Filozofia polityczna kooperatyzmu – tradycja i aktualność 3402-00FPKTiA
Konwersatorium oparte będzie na krytycznej analizie pism autorów związanych z ruchem kooperatystycznym, a także klasyków myśli społecznej, których poglądy oddziaływały na formowanie się ideologii kooperatystycznej. Celem analiz podejmowanych podczas seminarium będzie próba prześledzenia procesu powstawania, rozwoju i zaniku, bądź przekształcenia, kooperatyzmu jako paradygmatu myślenia o społeczeństwie, polityce, ekonomii w dziejach myśli i kultury polskiej, a także rekonstrukcja podstawowych założeń tego kierunku ideowego.
Tym samym myśl kooperatystów (Abramowskiego, Mielczarskiego, Milewskiego, Dąbrowskiej, Wojciechowskiego itd.) ukazana zostanie na tle innych doktryn intelektualnych i politycznych Polski i Europy, w taki sposób, by pokazać zarówno jej związki z przemianami intelektualnymi epoki, jak również wskazać punkty stanowiące koncepty możliwe do wykorzystania również we współczesnych naukach humanistycznych i społecznych. Chodzi tu zatem o rekonstrukcję pewnej ontologii filozoficznej, metody badania społeczeństwa i doktryny politycznej, która również dziś posiada pewną wartość poznawczą i kulturotwórczą.
Dlatego też, po zapoznaniu się z podstawowymi dylematami tradycji kooperatystycznej, zadaniem grupy będzie rekonstrukcja nowych koncepcji wspólnoty i dóbr wspólnych skupionych wokół prób nadania tym pojęciom zupełnie nowego wymiaru opartego na działaniu kooperatywnym – alternatywie zarówno dla tradycji społeczeństwa obywatelskiego, rynku oraz państwa. Tym samym ostatni blok zajęć zostanie poświęcony koncepcjom, dzięki którym moglibyśmy nakreślić „u-topiczny” wymiar nadchodzącej wspólnoty, określić potencjał zmiany politycznej, która mogłaby określić nowe „wspólnotowe” strony relacji międzyludzkich, politycznych i ekonomicznych.
Efekty kształcenia
Najbardziej istotnym w sensie poznawczym aspektem planowanych zajęć jest jednak zamiar restytucji idei i pojęć, których wpływ na historię społeczną Polski jest ogromny, zaś pamięć o nich niemalże zatarta. Stawką tak rozumianego przedsięwzięcia nie jest jednak wyłącznie przywrócenie pewnego fragmentu dziedzictwa kulturowego, ale przede wszystkim nadanie mu „aktualnego” charakteru. Jak pisał zaś Gilles Deleuze: „aktualne nie jest tym, czym jesteśmy, ale tym, czym się stajemy”. Chodzi zatem o ponowne wprowadzenie kooperatyzmu w sferę nauczania akademickiego w takim sposób, by mógł on stanowić narzędzie czynnej analizy i krytyki współczesnej rzeczywistości społeczno-politycznej, interwencję we współczesną kulturę. Tak rozumiane zadanie jest więc próbą przywrócenia pewnego „etosu” – rozumianego tu jako krytyczny namysł nad zastanymi warunkami. W świecie, w którym naczelne wartości obowiązujące w społeczeństwie związane są z pojęciami wywodzącymi się z anglosaskiej tradycji politycznego liberalizmu czy neokonserwatyzmu (sfera prywatna, jednostka, wydajność, uprawnienie, zysk, kompetencja), traktowanymi bezrefleksyjnie i dogmatycznie, kooperatyzm może stanowić ważny asumpt do dyskusji nad wspólnotowym i partycypacyjnym aspektem naszego społeczeństwa. Kooperatyzm, jako idea oparta na pomocy wzajemnej i samoorganizacji, aksjomatowi jednostki jako klienta/konsumenta przeciwstawia „twórczy podmiot” Abramowskiego, rywalizacji ekonomicznej przeciwstawia współpracę, technokratycznemu zarządzaniu przeciwstawia model oddolnego, demokratycznego udziału w podejmowaniu decyzji.
Podsumowanie wiedzy uzyskanej przez studentów:
- uzyskać wiedzę na temat podstawowych założeń kooperatyzmu, historii spółdzielczości i ruchów o charakterze wzajemnościowym, a także swoistej ontologii kooperatywnej obecnej podskórnie w myśleniu politycznym po dziś dzień. Studenci powinni:
- uzyskać wiedzę na temat ważnego acz zapomnianego paradygmatu myślenia politycznego, który, skomercjalizowany w zachodniej Europie, upaństwowiony zaś w krajach „realnego socjalizmu”, zniknął z dyskusji akademickich i publicystycznych.
- zapoznać ze współczesnymi alternatywnymi kierunkami w myśleniu dot. wspólnoty, kooperacji i emancypacyjnej roli kooperatyw.
- nauczyć się odpowiednio problematyzować i interpretować omawiane teksty.
- nauczyć się modelu lektury krytycznej, w której uwagę zwraca się na słabości w argumentacji, problematyczne miejsca w tekstach omawianych autorów.
Kryteria oceniania
Obecność, udział w dyskusjach, referat, praca pisemna i rozmowa o pracy.
Praktyki zawodowe
-
Literatura
Propozycje literatury, która będzie dobierana na bieżąco.
Tradycja
1. Socjalizm utopijny
- F. Armand, R. Maublanc, Fourier, Warszawa 1949.
- R. Owen, Wybór pism, Warszawa 1959.
- E. Bloch, Rzeczywistość antycypowana, „Studia Filozoficzne” 1982, nr 7-8.
- M. Orsetti, Karol Fourier. Apostoł pracy radosnej, Warszawa 1927.
- K. Matuszewski, Harmonia, czyli wspólnota wolnych namiętności. Szkic o Fourierze, „Zoon politikon” 2011, nr 2.
2. Anarchizm kolektywistyczny a kooperatyzm
- P. Kropotkin, Etyka. Pochodzenie i rozwój moralności, Warszawa 1949.
- P. Kropotkin, Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju, Poznań 2006.
- D. Grinberg, Ruch anarchistyczny w Europie zachodniej 1870-1914, Warszawa 1994.
- M. Orsetti, Piotr Kropotkin (1842-1921), Warszawa 1928.
3. Komunizm a kooperatyzm
- K. Marks, Zarys krytyki ekonomii politycznej, Warszawa 1986.
- E. Balibar, Filozofia Marksa, Warszawa 2007.
- F. Lassalle, Zasady socyalizmu i zadania socyalnej demokacyi, Lwów 1901.
4. Solidaryzm społeczny i korzenie kooperatyzmu
- K. Gide, Kooperatyzm, Warszawa 1937.
- E. Durkheim, O podziale pracy społecznej, Warszawa 1999.
- J. Kurnatowski, Solidaryzm jako doktryna demokracji, w: B. Błesznowski red. Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, Warszawa 2014.
- J. Kurnatowski, Nowa ekonomia, http://kooperatyzm.pl/nowa-ekonomia-1923/
Kooperatyzm polityczny w Polsce
1. Rzeczpospolita kooperatywna
- E. Abramowski, Idee społeczne kooperatyzmu, w: B. Błesznowski red. Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, Warszawa 2014.
- O. Lange, Socjologia i idee społeczne Edwarda Abramowskiego, Kraków 1928.
- M. Orsetti, Kobieta, której na imię miliony, w: B. Błesznowski red. Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, Warszawa 2014.
2. Ontologia społeczna kooperacji
- E. Abramowski, Zasady socjalizmu, w: Idem, Filozofia społeczna. Wybór pism, Warszawa 1965.
- E. Abramowski, Metafizyka doświadczalna, w: Idem, Metafizyka doświadczalna i inne pisma, Warszawa 1980.
- S. Borzym, Edward Abramowski – filozof epoki modernizmu, w: E. Abramowski, Metafizyka doświadczalna i inne pisma, Warszawa 1980.
- G. Deleuze, F. Guattari, Co to jest filozofia?, Gdańsk 2000.
3. Powszechny czy klasowy podmiot kooperacji – problem wielości?
- M. Rapacki, Powszechność czy klasowość kooperacji?, w: B. Błesznowski red. Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, Warszawa 2014.
- A. Próchnik, Ideologia spółdzielczości robotniczej, w: w: B. Błesznowski red. Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism, Warszawa 2014.
- P. Virno, A Grammar of the Multitude, Los Angeles-New York 2004.
Nowy kooperatyzm?
1. Nowa wspólnota
- J.-L. Nancy, Rozdzielona wspólnota, Wrocław 2010.
- G. Agmben, Wspólnota, która nadchodzi, Warszawa 2008.
2. Upadek człowieka publicznego i konieczność współpracy
- R. Sennett, Upadek człowieka publicznego, Warszawa 2009.
- R. Sennett, Razem! Rytuały, zalety i zasady i współpracy, Warszawa 2013.
3. Nowa ekonomia polityczna
- J. K. Gibson-Graham, The Community Economy, w: Idem, Postcapitalist Politics, Minneapolis-London 2006.
- J. K. Gibson-Graham, The End of Capitalism (As We Know It). A Feminist Critique of Political Economy, Minneapolis-London 2006.
- G. Roelvink, K. ST. Martin, J. K. Gibson-Graham red., Making Other Worlds Possible. Performing Diverse Economies, Minneapolis-London 2015.
4. „New Cooperativism” w wersji polskiej?
- M. Vieta, The New Cooperativism, „Affinities” 2010, vol. 4, no. 1.
- J. Curl, The Cooperative Movement in Century 21, „Affinities” 2010, vol. 4, no. 1.
- A. Bilewicz, D. Potkańska, Jak kiełkuje społeczeństwo obywatelskie? Kooperatywy spożywcze w Polsce jako przykład nieformalnego ruchu społecznego, „Trzeci sektor” 2013, nr 1 (3).
5. Postoperaizm – dobra wspólne i kooperacja
- M. Hardt, Dobro wspólne a komunizm, „Praktyka Teoretyczna” 2010, nr 1.
- A. Negri, W poszukiwaniu Rzeczy-pospolitej, „Praktyka Teoretyczna” 2011, nr 4.
- P. Virno, Kooperacja, w: Libera Universita Metropolitana red., Marks. Nowe perspektywy, Warszawa 2014.
6. Idea uniwersytetu kooperatywnego
- J. Derrida, Uniwersytet bezwarunkowy, Kraków 2014.
- K. Szadkowski, Uniwersytet jako dobro wspólne. Podstawy krytycznych badań nad szkolnictwem wyższym, Warszawa 2015.
- K. Szadkowski, J. Sowa red., Edu Factory. Samoorganizacja i opór w fabrykach wiedzy, Kraków 2011.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: