Od łyżki i czółna do do smartfona i chipów: analiza aksjosemiotyczna i funkcjonalno-strukturalna rzeczy 3402-10OŁSS

https://badamykulture.pl

Tematy zajęć:
1. Wyjaśnienie zasad pracy warsztatowej. Zebranie zasobu wiedzy uczestników warsztatu o sferze materialnej kultury. Stworzenie katalogu zagadnień wynikających z wiedzy podręcznej do dalszego wykorzystania.
Zadanie domowe: poszukanie dodatkowej literatury.

2. Wprowadzenie - potrzebne pojęcia: rzecz, przedmiot, materialność, funkcja, wartość, użyteczność, potrzeba, typy przedmiotów, biografia i historia rzeczy.
Zadanie domowe: Wybór inwentarzy do dalszej pracy.

3. Omówienie inwentarzy - trudności i zalety ich przygotowania. Projekty typologii rzeczy. Zadanie domowe: wycena własnego inwentarza.

4. Ekonomiczna wartość rzeczy zgromadzonych w inwentarzach. Symulacja aukcji przedmiotów z komentarzem teoretycznym. Zadanie domowe: wycena inwentarzy partnerów.

5. Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Historia rzeczy. Kultura materialna jako Kroeberowska mieszanina. Ćwiczenie na wybranym przykładzie. Zadanie domowe: przygotowanie historii przedmiotów z inwentarza własnego lub partnera.

6. Przypowieść o duchu Hau. Ćwiczenie: funkcja poznawcza rzeczy - co rzecz mówi o sobie, a co o właścicielu. Zadanie domowe: opis funkcji poznawczej inwentarza partnera.

7. Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Funkcja konatywna (apelu) - jak rzeczy zmuszają nas do działania. Odniesienia do teorii. Zadanie domowe: opis własnego inwentarza.

8.Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Funkcja fatyczna - sygnalizowanie tożsamości społecznej (me), pozycji, ról i przynależności. Zadanie domowe: opis inwentarza partnera.

9. Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Funkcja magiczna: talizmany, maskotki, złe znaki; moc nadana versus moc tkwiąca w rzeczach; komercjalizacja magii. Zadanie domowe: zebrać i opisać przykłady kategorii omówionych w trakcie warsztatu.

10. Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Funkcja estetyczna: rzeczy piękne versus brzydkie; problematyka śmieci i odpadków; kwestia gustu. Zadanie domowe: wybrać i opisać przedmioty z obu głównych kategorii.

11.Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Łączenie estetyki z emocjami. Zawiłości ocen estetycznych - różnice pokoleniowe. Zadanie domowe: wybrać i opisać rzeczy spełniające funkcję maskującą - co jest konkretnie maskowane i dlaczego; rzeczy wysyłające fałszywe informacje.

12.Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Użyteczność a konsumpcjonizm. Ćwiczenie z brikolażu: bez czego można żyć, funkcja substytutywna rzeczy. Zadanie domowe: zredukować inwentarz partnera do rzeczy koniecznych (z uzasadnieniem).

13.Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Funkcja tożsamościowa (I): co wyraża mnie, jego/ją, ich (grupę społeczną) społeczeństwa i narody; jedna rzecz versus syntagmy rzeczowe. Syntagmatyka rzeczy. Zadanie domowe: zbadać połączenia w inwentarzach partnera.

14. Omówienie wyników poprzedniego ćwiczenia. Struktury i sploty funkcji - od czego zależą (intencje, potrzeby, cele); przekształcenia metaforyczno-metonimiczne. Zadanie domowe: opisać zmiany w splocie funkcji wybranego przedmiotu.

15. Biografia rzeczy: jak ją badać - podsumowanie; wytyczne do pracy zaliczeniowej (raportu).

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie
obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali
mieszany: w sali i zdalnie

Założenia (opisowo)

Warsztat z analizy kultury materialnej ma wypracowywać narzędzia pomocne w badaniach przedmiotów materialnych. Uważamy bowiem, że warto podjąć próbę stworzenia oryginalnej metodologii badania rzeczy, dostosowanej do współczesnych sposobów ich kulturowo-społecznego istnienia i funkcjonowania. Wstępnie odróżniamy np. historię i biografię rzeczy. Zarazem warsztat łączy stosowanie istniejących i tworzenie nowych koncepcji teoretycznych z testowaniem nowych pomysłów metodologicznych. Punkty wyjścia to z jednej strony - teoria żywej kultury w antropologii współczesności prof. Barbary Fatygi i jej współpracowników; z drugiej strony - interdyscyplinarna wiedza humanistyczna, w tym m.in. z historii, teorii sztuki, semiotyki, socjologii, psychologii, filozofii i antropologii. Nie lekceważymy też brikolażu i wiedzy podręczne (potocznej)j. W trakcie poszczególnych zajęć staramy się odwoływać do ustaleń zawartych w pracach polskich i zagranicznych autorów tzw. zwrotu ku rzeczom. Ważne, iż metoda pracy polega na wspólnym badaniu inwentarzy rzeczy wybranych przez uczestników (w tym także prowadzących zajęcia). Studenci pracują zespołowo lub w parach. Materiały i ustalenia gromadzone są na dysku współdzielonym.

Koordynatorzy przedmiotu

Barbara Fatyga
Aleksandra Zalewska-Królak

Efekty kształcenia

Mamy nadzieję, że po zaliczeniu tych zajęć ich uczestnicy:
- przekonają się, że warto myśleć i poszukiwać nowych idei i metod samodzielnie (studia to nie szkoła);
- docenią uroki pracy zespołowej;
- opanują praktycznie zasady etyczne badań (bliska współpraca z partnerem i innymi uczestnikami zajęć uczy taktu i dyskrecji);
- opanują podstawowe umiejętności wykorzystywania multidyscyplinarnej wiedzy do konstruowania własnego warsztatu badawczego;
- zdobędą umiejętności analizy i interpretacji otoczenia materialnego współczesnych ludzi.

Kryteria oceniania

Praca uczestników zajęć ze względu na zadania domowe jest oceniana na bieżąco, podczas dyskusji w trakcie kolejnych warsztatów i staje się składową oceny końcowej. Ponadto uczestnicy przygotowują na zaliczenie raport dotyczący historii i biografii wybranych przedmiotów. Obligatoryjną częścią raportu jest dokładnie opisana metodologia badania. Mile widziane własne propozycje metodologiczne. Istnieje możliwość wykonania tego zadania w parach (z partnerem, z którym się pracowało przez cały semestr) lub indywidualnie.

Praktyki zawodowe

Praktyki nie są przewidywane ze względu na charakter zajęć.

Literatura

UWAGA: lektury są przykładowe, sporo tekstów dotyczących konkretnych zagadnień umieszczamy na dysku współdzielonym.

1) Dorota Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa: PWN, 2003, ss. 81-82,87-89,107114, 134-135,184-191.

2) Silke Meyer, Grafika w domach angielskiej middle class. Analiza pośmiertnych inwentarzy majątkowych z lat 1730-1820 (Odbiorcy, funkcja i kontekst obrazu), (w:) „Kwartalnik historii kultury materialnej, nr 3,2002.

3) Antoni Chodyński, Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, (w:) „Kwartalnik historii kultury materialnej, nr 1,c2003.

4) Stefan Czarnowski, Wędrówki narzędzia, (w:) tegoż, Dzieła t. I, Warszawa: PWN, 1956, ss.122-132 lub inne wydanie.

5) Marcel Mauss, Szkic o darze, (w:) tegoż, Socjologia i antropologia, Warszawa: PWN,https://filspol.files.wordpress.com/2011/11/marcel-mauss-szkic-o-darze.pdf

6) Barbara Fatyga, Szkic o konsumpcyjnym stylu życia i rzeczach jako dobrach kultury, (w:) P. Gliński, A. Kościański, Socjologia i Siciński, Warszawa: IFiS PAN, 2009.

7) Oswald Werner, Wiedza ludowa niekoniecznie rozmyta, (w:) M. Buchowski (red.), Amerykańska antropologia kognitywna, Warszawa: IK, 1993.

8) Igor Kopytoff, Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces, (w:) M. Kempny, E. Nowicka, Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Warszawa: PWN, 2003, ss.249-274.

9) Agata Rybus, Maciej W. Kornobis (red.), Ludzie w świecie przedmiotów. Przedmioty w świecie ludzi. Antropologia wobec rzeczy, Warszawa: Wyd. UW, 2016, część Antropologia, ss.19-88.

10) Arjun Appadurai (ed.), Social Life of Things, Cambridge, 1988.

11) Bruno Latour, Przedmioty także posiadają sprawczość, (w:) Ewa Domańska (red.), Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.

12) Beata Hoffman, Perfumy . Uwarunkowania kulturowo-społeczne, Kraków: Impuls, 2013, ss.102-118; 253-267.

13) Marek Krajewski (red.), Hand made. Praca rąk w postindustrialnej rzeczywistości, Korporacja Ha!Art, 2011.

14) Marek Krajewski, Style życia przedmiotów. Zarys koncepcji https://www.academia.edu/1978603/Style_%C5%BCycia_przedmiot%C3%B3w._Zarys_koncepcji

15) Barbara Fatyga i Zespół, Wieloźródłowy słownik kultury: hasła związane z problematyką zajęć; http://ozkultura.pl/wszystkie-hasla

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3402-10OŁSS w USOSweb