Wprowadzenie do gerontologii 3401-FAK-WGd
Konwersatorium ma za zadanie:
• przedstawić systematycznie wiedzę potrzebną do zaliczenia przedmiotu,
• zapoznać studenta z podstawowym zasobem wiedzy z zakresu gerontologii.
Na początku zostanie przedstawiona ogólna charakterystyka i podstawowe pojęcia tej dyscypliny naukowej. Następnie zaprezentowane zostaną wybrane obszary zainteresowań teoretycznych i dziedziny praktyki gerontologii.
Oto wykaz tematów:
1. Dyscypliny naukowe badające proces starzenia się i starości – gerontologia biologiczna (doświadczalna), geriatria (gerontologia kliniczna), gerontologia społeczna, psychogerontologia, gerontologia edukacyjna (geragogika), gerontologia porównawcza. Progi starości. Okresy starości: trzeci wiek, czwarty wiek; wiek podeszły, wiek starczy, wiek sędziwy. Starzenie się jako globalny proces demograficzny. Czynniki wpływające na tempo starzenia się społeczeństw i jego konsekwencje.
2. Geragogika specjalna. Wprowadzenie w problematykę, jej miejsce na tle innych nauk o starości, zadania.
3. Stosunek społeczeństw do ludzi starych i do starości: pozytywny – akceptacja, wsparcie, włączenie w nurt życia, negatywny – ageizm (wiekizm), gerontofobia, stereotypy (np. niedołężność, bezradność, osamotnienie, nieatrakcyjność, nieużyteczność, aseksualność). Charakterystyka ogólna polskiej starości (m.in. feminizacja, przeobrażenia form życia rodzinnego, nasilenie procesów migracyjnych i emigracyjnych, konflikty międzygeneracyjne i marginalizacja, wykluczenie cyfrowe, trudna sytuacja materialna seniorów). Procesy i mechanizmy psychologiczne typowe dla fazy starości (m.in. proces adaptacji i wycofania, dziwactwa starcze, poczucie nieużyteczności i niepotrzebności, poczucie zależności).
4. Starość w różnych religiach świata (judaizm, chrześcijaństwo, islam, hinduizm).
5. Przygotowanie do starości. Aktywność edukacyjna i społeczna osób starych – edukacja ustawiczna (permanentna), uniwersytety trzeciego wieku, kluby seniora, stowarzyszenia społeczne, wolontariat seniorów i wolontariat dla seniorów.
6. Starzenie się i starość osób z niepełnosprawnością intelektualną.
7. Życie emocjonalno-seksualne ludzi starych. Druga młodość. Samoocena życia emocjonalno-seksualnego osób starych. Opinie społeczne na temat życia intymno-emocjonalnego ludzi starych. Rozwody, śluby i związki nieformalne (kohabitacja, związki typu LAT /living apart together/ – bez wspólnego zamieszkania) osób starych, a także reakcje na te sytuacje osób najbliższych.
8. Przemoc wobec osób starych jako problem społeczny. Definicja i rodzaje przemocy. Trudności w wykrywaniu przemocy wobec ludzi starych. Czynniki sprzyjające występowaniu przemocy. Rozpoznawanie i przeciwdziałanie przemocy.
9. Polityka społeczna wobec problemów starości. Opieka nad osobami starymi w europejskich modelach polityki społecznej. Sytuacja ekonomiczna ludzi starych i system zabezpieczenia społecznego dla osób starych.
10. Opiekunowie starzejących się osób: ,,zespół opiekuna”, ,,zespół wypalenia sił”, sposoby wspierania i pomocy.
11. Instytucjonalne, półotwarte i środowiskowe formy pomocy ludziom starym (zakłady opiekuńczo-lecznicze, pielęgnacyjno-opiekuńcze, domy pomocy społecznej, rodzinne domy pomocy, ośrodki wsparcia; ośrodki pobytu dziennego). Czasowa opieka zastępcza.
12. Choroba Alzheimera i inne zespoły otępienne. Fazy w przebiegu choroby Alzheimera (łagodna, średniozaawansowana, zaawansowana). Wskazania terapeutyczne (treningi pamięci, psychoedukacja; postępowanie farmakologiczne; porady oraz wsparcie chorego i jego rodziny).
13. Opieka hospicyjna i paliatywna – początki i rozwój, zasady, typy, oczekiwania chorego i jego rodziny wobec zespołów opieki hospicyjnej i paliatywnej, psychospołeczna sytuacja osób umierających i ich rodzin; okoliczności łagodzące dramat umierania.
14. Starzenie się i starość w programach telewizyjnych i filmach.
Dyskusja na zajęciach ma prowadzić do lepszego zrozumienia poruszanych zagadnień.
Nakład pracy studenta:
Konwersatorium = 30 godzin.
Samodzielne przygotowanie
do zajęć = 10 godzin.
Przygotowanie do zaliczenia = 10 godzin
RAZEM = 50 godzin.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student będzie:
WIEDZA
1. Znał charakter gerontologii jako nauki, jej przedmiot oraz znaczenie dla pracy socjalnej.
2. Dysponował siatką najważniejszych pojęć tej dziedziny naukowej.
3. Posiadał wiedzę o problemach, strukturach i instytucjach społecznych oraz o relacjach między nimi.
4. Charakteryzował sytuację ludzi starych oraz źródła i mechanizmy zaburzeń w funkcjonowaniu ludzi starych.
5. Miał pogłębioną wiedzę o głównych problemach ludzi starych i ich rodzin.
6. Znał zasady aktywizowania ludzi starych.
7. Miał wiedzę o formach pomocy dla osób starych.
UMIEJĘTNOŚCI
1. Potrafił analizować procesy i mechanizmy typowe dla fazy starości.
2. Potrafił wyjaśnić przyczyny problemów psychospołecznych osób starych i ich rodzin oraz zaproponować ich rozwiązanie.
3. Potrafił samodzielnie poszukiwać i korzystać z materiałów poszerzających wiedzę wyniesioną z zajęć.
4. Potrafił uzasadnić swoje zdanie w dyskusji w grupie, posługując się odpowiednimi pojęciami.
KOMPETENCJE
1. Doceniał umiejętność pracy w grupie.
2. Rozumiał i krytycznie odnosił się do prezentowanych treści, a także doceniał różnorodność i uzasadnienie różnorodnych – nawet sprzecznych – opinii.
3. Gotowy oddzielić prowadzoną dyskusję na wybrany temat od własnych przekonań.
4. Gotowy do wykorzystywania wiedzy i umiejętności w praktyce zawodowej.
Kryteria oceniania
Student zobowiązany jest do przygotowania prezentacji lub napisania eseju na jeden z zaproponowanych tematów na podstawie zalecanej literatury. Tematy i zalecana bibliografia zostanie przedstawiona na pierwszych zajęciach. Oceniana będzie też aktywność studentów, ich wiedza w zakresie przygotowanego tematu i umiejętność argumentacji w dyskusji.
Literatura
1. Barbara Szatur-Jaworska, Piotr Błędowski, Małgorzata Dzięgielewska, Podstawy gerontologii społecznej. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2006.
2. Łukasz Krzyżanowski, Polscy migranci i ich starzejący się rodzice. Transnarodowy system opieki międzygeneracyjnej. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2013, s. 14-36.
3. Piotr Szukalski, Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek, http://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/3607/7.%20Szukalski.pdf?sequence=1&isAllowed=y
4. Małgorzata Potent-Ambroziewicz, Starość w języku młodzieży współczesnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2013, s. 25-30, 37-48.
5. Mirosław Górecki, Życie emocjonalne i seksualne ludzi starych. „Kwartalnik Pedagogiczny” 2020, nr 1 (255), s. 116-133.
6. Remigiusz J. Kijak, Życie intymne ludzi starych, [w:] Remigiusz J. Kijak, Zofia Szarota, Starość. Między diagnozą a działaniem. Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013, s. 52-76, http://irss.pl/wp-content/uploads/2014/01/Staro%C5%9B%C4%87.pdf
7. Zofia Szarota, Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia. Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2010, s. 144-158.
8. Tony Walter, Bez tradycji w obliczu śmierci (tłum. Bogusz Pawiński), [w:] Anna E. Kubiak, Małgorzata Zawiła (red.), Społeczne i kulturowe reprezentacje śmierci. Koncepcje, badania i konteksty. Antologia tekstów. Zakład Wydawniczy »Nomos«, Kraków 2015, s. 23-36.
9. Mirosław Górecki, Hospicjum w służbie umierających. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000.
10. Mirosław Górecki, Przesłanie ideowe i instytucjonalizacja wspomagania umierających, [w:] Mirosław Górecki (red.), Prawda umierania i tajemnica śmierci. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2010, s. 203-225, 233-257.
11. Kinga Wiśniewska-Roszkowska, Starość jako zadanie. Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1989, s. 25-34.
12. Iwona Chrzanowska, Gerontologia (geragogika) specjalna – obszar koniecznych badań i refleksji pedagogiki specjalnej. Wybrane zagadnienia, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2017, nr 17, s. 117-141.
13. Hanna Grzesiak, Starość w świetle judaizmu, [w:] Stanisława Steuden, Małgorzata Stanowska, Konrad Janowski (red.), Starzenie się z godnością, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011, s. 57-71.
14. Hanna Grzesiak, Przemoc seksualna wobec osób starszych, „Praca Socjalna” 2021, nr 3 (36), s. 143-160.
15. Jolanta Lipińska-Lokś, Lidia Wawryk, Profilaktyka przemocy domowej wobec osób z chorobą Alzheimera, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej” 2018, nr 31, file:///C:/Users/Dell/Downloads/7-Niepelnosprawnosc%20Nr%2031_2018.pdf
16. Aleksandra Piłat, Rodzinni opiekunowie osób starszych, „Zeszyty Pracy Socjalnej” 2016, nr 21, z. 1, s. 23-33, file:///C:/Users/Dell/Downloads/ZPS-2016-1-03-Pilat-Rodzinni%20(1).pdf
17. Izabela Fornalik, Trzy historie. Trzy oblicza starości osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Agnieszka Nowicka (red.), Wybrane problemy osób starszych, Oficyna Wydawnicza Impuls. Kraków 2006, s. 161-181.
18. Stanisława Steuden, Zespoły otępienne w starszym wieku, [w:] Stanisława Steuden, Małgorzata Stanowska, Konrad Janowski (red.), Starzenie się z godnością, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011, s. 241-249.
19. Hanna Grzesiak, (Nie)wygodna starość. O demencji w programach telewizyjnych i filmach, „Konteksty Społeczne” 2020, tom 8, 2 (16), s. 112-125.
20. Norbert G. Pikuła, Obraz osoby starszej w przestrzeni medialnej, „Studia Socialia Cracoviensia 8” 2016, nr 2 (15), s. 199-215.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: