultury a styl życia.
Propozycja teoretycznego osadzenia pojęcia styl życia w pewnym systemie wywodzącym się z tzw. kulturoznawczej (wrocławskiej) szkoły teorii kultury. Staram się również pokazać jak można (po operacjonalizacji) posługiwać się tym podejściem w badaniach.
Rodzaj przedmiotu
fakultatywne
obowiązkowe
Tryb prowadzenia
w sali
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2024L: | W cyklu 2025L: |
Efekty kształcenia
Zakładamy, że po wysłuchaniu wykładu:
- studenci zostaną zachęceni by w swoich projektach badawczych wykorzystywać szeroką perspektywę wiedzy humanistycznej;
- zyskają niezbędną wiedzę na temat systemów pojęciowych i ich używania we własnej pracy zarówno na poziomi teorii, jak i metodologii;
- będą przygotowani do prowadzenia diagnostycznych, ewaluacyjnych i stricte poznawczych badań stylów życia i stylów w kulturze.
Kryteria oceniania
Z tego przedmiotu PT Studentów specjalizacji obowiązuje egzamin. Goście wybierający przedmiot jako fakultet lub tzw. OGUN także mogą zdać egzamin z materiału wykładowego i lektur obowiązkowych lub napisać pracę zaliczeniową. Temat, objętość i - nomen-omen - styl pracy zostanie ustalony z osobami prowadzącymi wykład.
Praktyki zawodowe
Praktyk nie przewidujemy. Warto jednak zwrócić uwagę, że w programie studiów licencjackich jest przedmiot prowadzony jako warsztat badawczy pt. "Style życia: OBSERWACJA I DOKUMENTACJA WIZUALNA". Istnieje możliwość wybrania tego przedmiotu jako fakultetu uzupełniającego.
Literatura
LITERATURA podzielona na obowiązkową do egzaminu i dodatkową dla szczególnie zainteresowanych tematem. Wszelkie teksty dostępne cyfrowo zostaną umieszczone na dysku dla uczestników/czek wykładu. Najnowsze publikacje będą podawane także w trakcie wykładu
1.) M.R. Mayenowa, Styl, stylizacja, stylistyka, (w:) tejże Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Ossolineum 1979.
2.) M. Głowiński i in. Zarys teorii literatury, Warszawa1972, roz. Styl i kompozycja utworu oraz cz. III Elementy stylistyki.
3) P. Kisiel, Etykieta językowa a wzory kultury, (w:) J. Anusiewicz, M. Marcjanik (red.) Język a kultura, Wrocław 1992.
4) B. Sandig, M. Selting, Style dyskursu, (w:) T. A. Van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa 2001.
Dodatkowa
1) K. Budzyk (red.), Stylistyka teoretyczna w Polsce, Łódź 1948.
2) M. Głowiński, Style odbioru, Warszawa 1977.
3) T. Kostyrko, Oznaka, wartość, znak, (w:) J. Kmita (red.) Wartość, dzieło, sens, Warszawa 1975.
4) M. Głowiński, Poetyka i okolice, Warszawa 1992.
5) J. Lyons, Zróżnicowanie stylistyczne, dialektyczne i diachroniczne, (w:) tegoż Semantyka, Warszawa 1989, t. 2.
6) J. Anusiewicz, M. Marcjanik (red.) Język a kultura, Wrocław 1992.
7) I. Kurcz, Psycholingwistyka – Przegląd problemów badawczych, Warszawa 1976.
8) A. Szaff (red.), Zagadnienia socjo- i psycholingwistyki, Ossolineum 1980.
Obowiązkowa do części teoria i historia sztuki
1) H. Read, O pochodzeniu formy w sztuce, Warszawa 1973, wstęp+ 1 rozdział.
2) E. Panofsky, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, roz. o Dürerze i chłodnicy Roys-Rollsa.
3) A. Hauser,Filizofia historii sztuki, Warszawa 1970, wstęp + roz.o Wölflinie.
4) J. Białostocki, Sztuka i myśl humanistyczna, Warszawa 1966.
