Antropologia kultury-spec. węgierska 3320-ZLW12K-AK

Kurs wiedzy antropologicznej, zapoznający z podstawowymi zasadami współczesnej analizy systemów kulturowych oraz stosowanym w niej pojęciami i kategoriami. Prezentacja różnorodnych stanowisk i orientacji antropologicznych (wzbogaconych o perspektywę socjologii i historii kultury), ujęć najnowszych i klasycznych. Zajęcia kończy praca semestralna.

Program oparty na materiałach dydaktycznych “Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Materiały dydaktyczne”, opracowali: Roman Chymkowski, Paweł Majewski, Marcin Napiórkowski, Paweł Rodak, na podstawie podręcznika: “Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów.” Opracowali: Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz, Andrzej Mencwel, Paweł Rodak; wstęp i redakcja: Andrzej Mencwel. Wyd. UW, Warszawa 2005.

I. Kultura i kultury
Potoczne i antropologiczne pojęcie kultury, natura i kultura, materialne i niematerialne aspekty kultury, kultura jako sztuczne środowisko człowieka, społeczny wymiar kultury, sposoby transmisji kultury, atrybutywne i dystrybutywne pojęcie kultury, relacja ja-Inny, różnorodność kultur oraz jej biologiczna i antropologiczna interpretacja.

II. Poznawanie kultury
Rozumienie jako praktyka kulturowa; specyfika nauk humanistycznych, etnografia jako podróż, formacja etnograficzna, jak poznawanie wpływa na przedmiot poznania, bycie w terenie; relatywizm kulturowy, narracyjny charakter antropologii; tubylec vs. przybysz, związek antropologii kultury z postkolonializmem; badanie kultury jako praktyka kulturowa.

III. Inny/Obcy
Inność i obcość jako kategorie definiujące tożsamość kulturową; spotkanie z obcym; kultura hegemoniczna i podporządkowana; kolonializm jako czynnik znieczulający lub uwrażliwiający na obcość; obcy daleki i bliski; reakcje na inność – od lęku do ciekawości; dylematy społeczeństwa multikulturowego.

IV. Przestrzenie, miejsca, trajektorie
Przestrzeń sacrum i przestrzeń profanum; próg i granica jako kategorie kulturowe; ciało ludzkie a wartości przypisywane przestrzeni; flâneur; przestrzeń dospołeczna i odspołeczna; przestrzeń trwała, półtrwała i dynamiczna; dystanse interpersonalne (intymny, indywidualny, społeczny, publiczny); nadmiar jako kategoria czasoprzestrzenna; hipernowoczesność; miejsca a nie-miejsca; globalizacja i indygenizacja; mobilność ludzi, rzeczy, informacji i kapitału; antropologia jako praktyka przestrzenna.

V. Czas, trwanie i zmiana
Czas święty i czas święta; odwracalność i cykliczność czasu świętego; czas liturgiczny; rytuał i reaktualizacja mitów; czas teologii i czas ewolucji; metafory czasu; czas linearny a czas cykliczny; teologiczne i teleologiczne modele czasu; czas historyczny a „historia święta”; laicyzacja czasu; zegar mechaniczny jako metafora kosmiczna; Darwinowska koncepcja czasu linearnego; czas społeczny i czas biograficzny; orientacje temporalne: prezentystyczna/retrospektywna/prospektywna; pamięć społeczna; wcielanie i zapis; praktyki wcielania pamięci (techniki, właściwości ciała, ceremonie).

VI. Emocje
Kulturowe uwarunkowania emocji, pojęcie pracy emocjonalnej, dyscyplinowanie przez emocje, emocje a role społeczne, rola wstrętu (abominacji, repulsji) i wstydu; definicja brudu, nieczystości, anomalii; kulturowe sposoby radzenia sobie z niejednoznacznością, funkcja rytuału; ciało jako metafora społeczeństwa; społeczne przemiany pojęć związanych z cielesnością i towarzyszącymi jej emocjami; kulturalizacja skrajnych emocji, stanów transgresyjnycyh i transowych.

VII. Osoba, osobowość, tożsamość
Osobowość w ujęciu psychoanalitycznym (id, ego, superego); od popędu do sublimacji; charakter społeczny jako internalizacja zasad wyznaczonych przez system społeczny; dynamika związków między charakterem społecznym a sytuacją społeczno-ekonomiczną oraz ideologią; osobowość między determinizmem a podmiotowością; wpływ zmian społecznych i cywilizacyjnych na poczucie tożsamości jednostkowej; konflikty na linii sfera emocjonalna jednostki – sfera oczekiwań społecznych; maska a osoba; transfiguracja „ja”; styl emocjonalny; zdrowie psychiczne jako zjawisko kulturowe; tożsamość narracyjna; trajektoria tożsamości; lęk ontologiczny.

VIII. Rodzina
Małżeństwo — jego seksualne, prokreacyjne, ekonomiczne, prawne i rytualne aspekty; społeczne uwarunkowania małżeństwa: endogamia, zakaz kazirodztwa, egzogamia; formy małżeństwa: poliandria, poligynia, monogamia; rodzina i system pokrewieństwa: klany, połowy i klasy krewnych; krytyka hipotez pierwotnego promiskuityzmu i małżeństwa grupowego; cechy dystynktywne rodziny, zakaz kazirodztwa i elementarna organizacja społeczna, małżeństwo jako więź grupowa, związek rodziny i społeczeństwa globalnego; późnonowoczesna reinterpretacja roli miłości w związku, historyczny charakter odkrycia dzieciństwa; dziecko jako funkcja społeczna, kultura prefiguratywna, kofiguratywna i postfiguratywna; kategoria ‘pokolenia’ i jej znaczenie w badaniach nad kulturą.

Kurs wiedzy antropologicznej, zapoznający z podstawowymi zasadami współczesnej analizy systemów kulturowych oraz stosowanym w niej pojęciami i kategoriami. Prezentacja różnorodnych stanowisk i orientacji antropologicznych (wzbogaconych o perspektywę socjologii i historii kultury), ujęć najnowszych i klasycznych. Zajęcia kończy praca semestralna.

Program oparty na materiałach dydaktycznych “Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Materiały dydaktyczne”, opracowali: Roman Chymkowski, Paweł Majewski, Marcin Napiórkowski, Paweł Rodak, na podstawie podręcznika: “Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów.” Opracowali: Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz, Andrzej Mencwel, Paweł Rodak; wstęp i redakcja: Andrzej Mencwel. Wyd. UW, Warszawa 2005.

I. Kultura i kultury
Potoczne i antropologiczne pojęcie kultury, natura i kultura, materialne i niematerialne aspekty kultury, kultura jako sztuczne środowisko człowieka, społeczny wymiar kultury, sposoby transmisji kultury, atrybutywne i dystrybutywne pojęcie kultury, relacja ja-Inny, różnorodność kultur oraz jej biologiczna i antropologiczna interpretacja.

II. Poznawanie kultury
Rozumienie jako praktyka kulturowa; specyfika nauk humanistycznych, etnografia jako podróż, formacja etnograficzna, jak poznawanie wpływa na przedmiot poznania, bycie w terenie; relatywizm kulturowy, narracyjny charakter antropologii; tubylec vs. przybysz, związek antropologii kultury z postkolonializmem; badanie kultury jako praktyka kulturowa.

III. Inny/Obcy
Inność i obcość jako kategorie definiujące tożsamość kulturową; spotkanie z obcym; kultura hegemoniczna i podporządkowana; kolonializm jako czynnik znieczulający lub uwrażliwiający na obcość; obcy daleki i bliski; reakcje na inność – od lęku do ciekawości; dylematy społeczeństwa multikulturowego.

IV. Przestrzenie, miejsca, trajektorie
Przestrzeń sacrum i przestrzeń profanum; próg i granica jako kategorie kulturowe; ciało ludzkie a wartości przypisywane przestrzeni; flâneur; przestrzeń dospołeczna i odspołeczna; przestrzeń trwała, półtrwała i dynamiczna; dystanse interpersonalne (intymny, indywidualny, społeczny, publiczny); nadmiar jako kategoria czasoprzestrzenna; hipernowoczesność; miejsca a nie-miejsca; globalizacja i indygenizacja; mobilność ludzi, rzeczy, informacji i kapitału; antropologia jako praktyka przestrzenna.

V. Czas, trwanie i zmiana
Czas święty i czas święta; odwracalność i cykliczność czasu świętego; czas liturgiczny; rytuał i reaktualizacja mitów; czas teologii i czas ewolucji; metafory czasu; czas linearny a czas cykliczny; teologiczne i teleologiczne modele czasu; czas historyczny a „historia święta”; laicyzacja czasu; zegar mechaniczny jako metafora kosmiczna; Darwinowska koncepcja czasu linearnego; czas społeczny i czas biograficzny; orientacje temporalne: prezentystyczna/retrospektywna/prospektywna; pamięć społeczna; wcielanie i zapis; praktyki wcielania pamięci (techniki, właściwości ciała, ceremonie).

VI. Emocje
Kulturowe uwarunkowania emocji, pojęcie pracy emocjonalnej, dyscyplinowanie przez emocje, emocje a role społeczne, rola wstrętu (abominacji, repulsji) i wstydu; definicja brudu, nieczystości, anomalii; kulturowe sposoby radzenia sobie z niejednoznacznością, funkcja rytuału; ciało jako metafora społeczeństwa; społeczne przemiany pojęć związanych z cielesnością i towarzyszącymi jej emocjami; kulturalizacja skrajnych emocji, stanów transgresyjnycyh i transowych.

VII. Osoba, osobowość, tożsamość
Osobowość w ujęciu psychoanalitycznym (id, ego, superego); od popędu do sublimacji; charakter społeczny jako internalizacja zasad wyznaczonych przez system społeczny; dynamika związków między charakterem społecznym a sytuacją społeczno-ekonomiczną oraz ideologią; osobowość między determinizmem a podmiotowością; wpływ zmian społecznych i cywilizacyjnych na poczucie tożsamości jednostkowej; konflikty na linii sfera emocjonalna jednostki – sfera oczekiwań społecznych; maska a osoba; transfiguracja „ja”; styl emocjonalny; zdrowie psychiczne jako zjawisko kulturowe; tożsamość narracyjna; trajektoria tożsamości; lęk ontologiczny.

VIII. Rodzina
Małżeństwo — jego seksualne, prokreacyjne, ekonomiczne, prawne i rytualne aspekty; społeczne uwarunkowania małżeństwa: endogamia, zakaz kazirodztwa, egzogamia; formy małżeństwa: poliandria, poligynia, monogamia; rodzina i system pokrewieństwa: klany, połowy i klasy krewnych; krytyka hipotez pierwotnego promiskuityzmu i małżeństwa grupowego; cechy dystynktywne rodziny, zakaz kazirodztwa i elementarna organizacja społeczna, małżeństwo jako więź grupowa, związek rodziny i społeczeństwa globalnego; późnonowoczesna reinterpretacja roli miłości w związku, historyczny charakter odkrycia dzieciństwa; dziecko jako funkcja społeczna, kultura prefiguratywna, kofiguratywna i postfiguratywna; kategoria ‘pokolenia’ i jej znaczenie w badaniach nad kulturą.

I. Kultura i kultury
1) Stefan Czarnowski, Kultura
2) Claude Lévi-Strauss, Jan Jakub Rousseau – twórca nauk humanistycznych
3) James Clifford, Wstęp. Typowe produkty szaleją
4) Clifford Geertz, Myśl potoczna

II. Poznawanie kultury
1) Wilhelm Dilthey, Rozumienie kultury
2) Claude Lévi-Strauss, Smutek tropików
3) Clifford Geertz, Czyje w końcu jest to życie?
4) Kirsten Hastrup, Droga do antropologii
5) Andrzej Mencwel, Wyobraźnia antropologiczna

III. Inny/Obcy
1) Georg Simmel, Obcy
2) Alfred Schutz, Obcy: Esej z zakresu psychologii społecznej
3) Edward Said, Orientalizm
4) Jan Stanisław Bystroń, Niemcy w tradycji popularnej

IV. Przestrzenie, miejsca, trajektorie
1) Mircea Eliade, Święty obszar i sakralizacja świata
2) Yi-Fu Tuan, Ciało, relacje międzyludzkie i wartości przestrzenne
3) Edward Hall, Ukryty wymiar
4) Arjun Appadurai, Nowoczesność bez granic: kulturowe wymiary globalizacji
5) Marc Augé, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności

V. Czas, trwanie i zmiana
1) Mircea Eliade, Czas święty i mity
2) Francis C. Haber, Darwinowska rewolucja w pojęciu czasu
3) Elżbieta Tarkowska, Czas społeczny i inne kategorie temporalne
4) Jacques LeGoff, Czas Kościoła i czas kupca

VI. Emocje
1) Maria Ossowska, Rycerz w średniowieczu
2) Arlie Russell Hochschild, Zarządzanie emocjami
3) Julia Kristeva, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie
4) Deren Maya, Bogowie haitańskiego Wudu. Taniec nieba i ziemi

VII. Osoba, osobowość, tożsamość
1) Sigmund Freud, Kultura jako źródło cierpień
2) Erich Fromm, Charakter a proces społeczny
3) Abram Kardiner, Osobowość podstawowa
4) Michel Maffesoli, Psyche obiektywna
5) Anthony Giddens, Nowoczesność i tożsamość

VIII. Rodzina
1) Bronisław Malinowski, Małżeństwo, pokrewieństwo
2) Claude Levi-Strauss, Rodzina
3) Anthony Giddens, Miłość romantyczna i inne więzi
4) Philippe Aries, Odkrycie dzieciństwa
5) Margaret Mead, Kultura i tożsamość

I. Kultura i kultury
1) Stefan Czarnowski, Kultura
2) Claude Lévi-Strauss, Jan Jakub Rousseau – twórca nauk humanistycznych
3) James Clifford, Wstęp. Typowe produkty szaleją
4) Clifford Geertz, Myśl potoczna

II. Poznawanie kultury
1) Wilhelm Dilthey, Rozumienie kultury
2) Claude Lévi-Strauss, Smutek tropików
3) Clifford Geertz, Czyje w końcu jest to życie?
4) Kirsten Hastrup, Droga do antropologii
5) Andrzej Mencwel, Wyobraźnia antropologiczna

III. Inny/Obcy
1) Georg Simmel, Obcy
2) Alfred Schutz, Obcy: Esej z zakresu psychologii społecznej
3) Edward Said, Orientalizm
4) Jan Stanisław Bystroń, Niemcy w tradycji popularnej

IV. Przestrzenie, miejsca, trajektorie
1) Mircea Eliade, Święty obszar i sakralizacja świata
2) Yi-Fu Tuan, Ciało, relacje międzyludzkie i wartości przestrzenne
3) Edward Hall, Ukryty wymiar
4) Arjun Appadurai, Nowoczesność bez granic: kulturowe wymiary globalizacji
5) Marc Augé, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności

V. Czas, trwanie i zmiana
1) Mircea Eliade, Czas święty i mity
2) Francis C. Haber, Darwinowska rewolucja w pojęciu czasu
3) Elżbieta Tarkowska, Czas społeczny i inne kategorie temporalne
4) Jacques LeGoff, Czas Kościoła i czas kupca

VI. Emocje
1) Maria Ossowska, Rycerz w średniowieczu
2) Arlie Russell Hochschild, Zarządzanie emocjami
3) Julia Kristeva, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie
4) Deren Maya, Bogowie haitańskiego Wudu. Taniec nieba i ziemi

VII. Osoba, osobowość, tożsamość
1) Sigmund Freud, Kultura jako źródło cierpień
2) Erich Fromm, Charakter a proces społeczny
3) Abram Kardiner, Osobowość podstawowa
4) Michel Maffesoli, Psyche obiektywna
5) Anthony Giddens, Nowoczesność i tożsamość

VIII. Rodzina
1) Bronisław Malinowski, Małżeństwo, pokrewieństwo
2) Claude Levi-Strauss, Rodzina
3) Anthony Giddens, Miłość romantyczna i inne więzi
4) Philippe Aries, Odkrycie dzieciństwa
5) Margaret Mead, Kultura i tożsamość