Dodatkowa
1) G. Kubler, Kształt czasu. Uwagi o historii rzeczy, Warszawa 1970.
2) R. Caillois, Żywioł i ład, Warszawa 1973, ostatni tekst w zbiorze.
3) M. Porębski, Pojęcie stylu w badaniach nad sztuką XIX i XX wieku, (w:) tegoż, Sztuka a informacja, Kraków 1986.
4) M. Porębski, Ikonosfera, Warszawa.
Obowiązkowa do części muzyka, teatr, film
1) J. Degler (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, Wrocław 1988, cz. III.
2) E. Panofsky, Styl i medium w filmie, (w:) Estetyka i film, Warszawa 1972.
3) S. Żerańska-Kominek, Wprowadzenie do etnomuzykologii, Warszawa 1995; roz. 1 – 6.
Dodatkowa:
1) M. Przylipiak, Kino stylu zerowego, Gdańsk 1994.
2) D. Eleftheriotis, Poetyka wideo: technologia, estetyka i polityka, (w:) A. Gwóźdź (red.), Technologie mediów, Kraków 2001.
4) L. Bielawski, Systemowość wiedzy o tańcach ludowych. Poziomy etnochoreologii, (w:) L. Bielawski, G. Dąbrowska (red.), Taniec, rytuał i muzyka, Warszawa 1997
Obowiązkowa
1) A. L. Kroeber, Istota kultury, Warszawa 1973, roz. Kultura rzeczywistości, kultura wartości.
2) M. Weber, Szkice z socjologii religii, Warszawa 1984.
3) T. Veblen, Teoria klasy próżniaczej, Warszawa 1971, dowolny rozdział.
4) T. Szawiel, Struktura społeczna a grupy ethosowe. (O możliwościach ewolucji społecznej), (w:) „Studia Socjologiczne nr 1-2, 1982.
Dodatkowa
1) M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994.
2) C. W. Mills, Białe kołnierzyki. Amerykańskie klasy średnie, Warszawa 1965.
3) M. Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1973.
4) S. Bednarek, O sposobach badania dziejów kultury, (w:) „Prace Kulturoznawcze” 1987, wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.
5) B. Fatyga, M. Fatyga-Malarska, Wpływ mody na styl życia, (w:) „Kultura i Społeczeństwo” 1982, nr 1.
6) F. Znaniecki, Nauki o kulturze, Warszawa 1971, roz. Wzorce i normy oraz Wzory kulturowe i systemy czynności.
7) A.L. Kroeber, Style and Civilizations, New York 1957.
8) P. Bogatyriew, Semiotyka kultury ludowej, Warszawa 1979, roz. Funkcje stroju ludowego na obszarze morawskosłowackim.
Obowiązkowa
1) A. Tyszka, Uczestnictwo w kulturze. O rozmaitości stylów życia, Warszawa 1974, cz.1.
2) A. Siciński i in., Style życia w miastach polskich, Warszawa 1983; część I i II.
3) P. Bourdieu, Reprodukcja, Warszawa 1992, wstęp i roz. 1.
4) A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość, Warszawa 2002, roz III.
5) B. Fatyga, J. Sierosławski, Uczniowie i nauczyciele o stylach życia młodzieży i narkotykach, ss. 5-77, Instytut Spraw Publicznych 1999.
Dodatkowa
1) J. Szacki, Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa, (w:) A. Morstin (red.) Indywidualizm a kolektywizm, IFiS PAN 1999.
2) U. Beck, Społeczeństwo ryzyka, roz. III, Warszawa 2002.
3) H. Domański, Społeczeństwa klasy średniej, Warszawa 1994.
4) Homo eligens. Społeczeństwo świadomego wyboru, Warszawa 1999, cz. II.
5) „Kultura i Społeczeństwo” 1985, nr 2, poświęcony stylowi życia.
6) P. Bourdieu, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Warszawa 2000.
7) B. Fatyga, Style życia uczniów gimnazjów, (w:) B. Fatyga, J. Rogala-Obłękowska, Style życia młodzieży a narkotyki, Warszawa 2002.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: